Hierbij de derde nieuwsbrief van 2016. Wij hopen dat de inhoud u inspireert en aan het denken zet. Ook vragen wij u nogmaals om een jaarlijks donatie om onze activiteiten te kunnen blijven bekostigen. Mocht u deze nog niet hebben overgemaakt, dan kunt u dat hier op een eenvoudige wijze doen. Onze hartelijk dank!
Taboe
Rust op het thema overbevolking echt een taboe? Je zou denken van wel. Mensen lijken het directe verband tussen mensenaantallen en hun impact op de leefomgeving niet te willen erkennen of proberen dit te bagatelliseren. Zo kruiste afgelopen zomer onze voorzitter Paul Gerbrands (foto) op Radio I de degens met Paul Schnabel, oud-directeur van het Cultureel Planbureau (CPB). De stelling van het programma luidde: ‘De Nederlandse bevolking groeit te hard’.
43.000 mensen erbij in de eerste helft van 2016
In de eerste helft van dit jaar zijn er in Nederland 43.000 mensen bijgekomen, waaronder 35.000 immigranten. Na stemming onder de luisteraars bleek 82% van hen het met de stelling eens te zijn: de Nederlandse bevolking groeit inderdaad te hard. In tegenstelling tot onze voorzitter reageerde Schnabel niet op de stelling, maar had hij het alleen over de gevolgen van bevolkingsaanwas: huisvestingsproblemen en toegang van de nieuwkomers tot de arbeidsmarkt.
Slechts op één punt sprak hij zich uit over bevolkingsgroei door op te merken dat het kindertal wereldwijd afneemt. Hij gebruikte daarmee één van de vijf pseudo-argumenten om overbevolking te bagatelliseren, namelijk: het vruchtbaarheidscijfer op wereldniveau daalt. Dit pseudo-argument hoor je ook in Nederland: het gemiddeld aantal kinderen per vrouw ligt hier tussen de 1,7 en 1,8, ruim onder het vervangingsniveau van 2,1 kind per vrouw, dus waar zeuren we over? Men negeert daarbij het verschijnsel bevolkingsdynamiek (demographic momentum), dat met name in India en Afrika speelt, waar steeds meer jongeren in de vruchtbare leeftijd komen. Ook als die allemaal minder kinderen krijgen dan de generaties daarvoor, komen er toch heel veel mensen bij en groeit de wereldbevolking flink door.
Pseudo-argumenten tegen overbevolking
Er zijn nog meer pseudo-argumenten waarmee men een discussie over overbevolking van tafel tracht te vegen. Diana Cool heeft deze in het artikel ‘Too Many Bodies?’(Environmental Politics 22/2, 2012) in kaart gebracht. Op de eerste plaats is er het zwart maken van mensen die een dergelijke discussie aanzwengelen. Dit zijn dan “nazi’s, racisten, xenofoben of vrouwenhaters” met wie je geen gesprek moet voeren. Discussie gesloten.
Als men dan echter toch bereid is om over overbevolking te praten, dan wordt de technologiekaart getrokken: de wetenschap heeft al zoveel problemen opgelost, denk aan de Groene Revolutie (zie volgend artikel) toen in Azië hongersnood dreigde; wetenschap en technologie zullen er nu ook wel weer voor zorgen dat er meer mensen op aarde kunnen leven. Dit standpunt is echter alleen gebaseerd op geloof.
Een derde pseudo-argument wijst op de vermeende gevaren van bevolkingskrimp: wie moet er straks fysiek en financieel voor de ouderen zorgen als er nog maar weinig kinderen worden geboren? De bekende vraag wie straks je billen moeten wassen in het verzorgingstehuis of wie de pensioenen moeten opbrengen. De mensen die dit argument naar voren brengen zien over het hoofd dat extra kinderen of immigranten uiteindelijk ook tot de ouderen gaan behoren, waardoor het probleem alleen maar groter wordt.
Het meest verraderlijke argument
Het vierde pseudo-argument is het verraderlijkste. Als we het over overbevolking hebben, gaat het om mensen als biologische wezens die voor hun levensbehoeften afhankelijk zijn van wat de aarde biedt. Als er een wanverhouding bestaat tussen hun aantal en de draagkracht van de leefomgeving, is er een evident probleem dat om een aanpak vraagt. Maar veel discussiepartners wensen mensen alleen maar te zien als individuen met onwrikbare mensenrechten en sluiten iedere inbreuk op die rechten – waaronder het recht op kinderen – bij voorbaat uit.
