De term 'Greenport' is nog relatief jong. In 2004 werd het concept voor het eerst gebruikt. (Voor de volledigheid: dat was in de Nota Ruimte van het toenmalige Ministerie van VROM). Sindsdien kom je de term Greenport steeds vaker tegen. Zo telt Nederland een aantal regionale Greenports. En er zijn ook steeds meer bedrijven die de naam gebruiken.
Onze eigen Greenport bestaat in de huidige opzet net iets langer dan twee jaar. We zijn dus piepjong, zou kun je zeggen. En wat doe je als je jong bent? Juist: groeien.
Gegroeid zijn we, en hoe! Onder meer wat betreft het aantal partners, het aantal netwerken, het aantal Twitter-volgers, het aantal bijeenkomsten... En ook in onze bekendheid en onze impact.
De laatste maanden krijg ik - namens de Greenport - steeds vaker complimenten, vooral als het gaat om onze aanpak. We slaan succesvol bruggen met andere sectoren, onder meer door onze deelname aan de Roadmap Next Economy. We bereiken het regionale en landelijke tuinbouwcluster, bijvoorbeeld door aanwezigheid tijdens bijeenkomsten als Sierteelt(Digi)Taal.
Dat we gegroeid zijn zal ook u niet zijn ontgaan. Maar groei alleen is geen doel, het gaat om resultaat. Dat beseffen we ons donders goed. We moeten ervoor zorgen dat onze belofte - een vitale en duurzame toekomst voor het regionale tuinbouwcluster - uitkomt. Om in agrarische termen te spreken: er moet ook geoogst worden.
Het komende jaar - en de jaren daarna - staat bij de Greenport alles in het teken van oogsten en resultaat boeken. We zijn overtuigd dat we daarin slagen: de eerste jaren hebben we daarvoor een solide basis gelegd.
Maar die resultaten kunnen we niet in ons eentje boeken. Dat doen we samen met partners, zowel binnen als buiten de tuinbouwsector, en vaak zelfs buiten onze eigen regio of land. In deze nieuwsbrief leest u daarvan enkele voorbeelden. Zo vindt de eerstvolgende Greenboard - de denktank van de Greenport - plaats bij Van Gelder groente & fruit, een schitterend familiebedrijf uit Ridderkerk. En zo zijn we blij met de goede contacten die we hebben met de regionale tuinbouwjongeren. Want de jeugd heeft de toekomst. Daarvan is onze eigen Greenport het levende bewijs!
Jolanda Heistek
Programmamanager
Samen-werken
‘Wij dragen bij aan de kennisuitwisseling onder jongeren’
Stefan Hendriks is de nieuwe voorzitter van Tuinbouw Jongeren Oostland (TJO). Tijdens de ledenvergadering van 4 februari neemt hij officieel het stokje over van Wouter van den Bosch. Stefan: “Onze bijeenkomsten zijn goed voor je netwerk én zijn leerzaam.”
“Sinds mijn zestiende ben ik aangesloten bij Tuinbouw Jongeren Oostland. Ik ging toen met mijn oudere broer mee naar bijeenkomsten”, vertelt Stefan, nu 25 en werkzaam als Plant Specialist bij Philips Horticulture LED Solutions.
Enig tijd geleden trad hij toe tot het bestuur en nu is hij dus voorzitter van de club van Oostlandse tuinbouwjongeren. “Als voorzitter wil ik me gaan richten op zaken zoals: ledengroei, communicatie via social media en uiteraard vooral inspirerende bijeenkomsten. Onze leden hoeven niet per se zelf ondernemer te zijn: iedereen met passie en interesse in de tuinbouw is welkom, tot een leeftijd van circa 30 jaar.”
Zo’n tien keer per jaar organiseert Tuinbouw Jongeren Oostland een bijeenkomst. Die bieden een mix van netwerken en nieuwe kennis.
Vooral dat laatste is essentieel, aldus Stefan. “De voorsprong die de tuinbouw internationaal heeft, kunnen we alleen behouden door kennisontwikkeling én kennisuitwisseling. Daaraan werken wij als Tuinbouw Jongeren Oostland graag mee, onder meer door onze bijeenkomsten. Voor komend jaar zouden we daarom graag ook een bijeenkomst samen met de Greenport organiseren.”
