“Een ding is zeker, niemand waagt zich hier nog aan een voorspelling rondom President Trump.”

TheTittyMag was aanwezig in New York op het moment, dat Donald Trump werd verkozen tot de nieuwe president van Amerika. Hoe politiek grensoverschrijdend is deze uitslag? En zijn grenzen op dit soort cruciale momenten nog van belang? Of is dit universeel?

Woman. 

Grenzen, waarom hebben we die? En waar zijn grenzen goed voor? Waar ligt jouw eigen grens en hoe vaak overschrijd je die? Het is belangrijk om je eigen grenzen vast te stellen, maar tegelijkertijd lijkt het ook voor heftige problemen te zorgen, doordat we ongeacht alles onze grenzen willen bewaken. Waarom doen we dit? Waarom bouwen we ergens muren met prikkeldraad omheen? Willen we een veilige wereld voor onszelf creëren, waar niemand ons kwaad kan doen? Of is juist die aanpak verkeerd en zouden we juist eens over die grenzen heen moeten kijken en die onze individualiteit moeten loslaten?

Grenzen, ze zijn er, ze moeten er zijn, maar tegelijkertijd zouden we sommige grenzen misschien eens opnieuw moeten vaststellen of eventueel zelfs moeten wissen.

TheTittyMag: Je lijkt heel erg ver te gaan in het maken van documentaires om zo verhalen te tonen, waarvan jij vindt dat die verteld moeten worden. Hoe moeilijk vind je het zelf om niet te ver te gaan in het opzoeken van je eigen grenzen?

Sinan Can: Lastig, want ik zoek heel erg mijn eigen grenzen op en hoe ver ik hierin kan gaan. Ik wijs mensen die ik interview op hun grenzen, maar ik zoek ze zelf heel erg op. Al ben ik echt niet roekeloos en wij zijn tijdens het draaien zeker geen cowboys. We willen gewoon goede verhalen maken over mensen die het elders moeilijk hebben. We willen hun verhalen tonen aan de rest van de wereld. Ik kom in gevaarlijke gebieden en ik blijf pushen om verder te komen. Dan is het wel fijn om iemand te hebben die je beschermt om niet over je grenzen heen te gaan. Bij mij is die persoon mijn regisseur en vriend Thomas Blom. Hij zegt dan waarom we iets niet moeten doen.

TTM: Je laat ons verhalen zien die vaak gaan om leven en dood. Hoe bescherm jij de mensen die jij voor de camera interviewt?

SC: Ik ben altijd open naar hen mensen. Het is zo belangrijk om mensen met een open blik te benaderen en hen te laten inzien waarom het zo van belang is dat ze hun verhaal vertellen. Het doel van een interview is het vertellen van een verhaal en daarmee de waarheid tonen.

TTM: Waar ligt dan de grens tussen het halen van een verhaal en de veiligheid van de persoon die je interviewt?

SC: Ik dram niet eindeloos door om ze te overtuigen, want als ze twijfelen of zorgen  hebben, moet ik daar goed naar kijken. Natuurlijk heeft soms iemand een duwtje nodig, omdat een verhaal van groot maatschappelijk belang is, maar ik blijf in mijn werk altijd de ethische grenzen in de gaten houden. Mensen kunnen namelijk zelf soms niet voorstellen hoe groot de nasleep van het vertellen van hun verhaal kan zijn. Uiteindelijk laat ik de keuze altijd aan de mensen zelf of ze mee willen doen of niet. Ik ben een programmamaker, maar als mensen echt in de problemen zouden komen door in de openbaarheid te treden dan gaat hun veiligheid natuurlijk voor. Zo heb ik tijdens het opnemen van De Arabische Storm echt benadrukt, dat iedereen goed moest nadenken of ze wel of niet mee wilden doen. Iemand in Syrië of Afghanistan ziet uiteindelijk zelf niet de hele documentaire en ze weten daarom niet hoe hun verhaal overkomt op TV. Daarom zie ik het als mijn plicht om altijd integer hun verhaal te tonen. Hoe meer open je werkt, hoe fijner het werken is en hoe beter de geïnterviewden weten waar ze aan toe zijn. Je moet als mens altijd integer zijn, ongeacht welk werk je doet.

TTM: Wanneer merk je dat je over een grens heen gaat?

SC: Soms weet ik dat een verhaal heel erg belangrijk is om te maken, waardoor ik een tunnelvisie krijg en mezelf push om over een grens heen te gaan.

TTM: Ben je nooit bang?