Ontkenners
Tenslotte zijn er gesprekspartners die het verschijnsel overbevolking glashard ontkennen, omdat volgens hen uit niets blijkt dat er zoiets als overbevolking bestaat. Zij zijn te vergelijken met het handjevol mensen dat ontkent dat de huidige klimaatverandering iets te maken zou hebben met de broeikasgassen die de mensheid de afgelopen decennia de lucht in heeft geblazen en nog steeds de lucht in blaast. Toch heerst er onder verreweg de meeste wetenschappers consensus dat dit verband er is en probeert de internationale politiek de uitstoot van CO2 wereldwijd in te dammen.
De beste manier om het broeikaseffect tegen te gaan
De meest effectieve methode om de CO2-uitstoot terug te dringen is het verminderen van het aantal mensen dat er een Westerse levenswijze op nahoudt. Enkele jaren geleden is becijferd dat een kind geboren in de Verenigde Staten gemiddeld 9.441 ton CO2-uitstoot aan die van zijn moeder toevoegt, dat is 5,7 keer zoveel als wat zij gedurende haar leven aan CO2 heeft veroorzaakt. Allerlei vergroenings- en verduurzamingsmaatregelen zoals het aanschaffen van een zuiniger auto en koelkast, minder autorijden, dubbel glas, energiezuinige verlichting en recyclen van afvalmateriaal levert veel minder CO2-besparing op (488 ton) dan een extra kind veroorzaakt. Natuurlijk, Amerkanen zijn geen Nederlanders, en bij het laatste getal zijn best kanttekeningen te plaatsen. Het onderzoek laat echter zien dat één kind minder tien à twintig keer zoveel CO2-besparing oplevert als allerlei individuele vergroeningsmaatregelen.
Oorlog, watertekorten of hongersnood?
Hoe zat het ook al weer met de bevolkingsgroei? Kijk hier voor een opfrisser. Die groei kan zo niet doorgaan, dat moet een keer spaak lopen.
Normaliter dunt de natuur een populatie uit door roofdieren, ziektes of voedselgebrek. De mens heeft zijn predatoren uitgeschakeld en medicijnen bedacht tegen ziektes. Door de Groene Revolutie heeft hij de ergste voedseltekorten weten op te vangen.
Daar staat tegenover dat hij de oorlog heeft uitgevonden om zijn soortgenoten te decimeren. Ook heeft hij ooit een regering aangesteld die een éénkindpolitiek kon afdwingen. Maar daarvan is hij teruggekomen.
Blijven de voedsel- en watertekorten over. En uiteraard de oorlog.
Voedsel en voorbehoedmiddelen
Op 11 juli 1987 waren we met vijf miljard mensen. Reden voor het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties om die dag uit te roepen tot Wereldbevolkingsdag. Zonder geëigende maatregelen zou de gestaag groeiende wereldbevolking leiden tot voedsel- en watertekorten en uitputting van grondstoffen.
Vandaag zijn we bijna 30 jaar verder en met ruim twee miljard mensen meer. Tegen de wens van Greenpeace in moeten genetisch gemodificeerde gewassen in de groeiende behoefte aan voedsel voorzien. Een aantal Nobelprijswinnaars heeft de milieuorganisatie in een open brief opgeroepen de campagnes tegen gentechgewassen te staken en regeringen gevraagd desbetreffende acties van Greenpeace te dwarsbomen. De voornaamste reden staat in de eerste zin van de brief: ‘De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties heeft geconstateerd dat de wereldwijde productie van voedsel, veevoer en voedingsvezels rond 2050 bijna moet verdubbelen om in de toenemende behoefte van een groeiende wereldbevolking te voorzien.’ Na de ‘Groene Revolutie’ is dus weer een productiestijging nodig.