De eerstvolgende ledenvergadering van 4 februari vindt plaats bij KG Systems (Kees Greeve) in Bergschenhoek. Ook tuinbouwjongeren die geen lid zijn van TJO zijn welkom. Aanmelden kan via jan@tjoostland.nl.
Gezondheid & Geluk
Meer informatie over dit thema: Frans Pijls Themacoördinator Gezondheid & Geluk (Gemeente Westland)
'De Greenport is onze achtertuin'
Een aantal maal per jaar komt de Greenboard van de Greenport bijeen, zo ook over enkele dagen. Dit keer is de locatie Van Gelder groente & fruit in Ridderkerk. Een toonaangevend bedrijf in de handel van groenten en fruit dat een sterke band met de Greenport heeft. "De Greenport is de gezondste regio van de wereld."
Het begon allemaal in 1953. Leen van Gelder senior uit Ridderkerk startte met het telen van groenten. Hij breidde zijn bedrijf uit met een groothandelsbedrijf, en die tak groeide flink. Inmiddels is Van Gelder groente & fruit een indrukwekkend familiebedrijf met vestigingen verspreid over het hele land en meer dan 300 medewerkers.
De hoofdvestiging ligt nog steeds in Ridderkerk, en ook de kwekerij bestaat nog. Daarnaast ligt in het centrum een eigen winkel: de Versmarkt. "Daar verkopen we vooral onze eigen producten", vertelt Marco de Fonkert, medeverantwoordelijk voor het MVO-beleid bij Van Gelder groente & fruit. "En de producten van het groothandelsbedrijf liggen dagelijks op het bord van honderdduizenden inwoners van Nederland en België."
Meer gezondheid
Alles draait bij Van Gelder groente & fruit om gezondheid. Zo werkt het bedrijf nauw samen met topkoks. "Dat begon met onze samenwerking met sterrenchef Niven Kunz. Samen werken we aan vernieuwing op het bord. Dus niet 80 procent vlees en 20 procent groente, maar omgedraaid. Inmiddels is er een hele generatie koks die denkt vanuit groente."
De Greenport is de gezondste regio van Europa, stelt De Fonkert. Maar heel Nederland zou gezonder moeten worden. "Door gezonder eten kunnen de kosten voor gezondheidszorg verder omlaag. Daarom zijn we voorstander van meer aandacht voor voeding in het basisonderwijs. En er zou een ministerie van Eten en Drinken moeten komen."
De cirkel is rond
Voor gezonde producten kun je niet heen om de telers in de Greenport, vertelt De Fonkert. Het begint met de telers. Daarom maken we met al onze telers lange termijn afspraken. Zo komen onze paprika's uit Naaldwijk. Onze tomaten komen van Duijvestijn Tomaten uit Pijnacker, zo nauw zijn dus onze banden in de Greenport. En onze reststromen worden gebruikt als biomassa voor telers in de nabije regio.
Zo is de cirkel rond." Dat Van Gelder groente & fruit reststromen levert toont dat het bedrijf werk maakt van duurzaamheid. "We willen biologische producten aantrekkelijker maken. En onze nieuwbouw zal ook helemaal ingericht zijn op duurzaamheid. Onze huidige locatie in Ridderkerk is namelijk te klein geworden. Maar we zullen de regio niet verlaten: we blijven gevestigd in Ridderkerk op het Foodcenter Reijerwaard. Want we zitten graag dichtbij de bron van onze producten."
Online cursus over verdienmodellen in de Biobased Economy
Avans Hogeschool, Hogeschool Zeeland en Hogeschool Inholland Delft ontwikkelen een online cursus over business development in de biobased economy. Bio Base GreenportWO draagt bij aan deze ontwikkeling.
In een biobased economy zijn de huidige verdienmodellen niet vanzelfsprekend. Maar welke dan wel? Welk verdienmodellen zijn succesvol in een biobased economy, en hoe kan een ondernemer zo'n model opzetten en/of voortzetten?
Daarover gaat de MOOC 'Business Development in the Biobased Economy'. Een MOOC is een Massive Open Online Course: een open online leeromgeving. In een MOOC vindt kennisoverdracht plaats met video’s, toetsen en interactieve opdrachten. Deelnemers maken actief onderdeel uit van een netwerk van deelnemers, studenten, professionals en bedrijven.