SC: Elk mens heeft angsten, dus ik ook, maar als ik het verhaal belangrijk vind dan komt er ook een ander mechanisme bij me los: overleven. Ik moet het overleven om dit verhaal de kijker te laten bereiken. Door deze drang schakel ik sommige dingen uit. Hierdoor ben je dan van tijd tot tijd wat kalmer. Het houdt je ook scherp tijdens het reizen door IS- of Taliban gebied of langs de frontlinie van Irak.

Ik voel me uiteindelijk meer verantwoordelijk voor anderen dan voor mezelf. Ik liep bijvoorbeeld tijdens opnames in een hinderlaag van Taliban en de hele tijd dacht ik: O god, als de rest van mijn team maar niks overkomt. Ik wil mezelf zeker niet zien eindigen in een oranje overall in een Youtube- filmpje.

TTM: Heb je wel eens spijt gehad dat je uiteindelijk níet over een grens bent gegaan?
SC: Dat komt zeker voor, want je woont niet in dat land en je hebt vaak geen tweede bron dus dan luister je naar het advies van locals en dat pakt niet altijd goed uit. Al ben ik soms ook blij dat ik er juist voor kies om soms bepaalde dingen niet te doen, zoals tijdens onze laatste opnames in Afghanistan. Tijdens die reis waren er veel cruciale momenten en die gingen om leven en dood. Zo hebben we uiteindelijk besloten een moment waar de Taliban in gevecht was, niet te filmen. We hadden net in Uruzgan een hinderlaag meegemaakt, waarbij er tijdens een vuurgevecht van 2,5 uur 14 mensen voor onze ogen omkwamen. Het scheelde niet veel, of we zaten bijna in een tweede vuurgevecht en hoe groot is dan de kans, dat je er weer levend uitkomt?

TTM: Kan je alle ellende en pijn wel van je afzetten?

SC: Soms hoor je collega’s zeggen, dat ze het als professional kunnen uitschakelen, maar wat heeft professioneel nou te maken met mens zijn? Je bent toch geen robot? Als je dat zo doet, mis je toch een aantal prikkels. Alle ellende die ik tegenkom raakt mij heel erg. In Irak leven er alleen al 3 miljoen weeskinderen! Of de kinderen in Kabul, die onder verschrikkelijke omstandigheden leven. Als je van kinderen houdt en je ziet al die kinderen in Irak en Afghanistan dan gaat dat door merg en been.

Ik weet dat er altijd slechte gewetenloze mensen zullen zijn die oorlog voeren. De ellende blijft en dat hoort bij ons mensen. Ik probeer als individu mijn journalistieke ding te doen en misstanden en onrecht in andere delen van de wereld aan mensen in Nederland te tonen. Toch zie ik in al deze ellende ook overal tekens van hoop, liefde en menselijkheid. Dit geeft mij weer hoop. Hoop is wat de mens nodig heeft. De hoop dat iets in een bepaald gebied goed komt.

TTM: Verbaas je je over het feit, dat er in de meest verschrikkelijke situaties en plekken nog steeds hoop is?

SC: Ja! Dat is onze veerkracht als mens. Een man in Aleppo, die 100 katten van voedsel voorziet of een verpleger in een veldhospitaal, die iedere dag iemand helpt. Al dit soort kleine daden zijn grote daden, die ervoor zorgen dat deze mensen zelf ook niet verbitterd raken. Al is het maar iets kleins, je doet er toe. Je laat zien, dat je tegen geweld bent en dat er bij alle ellende en verlies en wanneer alles stuk is en in puin ligt nog steeds hoop aanwezig is. Er zullen altijd mensen met hoop zijn, overal, op elke plek en in elke tijd. Mensen die goed doen, ongeacht wat de consequenties zijn en die het redden van een leven belangrijker achten dan het behouden van hun eigen leven.

TTM: Raak jij nooit zelf gefrustreerd over alle ellende, die je ziet?

SC: Ik vraag me soms af of ik zelf niet verbitterd zou zijn als ik in hun situatie zou zitten, maar dit soort mensen zijn mentaal unbreakable. Ze leven vanuit de gedachte dat ieder mens een mens is, en dat als je er maar één kunt redden, dat dat waardevol is. Zulke mensen zie ik overal en als ik die niet zou tegenkomen op mijn reizen, zou ik zeker gefrustreerd raken. De dingen die ik zie, maken mij soms heel emotioneel,  maar het is mooi dat er ook lichtpuntjes zijn in donkere tijden als een stad als Aleppo.