Vicieuze cirkel
Maar raken we daarmee niet in een vicieuze cirkel? Een grotere voedselproductie voorkomt hongersnood; daardoor blijven steeds meer mensen in leven, die zich voortplanten, waardoor telkens meer voedsel moet worden geproduceerd om een groeiend aantal hongerige monden te voeden. Die vicieuze cirkel wordt doorbroken als de voedselproductie de bevolkingsgroei niet meer kan bijbenen. In een aantal gebieden is dat al het geval. Westerse voedselhulp moet voorkomen dat mensen omkomen. Zonder die hulp zou de natuur zijn werk doen. Bij gebrek aan voedsel zouden de mensen in die streken net zo verhongeren als de damherten in de Amsterdamse Waterleidingduinen in de winter. Menselijk ingrijpen zet natuurlijke regulering buiten spel, hetzij door voedselhulp, hetzij door afschot.
De mens bepaalt
We leven immers in het Antropoceen. De macht van de mens heeft geologische afmetingen gekregen. Hij verandert de planeet door de uitstoot van CO2 en beïnvloedt het voortbestaan van andere soorten, of dat nu damherten, vissen of olifanten zijn. Maar is hij ook bij machte om zijn eigen voortbestaan te reguleren? Of gaat hij gewoon door met voortplanten tot de koek helemaal op is?
Mondiaal gezien daalt het aantal kinderen per vrouw. Dat neemt niet weg dat een groot aantal jonge mensen, met name in Afrika onder de Sahara, zullen zorgen voor een fikse bevolkingsaanwas. Maar op termijn zal het geboortecijfer op het vervangingsniveau van twee kinderen per stel uitkomen en zorgen voor een stabiele wereldbevolking. Zo is althans de verwachting.
Wanneer gaan hij/zij aan gezinsplanning doen?
Helaas bieden waargenomen resultaten uit het verleden geen garantie voor de toekomst. Er is geen enkel natuurlijk mechanisme werkzaam dat stellen ertoe noopt hun kindertal te beperken, behalve hun eigen wensen en mogelijkheden. In arme agrarische gemeenschappen betekenen kinderen arbeidskracht of vormen ze een oudedagsvoorziening als ouders zelf niet meer voor hun kostje kunnen zorgen. Er zijn culturen waar het verwekken van veel nakomelingen, liefs bij zoveel mogelijk vrouwen, als teken van mannelijkheid wordt gezien. Er zijn landen waar meisjes op zeer jonge leeftijd worden uitgehuwelijkt, het huis niet uitkomen en heel vaak zwanger kunnen worden. Daar is geboortebeperking kansloos. Pas als meisjes langer naar school gaan en als vrouw een eigen inkomen verwerven, past daarbij géén groot aantal kinderen. Dan ontstaat behoefte aan anticonceptiva. Ook als ouders inzien dat onderwijs hun kinderen de beste kansen biedt, maar dat ze dat niet voor een grote kinderschaar kunnen bekostigen, gaan ze aan gezinsplanning doen.
Het steeds verder opvoeren van de voedselproductie is een weg die uiteindelijk doodloopt. Het is veel beter om te zorgen voor voorlichting en vooral voor voldoende en gemakkelijk verkrijgbare voorbehoedsmiddelen.
De Sahel, één van ’s werelds grootste probleemgebieden
Deze grafiek van de afdeling bevolking van de Verenigde Naties toont in rood de verwachte temperatuurstijging in de Sahel, een landstreek tussen de Sahara en tropisch Afrika in. In dezelfde grafiek is de verwachte bevolkingsgroei in dat gebied als blauw staafdiagram weergegeven.
In de Sahel valt het hoogste vruchtbaarheidscijfer ter wereld samen met de meest ernstige gevolgen van de opwarming van de aarde. Uit deze streek komen de meeste Afrikaanse migranten: een snel groeiend aantal jonge mannen op zoek naar een beter leven.
De bevolking zal de 650 miljoen op het eind van de eeuw naar alle waarschijnlijkheid niet halen. Dat zijn 150 miljoen mensen méér dan in de hele Europese Unie. De vraag is echter of het aantal lager zal uitvallen door hongersnood, emigratie naar Europa of door een scherpe daling van het vruchtbaarheidscijfer. Hopelijk door het laatste.