Ontwikkeling van online cursus
De MOOC 'Business Development in the Biobased Economy' is gericht op hbo-studenten en professionals in de regio en omvat een periode van 8 weken. Het programma start augustus 2017 voor de eerste keer.
In de MOOC komt veel aandacht voor activiteiten van ondernemers in de regio en voor initiatieven van onder meer Biobased Garden en Platform Biobased Delta en Bio Base GreenportWO. De MOOC is een vervolg op de MOOC die Avans Hogeschool en Hogeschool Zeeland in 2015 hebben ontwikkeld.
FreshTeq: tweetrapsraket voor de internationalisering
Het Fieldlab FreshTeq kan van start. Onlangs werd bekend dat vanuit het samenwerkingsverband Kansen voor West II een investering van € 2,4 miljoen is toegekend. Het Fieldlab FreshTeq is onderdeel van een tweetrapsraket om de internationalisatie van de Nederlandse glastuinbouw een extra impuls te geven.
Doel van FreshTeq is businessontwikkeling op basis van de snel groeiende internationale vraag naar integrale tuinbouwoplossingen voor voedselvoorziening. Hierdoor kan de tuinbouwsector verbreden naar een sector die teelttechnische kennis, technologie en systemen exporteert om lokaal vers, betaalbaar, gezond, duurzaam en smakelijk voedsel te telen.
Achtergrond is dat in veel snel ontwikkelende landen vraag is naar tuinbouwkennis en -systemen. Dat is een kans op groei voor de sector. Krachtenbundeling is noodzakelijk om sterke posities te veroveren in deze opbouw van vers-voedselketens wereldwijd, gezien ook de kracht van grote internationale concurrenten.
Technische innovaties uitwerken en testen
In het Fieldlab FreshTeq worden de technische innovaties die daarvoor nodig zijn uitgewerkt en uitgetest. Het Fieldlab is een samenwerking van de Demokwekerij Westland, Wageningen University & Research (WUR), Technische Universiteit Delft (TU Delft), TNO en Innovation Quarter. De Stichting Greenport Horti Campus is penvoerder (onderdeel van de Greenport Westland-Oostland).
Het fysieke Fieldlab wordt opgestart in de huidige vestiging van de Demokwekerij en verhuist naar het WOW-centrum in Naaldwijk in de loop van 2017. Kansen voor West II investeert in het Fieldlab een klein miljoen aan investeringsmiddelen, uit Europese (EFRO) en rijksmiddelen. In de voorbereiding heeft Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) een bijdrage geleverd.
Internationale consortia
De eerste internationale consortia worden nu gevormd en de eerste innovatieprojecten gedefinieerd. Binnenkort wordt het Fieldlab FreshTeq geopend en het aanbod aan MKB en andere bedrijven concreet gemaakt.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Anton Duisterwinkel, Senior Business Developer Smart Industry bij Innovation Quarter.
Strategische gebiedsontwikkeling
Meer informatie over dit thema: Peter Verbon Themacoördinator Strategische Gebiedsontwikkeling (Provincie ZH)
Greenport meets Westas
Op 26 januari was er in Leiden een bijeenkomst over duurzame en circulaire productielandschappen. Titel van deze bijeenkomst is 'Greenport meets Westas'. Doel was kennisdeling en verdere samenwerking tussen de Greenport en de regio ten westen van Amsterdam.
Tijdens 'Greenport meets Westas' komen vragen aan bod als: Wat kunnen de Greenport en Westas van elkaar leren op het gebied van governance, energie en logistiek & mobiliteit? En hoe kunnen beide regio's input leveren voor de ruimtelijk-economische ontwikkelstrategie (REOS)? Prof. Dr Ellen van Bueren (TU-Delft en LDE Sustainable Urban Development) en Prof. Dr Frank van Oort (EUR en UU Urban and Regional Economics) hebben een inleiding geven over duurzaamheid en economische waarde in een stedelijke omgeving. Programmamanager Jolanda Heistek heeft een pitch gegeven over ‘Gebiedsontwikkeling en maatschappelijke opgaven in de Greenport’. Daarbij werd uiteraard ook de verbinding met de Greenport Aalsmeer, onderdeel van de Westas gelegd. De middag werd begeleid door Peter Heida van VINU.
