|
|
|
|
Introductie
Rond Pietas Online gebeurt van alles. Niet alleen door de vele aanvullingen en mutaties in de twee bestanden, maar ook door reacties en vragen. Sommigen attenderen op een onbekende uitgave die nodig moeten worden toegevoegd. Anderen melden fouten of afwijkingen. Het aantal geregistreerde volgers is opnieuw met enige tientallen gestegen. Hartelijk dank voor het vertrouwen! Attendeer anderen op deze Nieuwsbrief of zend hem door.
Pietas Online
Het publieke gedeelte van Pietas is aangegroeid tot ruim 6800 beschrijvingen. Deze groei bestaat ruwweg uit twee gedeelten. In de eerste plaats gaat het om verbeteringen in en aanvullingen op ruim 1000 reeds aanwezige publicaties. In de tweede plaats gaat het om een nieuwe selectie. Hiervoor is het oog gericht op Utrechtse uitgevers die voornamelijk in de 17e eeuw werkzaam waren met een uitloop in de 18e eeuw. Deze selectie sluit aan bij het werk van de Utrechtse boekhandelaar Hendrik Versteeg (1630-1672) dat verleden jaar werd toegevoegd en aan wie toen een levensbeschrijving met werklijst was gewijd. Tot die nieuwe uitgevers behoren onder andere Willem Clerck en zijn weduwe, Hermannus Ribbius, Lambert Roeck, Anthony Smijtegelt, Esdras Snellaert en zijn weduwe en een gedeelte van de families Paddenburg en Van Poolsum. Verder zijn publicaties gezocht die een rol speelden in de toenmalige discussie over de sabbath. Bij elkaar gaat het om circa 600 publicaties. Hiervan was de helft reeds in Pietas aanwezig.
Het bestand Pietas Studies – de bibliografie van de secundaire literatuur – is bijgewerkt met de nieuwste literatuur uit 2016 en 2017 en groeide met 42 nummers tot 2508 publicaties. Ik wijs in het bijzonder op het Open Access VU-tijdschrift Journal for the History of Reformed Pietism (JHRP), dat een platform biedt voor de bestudering van vormen van gereformeerd piëtisme over de grenzen van taal, land en confessie heen. De artikelen worden in Pietas Studies beschreven met een verwijzing naar de full text bij de Faculteit der Godgeleerdheid van de Vrije Universiteit.
Onderzoek puriteinse werken in het Nederlands
Mijn eigen onderzoek naar de ruim 800 uitgaven Nederlandse vertalingen van puriteinse vroomheidsgeschriften uit de zeventiende eeuw vordert. Het gaat mij vooral om de rol van en de samenhang tussen vertalers, drukkers en anderen bij de productie van deze vertalingen. De ruim 115 vertalers zijn in kaart gebracht, de illustraties zijn bestudeerd (zie ook hieronder) en de dossiers per uitgave zijn zo goed mogelijk gecompleteerd. Ik verwacht dat de voorwoorden en opdrachten meer inzicht geven in de bedoelingen van met name de vertalers en boekhandelaars. Om de uiterste posities aan te geven: gaven ze hun inspanningen primair voor de geestelijke inhoud of voor het geld? Het is interessant om te zien wat er na de eerste uitgave met zo’n tekst kon gebeuren. Geleidelijk aan komen allerlei uitbreidingen en omwerkingen aan het licht.
Illustraties: Ja of Nee?
Er wordt vaak gedacht en ook wel geschreven dat illustraties in de gereformeerde vroomheidsliteratuur van de zeventiende eeuw vrijwel of geheel ontbraken. Aangezien ik door het werk aan Pietas een heel andere indruk had, heb ik onlangs een complete inventarisatie gemaakt van de illustraties in de vertalingen van de puriteinse werken die in deze eeuw in het Nederlands verschenen. Het gaat hier om teksten die doorgaans pastoraal en meditatief van aard zijn. Kortom een zelfstandige tekstsoort die primair op het woord is gericht en zonder illustraties prima kan functioneren.
Het onderzoek leverde twee belangrijke conclusies op. De eerste is dat ruim 20% van deze uitgaven wel van één of meer illustraties was voorzien. De logische tweede conclusie is dat bijna 80% ongeïllustreerd was en dat bevestigde de reeds genoemde eigen aard van deze teksten. Het percentage geïllustreerde uitgaven steeg of daalde vanaf het derde decennium mee met de totale productie van deze werken. In de meeste gevallen ging het om de toevoeging een (tweede) gegraveerde titelpagina. De grootste concentratie van illustraties in de tekst is te vinden in de werken van John Bunyan waarvan er vanaf 1682 tenminste 30 verschenen! De aard van deze puriteinse vroomheidsteksten wordt goed gesymboliseerd door de sinds 1620 gebruikte gravure uit De Practycke van Lewis Bayly, die onderaan de Nieuwsbrief staat. Lees en kijk verder …
Bijzondere aanwinsten voor de VU
De collectie Oude Drukken van de UB Vrije Universiteit Amsterdam werd in het afgelopen jaar opnieuw verrijkt met bijzondere aanwinsten die binnen het profiel van Pietas passen. Ik noem er twee. De eerste was een uitgave van Eens christens reyse na de eeuwigheyt van John Bunyan, die in 1698 in Kampen verscheen en enige afbeeldingen in de tekst bevatte. De vrijwel onbekende boekhandelaar Severeyn Grön zorgde hiervoor. Hij was afkomstig uit Denemarken! Een jaar later produceerde hij een editie van de Donderslag van Cornelis van Niel. De andere aanwinst betreft een eveneens onbekende uitgave en wel van de Christelijcke bedenckingen van Godefridus Udemans die in 1657 of kort daarna in Dordrecht het licht zag.
Pietas Online is gratis
Pietas Online is gratis èn kostbaar. De meeste arbeid wordt om niet verricht, maar het technisch onderhoud en de uitbouw kosten jaarlijks geld. Wie helpt? Doneer aan Pietas Online en/of zoek een goede sponsor voor dit project dat een initiatief was van de Stichting Studie Nadere Reformatie. De Stichting heeft de ANBI-status. Wie doet de penningmeester van de SSNR een voorstel?
F.W. (Frans) Huisman
Redacteur van Pietas & Pietas Studies
e: fwhuisman@ssnr.nl / f.w.huisman@vu.nl
w Pietas: http://www.pietasonline.nl/pietas
w Pietas Studies: http://www.pietasonline.nl/studies
|
|
|
|
|
|
|
|
|