Ongewenste zwangerschappen
Vraag alle vrouwen in de wereld in de vruchtbare leeftijd of ze de komende twee jaar een kind willen, dan zal bijna een kwart miljard zeggen dat ze dat niet willen, maar dat ze geen gebruik kunnen maken van anticonceptiemiddelen. Konden ze dat wel, dan zou het aantal sterftegevallen tijdens zwangerschap en bevalling per jaar met een kwart verminderen en zouden er elk jaar een half miljoen pasgeboren baby’s meer in leven blijven. Verder zouden er jaarlijks 52 miljoen minder ongewenste zwangerschappen zijn.
Voorbehoedmiddelen versus afdrijving
De afgelopen vijfentwintig jaar is het gemiddeld aantal kinderen per vrouw wereldwijd met 1,2 kind verminderd. Dit is voornamelijk te danken aan een bredere beschikbaarheid van anticonceptiva. Maar welke rol heeft abortus daarbij gespeeld? Uit een onderzoeksverslag in The Lancet blijkt dat in ontwikkelde landen het aantal abortussen de afgelopen kwart eeuw is gedaald van 46 naar 27 per 1000 vrouwen per jaar. Hier doen meer dan 90% van de vrouwen die een zwangerschap willen voorkomen aan een vorm van anticonceptie. In landen waar vroeger vaak werd geaborteerd, bijvoorbeeld in Oost-Europa, heeft een groeiend gebruik van anticonceptiva tot veel minder abortussen geleid.
Aantal abortussen in ontwikkelingslanden niet gedaald
Daarentegen is het aantal abortussen in ontwikkelingslanden ondanks de ruimere beschikbaarheid van anticonceptiva nauwelijks afgenomen: van 39 abortussen per 1000 vrouwen per jaar in de periode 1990-1994 tot 37 in de periode 2010-2014.
Dit betekent dat veel vrouwen nog steeds onverminderd hun toevlucht nemen tot zwangerschapsonderbreking als ze geen kind willen. De abortuspraktijken in die landen zijn vaak onveilig en kunnen zorgen voor ernstige complicaties.
Waarom er in ontwikkelingslanden nog vaak wordt geaborteerd
Hoe komt het dat de beschikbaarheid van anticonceptiva daar niet heeft geleid tot minder abortussen? Het Guttmacher Institute heeft onlangs onderzoek gedaan in 52 ontwikkelingslanden, verspreid over de hele wereld. Daaruit blijkt dat het percentage vruchtbare vrouwen dat niet zwanger wil worden, maar niet aan anticonceptie doet tussen de 8% en 38% ligt. Als hen wordt gevraagd naar de reden om geen anticonceptiva te gebruiken, dan geeft 26% van die vrouwen aan bang te zijn voor bijwerkingen of schade voor de gezondheid, 24% gebruikt niets omdat ze ‘het niet zo vaak doen’, 23% rapporteert (eigen) weerzin of weerstand (van de partner of de omgeving) tegen het gebruik van anticonceptiva en 20% denkt dat ze onvruchtbaar zijn omdat ze borstvoeding geven of omdat de menstruatie na een bevalling uitblijft. Slechts één op de tien vrouwen geeft als redenen op dat ze niet op de hoogte zijn van anticonceptie, of dat de middelen niet te krijgen of te duur zijn.
Betere voorlichting absoluut noodzakelijk
Bevorderen van gezinsplanning in ontwikkelingslanden kan dus niet volstaan met het simpel beschikbaar stellen van anticonceptiva en gebruiksinstructie. Het is van groot belang dat ook op bezwaren en misvattingen wordt ingegaan. Vrouwen in zowel ontwikkelingslanden als in ontwikkelde landen schatten het risico op ongewenst zwanger worden veel te laag in. Ook de vrees voor bijwerkingen van anticonceptiva verdient in voorlichtingscampagnes de nodige aandacht.
In de onderstaande figuur is het verloop van het aantal abortussen per 1000 vrouwen in de vruchtbare leeftijd gedurende een kwart eeuw in diverse delen van de wereld goed te zien. De ‘schaduw’ rond de balkjes geeft een onzekerheidsmarge als gevolg van een eventuele onder- dan wel overschatting in de databestanden aan.