Verschillende praktijklessen zijn gedeeld tijdens de bijeenkomst. Binnenkort worden de resultaten gedeeld op onze website.
De bijeenkomst werd georganiseerd door VINU, provincie Zuid-Holland en provincie Noord-Holland. Meer informatie? Bezoek de website van VINU.
MINT-onderzoek afgerond
Het MINT-onderzoek is afgerond. Tijdens een bijeenkomst op 26 januari presenteerde onderzoeksinstituut DRIFT het onderzoek '(On)begrensde Technologie'. MINT staat voor Maatschappelijke Invloed van Nieuwe Technologie in Zuid-Holland en is een onderzoek in het kader van de ToekomstAgenda 2016 van de provincie.
'(On)begrensde Technologie' is een zogenoemde scenariostudie: de sociale, economische en ruimtelijke effecten van nieuwe informatietechnologie en productietechnologie staan centraal. Tijdens de bijeenkomst kregen bezoekers uitleg over de vier verschillende werelden van de toekomst: die van de conglomeraten, de eilandenwereld, de bottum-up wereld en de grenze(n)loze wereld.
De Greenport is een van de case-studies geweest, waarbij verschillende ondernemers uit de Greenport input hebben geleverd, in een bijeenkomst bij Anthura in Bleiswijk. Lees hier het verslag van deze bijeenkomst.
De resultaten uit het onderzoek worden gebruikt voor verdere ontwikkeling van het Greenport cluster.
Veel verbindingen gelegd tijdens bijeenkomst 'Growing as a Service'
Hoe kunnen we de digitalisering in de tuinbouw versnellen? Daarover werd kennis en ervaring gedeeld tijdens de bijeenkomst 'Growing as a Service en SMART Digital Delta’ op 20 januari bij Priva in De Lier. Daar bleek onder meer dat de tuinbouw niet zelf alle oplossingen hoeft uit te vinden.
Bij de bijeenkomst waren uit het programma CONNECT bedrijven en experts op het gebied van onder meer telecom, digitale infrastructuur, software en internet aanwezig (zoals TNO, KPN, Eurofiber, TU Delft, Universiteit Groningen, Vodafone en Huawei). Vanuit de tuinbouw toeleveranciers van technische systemen, kennisinstellingen (WUR, Inholland), Innovation Quarter en handel- en belangenorganisaties.
Vragen die aan bod kwamen waren onder meer: wat heeft uw bedrijf nodig om de digitalisering te versnellen en te versterken? Moet er bijvoorbeeld een datacenter in uw regio komen? Wat is de rol van de toeleverancier? En wilt u overal in de kas wifi kunnen gebruiken, of zijn er andere geschikte netwerksystemen?
'Growing as a service’ en CONNECT zijn onderdeel van het Transitiepad SMART Digital Delta van de Roadmap Next Economy. Berry Vetjens (TNO) is de coördinator van dit transitiepad. 'Growing as a service’ bevat drie thema's: Digitaal Telen (telen op afstand), Digitaal handelen, Digitalisering en kasconstructies en Consumentbetrokkenheid.
De thema’s Teelt en Markt kwamen aan bod tijdens deze bijeenkomst. Zo was er een presentatie over SamenMarkt, dat vraag en aanbod op basis van specificaties en met hulp van IT bij elkaar brengt. Green Eyes is een van de projecten die daarmee samenhangt: met Green Eyes wordt in kaart gebracht hoe telers naar een gewas kijken. Met die kennis is telen op afstand mogelijk.
Hardware, software, data
Voor het slagen van dergelijke innovaties is een goede infrastructuur een randvoorwaarde. Immers, in bijvoorbeeld de handel van groente en sierteelt gaat het om snelheid en is dus een snelle internetverbinding onontbeerlijk. Daarnaast is er slimme software nodig om bijvoorbeeld vraag en aanbod goed te koppelen.
Maar het gaat niet alleen om hardware en software, maar ook vooral om de data. Vragen die daarbij spelen zijn onder meer: wie moet de relevante data leveren, hoe veilig is dat, en welke standaarden worden daarvoor gebruikt? Hieraan werken onder meer Benefits of Nature en Floricode, elk binnen hun eigen domein aan footprint duurzaamheid en standaardisering codes sierteelt.