TTM: Hoe belangrijk zijn grenzen voor ons?

SC: Grenzen hebben alleen maar voor ellende gezorgd, dat zie je in de hele geschiedenis. Je kunt zeggen dat mensen  een eigen verantwoordelijkheid hebben voor het voeren van oorlogen, maar wij hebben als Westen zeker geen positieve rol gespeeld of gekeken naar verschillende gemeenschappen of gebieden.

Dat zie je nu terug in bijvoorbeeld Afrika en het Midden-Oosten, waar de problematiek ligt in het feit dat wij als Westen gingen bepalen waar de grenzen moeten lopen. In Afrika zijn rechte lijnen dwars door gemeenschappen getrokken. In 1916 is in het Midden- Oosten hetzelfde gebeurd met de Arabische landen. Honderd jaar geleden bestond de Libanese keuken of het Palestijnse dialect niet, maar was het allemaal Arabisch. Libië bestaat pas als land sinds 1912 en is eigenlijk bedacht door de Italianen, die drie provincies wilden hebben van het Ottomaanse rijk en dit geforceerd tot een land wilde maken. Het trekken van grenzen zorgt voor overal in de wereld tot problemen, denk aan Noord/Zuid Jemen, Noord/Zuid Sudan en ga zo maar door. Heel veel landen kun je daarom niet meer tot een vredig land smeden.

TTM: Hechten we überhaupt niet te veel aan grenzen?

SC: Ik dacht zelf, dat we de periodes van muren achter ons hadden gelaten zoals de Chinese muur, de Berlijnse Muur etc, maar dan zie je toch dat we teruggaan naar die banale tijden met het aanleggen van mijnenvelden en het bouwen van muren met prikkeldraad.

Wanneer worden we nou echt global citizens en niet alleen achter onze computer? Wanneer stoppen we met het tegenhouden van mensen uit oorlogsgebied en gaan we die juist opvangen? Ons kan hetzelfde overkomen! We willen uit angst vasthouden aan grenzen om iets als cultuur of economie te beschermen, maar hoe meer grenzen er zijn, hoe minder begrip mensen voor elkaar hebben. Ik snap dat er een systeem moet zijn, maar je zorgt met grenzen voor minder contact en minder begrip. We hebben via social media contact met iedereen over de hele wereld, maar fysiek niet. Grenzen zijn het meest achterlijke wat er is en helaas grijpen we hier steeds weer op terug.

Naast me staat Marilinda, samen staren we naar het grote scherm waarop de staten van Amerika langzaam een voor een rood kleuren. Marilinda’s achternaam is Garcia. Haar vader stak tientallen jaren geleden de Mexicaanse grens over, hopend op succes, op zoek naar the American Dream. Ik zie het ongeloof zich meester maken van haar gelaat als we het tellertje van Trump steeds dichter naar de benodigde 270 kiesmannen zien lopen. Het zal je verbazen als ik je vertel dat Marilinda Republikein is. Ze zat jaren voor de partij in het huis van afgevaardigden van haar staat, New Hampshire. En op 8 november stemde ze op nu president-elect Trump. “Niet omdat ik achter hem sta. Maar wel achter mijn partij. Alleen dit zag ik niet aankomen, dit had ik nooit verwacht. Ik weet niet wat ik hier nu bij moet voelen. Wat dit gaat betekenen voor mijn land.”

Hoe heeft dit kunnen gebeuren? De vraag die op ieders lippen brandde de afgelopen dagen en waar we nog niet echt een goed antwoord op kunnen geven, behalve te erkennen dat we niet goed hebben geluisterd naar de ‘echte’ mensen en ons allemaal blind hebben gestaard op cijfers en peilingen die niet bleken te kloppen. Marilinda is namelijk niet de enige die vanuit een gevoel van loyaliteit besloot haar partij te steunen, ondanks dat Trump zeker niet haar eerste keus was. Ook zij is misleidt door de cijfers, de kans dat hij het zou halen leek zo nihil dat ze wel op hem kon stemmen zonder verdere gevolgen. Dacht ze. “Ik ben blij dat we ook de senaat en het huis van afgevaardigden hebben gewonnen, hopelijke houdt de partij hem zo in het gareel, oefenen ze vanuit daar genoeg druk op hem uit om de partijlijn te volgen. Dan zal de schade beperkt blijven.”
Nog geen 24 uur later banjer ik met Danny door een laag diepe zwarte modder. De steenkolen die hij delft vormen een donker berglandschap om ons heen. Al 12 jaar werkt hij in deze steenkolenmijn, en voor hem zijn vader, en daarvoor diens vader. “Deze mijn betekent meer voor mij dan inkomen, dit is mijn trots, de mijn is wie ik ben.”
Danny komt uit Hazleton, Pennsylvannia. De mijn waar hij werkt is een van de grootste kolenmijnen van het land en het is een van de weinige die nog steeds in bedrijf is. Sinds 2012 raakte meer dan 18.000 mensen hun baan in deze tak kwijt door het sluiten van de mijnen. “Hillary’s doel was om ze allemaal te sluiten en nieuwe vormen van energie te introduceren. Ik en iedereen hier vreesde voor onze baan. Ik stemde altijd democraat, maar toen Trump zei dat ‘ie er voor wilde zorgen dat wij onze baan konden behouden was de keuze snel gemaakt”.

