Copy
Nieuwsbrief maart 2016, nr. 1

De meest monumentale liedcompositie uit de Nederlandse muziekgeschiedenis

 

De Deutsche Liebeslieder van de in Oegstgeest geboren componist Leander Schlegel in Cultuurhuis de Paulus op zondagmiddag 13 maart in Oegstgeest.

Sopraan Marene Elgershuizen en pianist & Schlegel-biograaf Frans van Ruth

In de Zondagmatinee van 13 maart, aanvang 16.00 uur, klinkt Leander Schlegels 15-delige cyclus Liebeslieder, door Frans van Ruth piano en sopraan Marene Elgershuizen. Dit is merkwaardig genoeg pas de tweede keer dat deze grootse compositie integraal wordt uitgevoerd, sinds het geruchtmakende concert op 18 januari 1910 in Haarlem dat tot in Wenen gerecenseerd werd. De Zondagmatinee van 13 maart is de eerste van drie opeenvolgende concerten in de Paulus, waarin werken van Schlegel worden uitgevoerd – i.s.m. BplusC, Bibliotheek plus Centrum voor kunst en cultuur in de regio Leiden.

Frans van Ruth is docent liedrepertoire en kamermuziek aan het Conservatorium van Amsterdam. Sinds vijfendertig jaar verdiept hij zich ook in het leven en werk van de destijds op Oegstgeester grondgebied geboren en in Leiden opgegroeide componist Leander Schlegel (1844–1913). Van Ruth heeft aan deze aanvankelijk vergeten meester zelfs een uitvoerige website gewijd. Op grond hiervan verscheen in de januarinummer 2016 van het halfjaarlijkse magazine van BplusC een artikel over Leander Schlegel. Daarin worden ook de Zondagmatinees van 13 maart, 10 april en 22 mei aangekondigd. Zie onderaan de link.


Licht Frans van Ruth Schlegels Liebeslieder vooraf aan het concert van 13 maart mondeling toe, hier geeft hij alvast tekst en uitleg.

Van Ruth: “Schlegels Deutsche Liebeslieder opus 20 (1900) vormen waarschijnlijk de meest monumentale liedcompositie uit de Nederlandse muziekgeschiedenis. Toch is het niet zeker dat deze cyclus vanuit een vooropgezet idee ontstaan is: sommige liederen waren al eerder uitgevoerd en over zijn toonzetting van ‘Du bist wie eine Blume’, een gedicht van Heinrich Heine, schrijft Schlegel zelfs dat het door een toeval ontstaan is.  Blijkbaar is er een ogenblik geweest waarop hij de mogelijkheid zag enige bestaande en nog niet gepubliceerde liederen tot een cyclus uit te bouwen.

“Het literaire thema was allesbehalve nieuw voor hem: hij ontleende het aan ‘Der arme Peter’, een kleine gedichtendrieluik van Heine. Kort samengevat: Peter is verliefd op Grete. Helaas is Grete verliefd op Hans met wie zij trouwt. Peter beseft dat het graf de beste plek voor hem is. In de Duitse romantische literatuur wordt de dood minder als een tragische vijand dan als een bevrijdende vriend gethematiseerd: negentiende-eeuwse liederen over liefde en dood eindigen daarom vaak in majeur.

“Als pianist had Schlegel Robert Schumanns toonzetting van Heine-gedichten uitgevoerd en in zijn aan Clara Schumann opgedragen pianowerk Der arme Peter opus 5 (1886) had hij dit thema al behandeld. Het is fascinerend te volgen hoe Schlegel in zijn cyclus het ‘verhaal’ heeft vorm gegeven. In de eerste, gelukkige liederen is het harmonische karakter van de muziek nog eenduidig tonaal en de rol van de piano traditioneel begeleidend.  

In het verloop van de cyclus verliest de tonaliteit steeds meer haar eenduidigheid. In het een na laatste lied, ‘Steh balde still’ (een gedicht van Carl Immermann), komt de grondtoon c-klein bijna niet meer voor: symbool voor ontheemdheid. De drie stukken voor pianosolo moeten niet beluisterd worden als intermezzi, maar als wezenlijke stappen in de voortgang van het ‘verhaal’. Aldus wordt de meer zelfstandige, expressieve rol van de piano in de volgende liederen mogelijk.”

Het was in 1981 toen Willem Noske (1918–1995) Frans van Ruth attent maakte op Schlegel. Dit leidde onder meer tot de uitvoering van Schlegels Deutsche Liebeslieder door sopraan Bep Pierik, tenor Nico van der Meel en Van Ruth piano. Dit gebeurde op 16 november 1986 in de Haagse Kunstkring. Hieruit is een serie opnamen van Schlegels liederen voortgevloeid die in 1987 bij het label Attacca verscheen. Op deze cd zijn de Liebeslieder overigens niet compleet. Zo ontbreekt het derde Clavierstück, Festpolonaise und Hochzeitszug.

Over de Zondagmatinee van 13 maart in de Paulus zegt Van Ruth: “Voor zover ik weet wordt dit de tweede integrale uitvoering van dit monumentale werk sinds het geruchtmakende concert op 18 januari 1910 in Haarlem dat tot in Wenen gerecenseerd werd.” De vertolkers van de eerste uitvoering waren sopraan Anna van Asbeck-Kluit (de baronesse aan wie Schlegel zijn Liebeslieder opdroeg) en pianist Willem Andriessen.

“... de gouden kleur, die de late romantiek kenmerkt, ligt over deze poëzie breed gespreid", aldus Willem Andriessen (1887–1964).
 
Lucien Knoedler, artistiek leider van de serie Zondagmatinees in de Paulus

Klik hier voor het artikel “Schlegel in BplusC-magazine”
Op de website www.musaix.org staan alle gedichten die Schlegel voor zijn Deutsche Liebeslieder toonzette.
In de Oegstgeester Courant staan regelmatig artikelen over de Zondagmatinees in de Paulus
Kaarten zijn te koop bij
  • De Rijnlandse Boekhandel, Lange Voort 35-37 Oegstgeest
  • Reserveren: tickets@musaix.org
Toegangsprijs
  • € 25 voor volwassenen
  • € 10 voor studenten
  • Vrij entree tot 18 jaar maar dan wel in gezelschap van een volwassenen met een kaartje – twee of meer personen voor de prijs van één kaartje!
  • Kortingspassen zijn niet van toepassing
Copyright © 2016 Muziekkamer Oegstgeest, All rights reserved.


Wilt u wijzigen hoe u deze emails ontvangt?
U kunt uw voorkeuren updaten of u uitschrijven van deze lijst


Email Marketing Powered by Mailchimp