Het werkt ook in andere sectoren – SMART Dairy & SMART Port
Niet alleen de tuinbouw heeft uitdagingen op het gebied van digitalisering, dat geldt ook voor andere sectoren. Onder meer in de zuivel en de haven worden ook innovaties op het gebied van digitalisering gezocht en ontwikkeld, zo bleek tijdens de bijeenkomst.
Vaak zijn er duidelijke parallellen. Een melkveebedrijf werkt op ongeveer dezelfde manier met hardware, software en data. En digitalisering van de logistiek in de haven heeft veel parallellen met het logistieke proces in de Greenport.
Dat leidde tot boeiende discussies, die werden gevoerd door een grote groep IT-deskundigen en -betrokkenen van binnen én buiten de tuinbouw. Jolanda Heistek, programmamanager van de Greenport: "De bijeenkomst had een hoge opkomst (95% van de genodigden was aanwezig), zeker als je kijkt naar het moment: een vrijdagmiddag. Blijkbaar realiseren veel mensen zich de urgentie én de kansen die digitalisering biedt. Maar vooral ook het leren van verschillende sectoren en toepassingen. Deze bijeenkomst leverde dan ook goede input op voor het transitiepad van de Roadmap. En nog belangrijker: de samenwerking tussen sectoren en het realiseren van gezamenlijke projecten. Op verzoek van de ondernemers komt er zeker een vervolg."
Partners
‘De Greenport is de kraamkamer voor de sector’
2017 begon goed voor de Greenport. Zo sloot ook Rabobank Zuid-Holland Midden zich aan als partner. Een van de doelen van de samenwerking is nóg beter kunnen gebruikmaken van elkanders netwerken, vertellen Directeur Bedrijven Fabian van der Horst en Manager Food & Agri Maarten Prins. “Wij willen netwerken verbinden.”
“We hebben veel agrarische klanten, daarom is het goed voor ons om bij de Greenport betrokken te zijn”, aldus Van der Horst. “Onze klanten vragen ons ook om hun belangen te behartigen op verschillende plaatsen en binnen verschillende platformen. Daarbij komt dat vroeger veel lokaal was geregeld. Maar tegenwoordig doen grenzen er minder toe. De land- en tuinbouw trekt zich van gemeentegrenzen weinig aan. Er gebeurt juist enorm veel op regionaal vlak, zeker in de Greenport.”
Kraamkamer
“Deze regio is echt de kraamkamer voor de ontwikkeling van de tuinbouw. Ook als het gaat om regelgeving”, vervolgt Prins. “Zo wordt binnen de sector wel eens geklaagd over de strenge eisen voor voedselveiligheid. Maar doordat Nederlandse bedrijven daaraan voldoen zijn er landen waar we als enige aan mogen leveren! Tegelijk is het nog veel te weinig bekend dat de tuinbouw zo sterk is, onder meer bij de overheid. Meer lobby zou dus goed zijn.”
Elkaar aanvullen
Al eerder sloot Rabobank Westland zich aan bij de Greenport. Waarom dan ook Zuid-Holland Midden, zou je kunnen afvragen. Prins: “Het Westland is bijna puur glastuinbouw, in ons werkgebied vind je ook veel landbouw, zoals in Midden-Delfland. De thema’s sluiten daar vaak naadloos op aan. Daarnaast zijn er zaken die ons gebied een iets andere invulling kennen, zoals herstructurering, de Holland Rail Terminal en de aansluiting op de restwarmteleiding naar Leiden. Daardoor kunnen we elkaar prima aanvullen binnen de Greenport.”
Cross-overs
“Als bank hebben we een enorm netwerk, niet alleen in de tuinbouw, maar ook in andere sectoren, zoals de gezondheidszorg en de IT. We zijn bijvoorbeeld ook partner van YES!Delft en nauw betrokken bij RoboValley en de National Robotics Week, die in april plaatsvindt”, vertelt Van der Horst. “Met zulke sectoren zou de tuinbouw interessante cross-overs kunnen starten. We zien het als onze rol om zulke netwerken met elkaar in contact te brengen.”
Jonge ondernemers
Een belangrijk thema voor Rabobank Zuid-Holland Midden is kennisontwikkeling en kennisuitwisseling. Zo lopen op onderwijsinstellingen als Inholland en de TU Delft – waarmee de bank samenwerkt – de ondernemers van de toekomst. Van der Horst: “Er is tot heden veel aandacht geweest voor productie en efficiency. Maar er liggen nog veel meer kansen als gekeken wordt naar het verbeteren van de afzet en de markt. De kennis daarvoor vind je bij de jonge ondernemers.”