Onze nieuwsberichten sedert de vorige nieuwsbrief
Misschien hebt u er een paar gemist. Hieronder vindt u ze:
Wellicht wilt u ons ook weer de komende tijd steunen in onze strijd tegen overbevolking. Op onze website valt onder het tabblad ANBI te lezen welke activiteiten wij jaarlijks ondernemen en hoeveel geld wij daaraan uitgeven. Van uw donatie kunt u fiscaal voordeel hebben.
Periodieke gift
Het aantrekkelijkst is een periodieke gift: gedurende minimaal vijf jaar schenkt u jaarlijks een vast bedrag aan stichting De Club van Tien Miljoen. Dit bedrag kunt u ieder jaar integraal van de belasting aftrekken. Wel moet u daarvoor met ons een overeenkomst sluiten. Dit kan via de notaris, maar eenvoudiger is het om de overeenkomst Periodieke gift in geld van de Belastingdienst in te vullen en naar ons op te sturen. Wilt u dat uw gift automatisch wordt overgemaakt? Stuur dan ook de Betalingsvolmacht periodieke gift in geld op.
Eenmalige donaties
Eenmalige donaties, schenkingen en giften zijn ook mogelijk. Deze zijn fiscaal aftrekbaar vanaf een drempelbedrag tot een maximum van 10% van uw drempelinkomen. Het drempelbedrag is 1% van uw drempelinkomen met een minimum van € 60. Wat u meer betaalt dan dit drempelbedrag mag u aftrekken. Wilt u meteen een donatie doen? Bovenaan en onderaan deze nieuwsbrief vindt u de donatieknop.
Overigens hebben wij onze Belgische ING-rekening opgeheven. De kosten wogen nauwelijks nog op tegen de baten. Wij bankieren momenteel bij ING Nederland en ABN Amro.
Vrijwilligers / nieuwe bestuursleden gevraagd
De stichting De Club van Tien Miljoen is op zoek naar mensen die ons werk een warm hart toedragen en het stichtingsbestuur kunnen assisteren. Taken liggen daarbij op het gebied van (digitale) communicatie en marketing, opdat de doelstellingen van de Club van Tien Miljoen zowel in Nederland als daarbuiten worden uitgedragen. Van de vrijwilligers wordt verwacht dat zij ervaring hebben op de genoemde terreinen, de ideeën van de Club omarmen, politiek en maatschappelijk betrokken zijn en voldoende tijd kunnen vrijmaken voor een vrijwilligersfunctie. Na een kennismakingsperiode is officiële toetreding tot het bestuur mogelijk.
U kunt een mailbericht met uw gegevens sturen naar: info@overpopulationawareness.org. Wij nemen dan telefonisch contact met u op.
Citaat
In tal van landen is overbevolking een serieuze bedreiging voor de volksgezondheid en een ernstige handicap bij iedere poging om wereldvrede te bereiken.
Albert Einstein (1879-1955)
Uw donatie
Hebt u uw donatie voor 2016 nog niet kunnen overmaken? Klik dan op de button.
Rust op het thema overbevolking echt een taboe? Je zou denken van wel. Mensen lijken het directe verband tussen mensenaantallen en hun impact op de leefomgeving niet te willen erkennen of proberen dit te bagatelliseren. Zo kruiste afgelopen zomer onze voorzitter Paul Gerbrands (foto) op 
Hoe zat het ook al weer met de bevolkingsgroei? Kijk 
Op 11 juli 1987 waren we met vijf miljard mensen. Reden voor het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties om die dag uit te roepen tot Wereldbevolkingsdag. Zonder geëigende maatregelen zou de gestaag groeiende wereldbevolking leiden tot voedsel- en watertekorten en uitputting van grondstoffen.
Deze grafiek van de afdeling bevolking van de Verenigde Naties toont in rood de verwachte temperatuurstijging in de Sahel, een landstreek tussen de Sahara en tropisch Afrika in. In dezelfde grafiek is de verwachte bevolkingsgroei in dat gebied als blauw staafdiagram weergegeven.
De afgelopen vijfentwintig jaar is het gemiddeld aantal kinderen per vrouw wereldwijd met 1,2 kind verminderd. Dit is voornamelijk te danken aan een bredere beschikbaarheid van anticonceptiva. Maar welke rol heeft abortus daarbij gespeeld? Uit een onderzoeksverslag in 