Danny is niet de enige die een switch maakte. Hazleton ligt in een provincie die sinds de jaren 80 altijd op de democratische kandidaat stemde. Toch won Donald Trump hier met 60% van de stemmen. Het is een van de plekken die democraten dachten in de pocket te hebben. “Maar we haten Hillary hier”, zegt Danny. “Niet alleen om de mijnen, ze is gewoon onbetrouwbaar en we zijn de politici zat. Zij is precies hetzelfde als alle anderen, beloftes maken maar niet nakomen. Donald Trump is anders, hij komt van buiten. Hij kan Washington wakker schudden.”
Deze uitspraak van Danny legt de vinger op de zere plek. Het is niet zo dat we niet rekende op stemmers zoals Danny, of de extra steun van trouwe republikeinen zoals Marilinda. Het is haar eigen democratische achterban die het al masse liet afweten op 8 november. Ondanks dat Hillary het hele land door ging met Lena Dunham aan haar ene hand en Amy Schumer aan de andere, de millenials die hun politieke geluid vonden in een stokoude socialist uit Vermont, Bernie Sanders, waren ondanks zijn endorsment van Hil niet over de streep te trekken.

Als we naar cijfers kijken zien we opvallende dingen. Allereerst haalde Hillary meer stemmen binnen dan Trump. Ze won de popular vote zoals ze dat hier zeggen. Maar omdat Amerika een systeem heeft waarbij je een bepaald aantal stemmen binnen een kiesdistrict moet halen en daarmee een zogenaamde kiesman wint kun je meer stemmen hebben maar minder kiesmannen. Het is allemaal afhankelijk van de distributie van die stemmen. Ook is de opkomst voor de verkiezingen in 20 jaar niet zo laag geweest. Normaal schommelt dat zo rond de 60%, wat voor Nederlandse begrippen extreem laag is. Dit jaar kregen de twee kandidaten minder dan 55% van de bevolking naar de stembus, wat resulteerde in zo’n 700.000 stemmen minder voor Hillary dan Brack 4 jaar daarvoor. Maar ook Trump haalde 40.000 minder stemmen binnen dan Romney in 2012. En de grote afwezigen waren de millenials.

Het vooruitzicht van de eerste vrouw in het Witte Huis maakte dat vele dachten dat zij bij de vrouwelijke kiezers hoge ogen zou gooien. Zelf speelde ze ook regelmatig de feministische kaart en liet ze haar dochter en kleindochter een belangrijke rol spelen in haar campagne. Want Hil is een lieve oma die heel goed begrijpt waar je als vrouw in deze gemeenschap allemaal tegen aanloopt. Toch liet deze groep haar keihard in de steek. Evenveel vrouwen stemde op Hillary, als op Obama in 2012 en 2008. Maar opvallender nog is dat even veel vrouwen stemden op Trump als op Romney in 2012 en McCain in 2008. Pussygate en alle andere vrouw-onvriendelijke uitspraken van Trump zorgde niet voor de omslag die we verwachtte. De afkeer tegen Washington en het establishment wat daar de dienst uitmaakt is te groot en Hillary Clinton en haar man zijn nou net het schoolvoorbeeld van echte establishment politici.
Nu breekt de officiële transition peroid aan. Obama gaat Trump helemaal inwerken in het reilen en zeilen van het presidentschap. Velen zien dat hier met angst tegemoet en het is moeilijk, bijna onmogelijk, in te schatten wat er de komende tijd gaat gebeuren. Strengere regels rondom abortus, of het terugdraaien van Obama care, misschien zelfs een muur op de grens met Mexico. Een ding is zeker, niemand waagt zich hier nog aan een voorspelling rondom President Trump.