Banking for Food
De Rabobank staat voor Banking for Food: een wereldwijd programma om onze kennis en netwerk in te zetten voor de wereldvoedselproblematiek. Prins: “De wereldbevolking groeit. Om al die mensen verantwoord te blijven voeden is kennis nodig over onder meer de teelt, de consument en de keten. Die kennis heeft de Nederlandse tuinbouw.”
Bijeenkomsten
Greenport duidelijk zichtbaar tijdens Sierteelt(Digi)Taal
Floricode organiseert op 2 februari haar jaarlijkse relatiemiddag: Sierteelt(Digi)Taal. Thema van deze bijeenkomst in Zoetermeer is 'Digitaal in actie'. Hierbij staat de Greenport flink in de schijnwerpers.
ICT-innovatie is de basis van grote veranderingen in de maatschappij. Niet voor niets heeft Royal FloraHolland 2017 uitgeroepen tot het jaar waarin ‘digitaal de standaard is’. Tijdens Sierteelt(Digi)Taal wordt ingegaan op relevante ontwikkelingen en toekomstvisies.
Programmamanager Jolanda Heistek van de Greenport is keynote speaker samen met Berry Veltjens (TNO). Zij zullen ingaan op SMART Digital Delta, een van de transitiepaden van de Roadmap Next Economy. Daarnaast zijn er zes workshops. Olaf van Kooten sluit de bijeenkomst af met een presentatie over SamenMarkt.
Programma
13.00 uur Ontvangst
13.30 uur Opening door Leo van der Zon – Floricode
13.40 uur ‘SMART Digital Delta’
14.15 uur Aanvang workshops (maximaal 2 workshops per deelnemer)
Workshop 1 – ‘Laat uw merk groeien'
Workshop 2 – ‘Het gebruik van bioinformatica voor plantveredeling bij Genetwister’
Workshop 3 – ‘The reality of virtual reality’
Workshop 4 – ‘Goed voorraadbeheer cruciaal voor digitaal zakendoen’
Workshop 5 – ‘Standaardisatie van API platforms’
Workshop 6 – ‘FloraMondo 2020’
15.30 uur ‘De Sustainable Sourcing Scan – duurzaam inkopen’
16.00 uur ‘Samen naar een betere markt’
16.30 uur Afsluiting van de middag onder het genot van een drankje en een hapje. Lees hier meer over programma en sprekers.
Locatie, aanmelden
Sierteelt(Digi)Taal vindt plaats op 2 februari bij Dekker Zoetermeer, Scheglaan 12, 2718 KZ Zoetermeer. U kunt zich via de website van Floricode aanmelden voor deze bijeenkomst.
Volgt u de Greenport al op LinkedIn?
De Greenport is volop in beweging. Op alle thema's zijn bijna wekelijks ontwikkelingen te melden. Via onze website (www.greenportwo.nl), deze maandelijkse Update en twitter @greenportwo) houden we u hiervan op de hoogte. De Greenport is ook aanwezig op LinkedIn. Via onze eigen bedrijfspagina leest u het laatste nieuws. Tip: klik op "Volgen" en u ziet onze berichten voortaan in uw LinkedIn-tijdlijn.
“Sinds mijn zestiende ben ik aangesloten bij 
Gezondheid & Geluk
Voor gezonde producten kun je niet heen om de telers in de Greenport, vertelt De Fonkert. Het begint met de telers. Daarom maken we met al onze telers lange termijn afspraken. Zo komen onze paprika's uit Naaldwijk. Onze tomaten komen van Duijvestijn Tomaten uit Pijnacker, zo nauw zijn dus onze banden in de Greenport. En onze reststromen worden gebruikt als biomassa voor telers in de nabije regio.
Vragen die aan bod kwamen waren onder meer: wat heeft uw bedrijf nodig om de digitalisering te versnellen en te versterken? Moet er bijvoorbeeld een datacenter in uw regio komen? Wat is de rol van de toeleverancier? En wilt u overal in de kas wifi kunnen gebruiken, of zijn er andere geschikte netwerksystemen?
