‘Over Tinnitus’: nieuw boek van Vlaamse professor Bart Vinck – recensie
Er is een nieuw boek over tinnitus verschenen met de titel: ‘Over Tinnitus’. Het boek is geschreven door professor dr. Bart Vinck, hoofddocent audiologie aan de Universiteit Gent. Het boek is geïllustreerd en verrijkt met gedichten van de hand van ervaringsdeskundige en acteur Karel Vingerhoets. Het boek kan voor patiënten en hun omgeving een bijdrage leveren aan de kennis over het gehoor, tinnitus en de achterliggende mechanismen daarvan. Het boek zal echter niet voor alle patiënten even makkelijk leesbaar zijn. Voor wie op zoek is naar meer informatie over het onderwerp of zich gaat richten op de behandeling van tinnitus patiënten, is het zeker interessant om te lezen.
Geschiedenis van tinnitus
Het eerste hoofdstuk gaat over de geschiedenis van tinnitus, hoe men vroeger dacht over het ontstaan ervan en hoe het behandeld zou moeten worden. De auteur komt aan het eind van het hoofdstuk tot de conclusie dat er niet één enkel mechanisme ten grondslag ligt aan tinnitus, maar een reeks van factoren. Juist de onzekerheid daarover en welke behandeling voor hem of haar het beste is, zorgt volgens Vinck voor grote angst en onzekerheid bij patiënten.
Het gehoor, gehoorschade en effecten lawaai
Het tweede hoofdstuk gaat over de werking en functie van ons gehoor, de decibel en wanneer een teveel daaraan zorgt voor gehoorschade. De auteur geeft aan dat mensen geen angst aangepraat moeten krijgen voor blootstelling aan geluid en ook dat ze niet alle luide geluiden moeten zien als een bedreiging van het oor. Toch komt Vinck vervolgens met een tabel met veilige dagdoses die de lezer kan doen schrikken. Zonder achtergrondkennis zal de lezer juist de indruk krijgen dat permanente gehoorschade snel is op te lopen. Het aantal keer, dagen, weken of jaren die ervoor nodig zijn en ook welke mate van gehoorschade opgelopen wordt, ontbreken namelijk bij de tabel. Het risico bestaat dat de lezer juist daardoor angstig raakt voor geluiden. Zo zou een kleine 4 minuten bij een concert volgens de tabel al gehoorschade geven. In sommige individuele gevallen kan dit zich voordoen, maar dit geldt niet voor het gros van de bezoekers. In het boeiende hoofdstuk gaat Vinck verder in op de effecten van lawaai op ons lichaam, waarbij onder meer lawaai als stressor wordt genoemd.
Tinnitus
In hoofdstuk 3, op een derde van het boek ‘Over Tinnitus’, komt het onderwerp tinnitus zelf aan bod. Vinck gaat in op de schade aan de haarcellen in de cochlea. Volgens de auteur zijn het de prikkels die op de zenuwbanen die veranderingen ondergaan. Om de homeostase te herstellen treedt er volgens Vinck compensatie op binnen het centrale zenuwstelsel. Deze compensatie wordt volgens hem mogelijk gemaakt door de grote plasticiteit. Deze plasticiteit kan ontsporen en zo kan hyperactiviteit in de zenuwbaan ontstaan: tinnitus is volgens hem zo geboren. Op welk wetenschappelijk bewijs Vinck zijn theorie baseert, wordt niet duidelijk in het boek. Andere theoretische modellen gaan ook uit van compensatie maar dan vindt deze in de hersenen zelf plaats. Tinnitus wordt daar gezien als een symptoom van mentale overbelasting.
Hyperacusis
In de theorie die Vinck aanhangt, zorgt het verhoogde aantal zenuwprikkels ook voor hyperacusis. Het gehoor scant de omgevingsgeluiden intensiever en registreert geluiden zo sneller.
Angstrespons
Vinck gaat vervolgens in op angst die door de tinnitus ontstaat en hoe dat in de hersenen eraan toe gaat. Vinck maakt daarbij gebruik van een model van LeDoux. Hij geeft aan dat de bekende angstrespons toeneemt door dat wat patiënten lezen over hun klacht, maar zeker ook door de boodschap “Leer en maar mee leven”. Deze zin wil hij het liefst zo snel mogelijk verbannen uit de spreekkamer.
De auteur wijst erop dat niet alleen deze angstrespons van invloed is op het verloop van de klacht maar ook de angst, spanning en ontreddering die al in het leven van de patiënt aanwezig is. Ook laat Vinck zien dat de hersenen op hun beurt onder invloed van angst en spanning weer invloed hebben op de toestand van het oor: geluiden kunnen bij spanning luider worden waargenomen dan normaal. Vinck legt vervolgens hoe dit mechanisme onder invloed van speciale boodschappers tot meer tinnitus en grotere hyperacusis kan leiden.
Gedaantes van tinnitus
Hoofdstuk 4 handelt over de verschillende gedaantes van tinnitus. Vinck wijst op het gevaar van internet: correcte informatie is lastig te vinden, de hulpeloosheid en ervaringen van andere patiënten, doen geen goed aan het verloop van de klachten. Dit is zeker zo omdat tinnitus een symptoom is: een uiting van iets anders in het lichaam waar veel oorzaken aan ten grondslag kunnen liggen. Vinck geeft in het boek bewust geen overzicht van alle mogelijke oorzaken die tot tinnitus en hyperacusis kunnen leiden. Wel gaat hij in op de verschillende gedaantes/verschijningsvormen van tinnitus.
Aanbevelingen voor behandeling
In hoofdstuk 5 geeft de auteur aanbevelingen voor behandeling en in hoofdstuk 6 gaat Vinck in op de stapsgewijze aanpak zoals deze in zijn kliniek in België plaatsvindt. Daarbij passeert ook de cognitieve gedragstherapie de revue. Vinck vindt echter dat patiënten met tinnitus niet als ‘mentale robotten met een stoorzender in hun hoofd’ moeten worden gezien, waarbij enkel en alleen mentale herprogrammering van hun hersenen nodig is om ze weer te laten functioneren. Ook onderliggende angsten en spanningen in bijvoorbeeld privé-, school of werkzame leven moeten volgens hem minstens evenveel aandacht krijgen. Nagaan wat maakt dat de een gevoeliger is voor negatieve gedachtegangen vindt Vinck ook belangrijk. Daarmee wordt impliciet de stap gemaakt door Vinck naar de persoonlijkheidskenmerken van de individuele tinnituspatiënt. Hier wordt echter niet nader op ingegaan.
Somatische dimensie
Als laatste gaat Vinck in op het onder controle brengen van onderliggende spanningsfactoren. Hij vindt dat daar een holistische aanpak voor nodig is. Vinck staat dan ook een multisdicplinaire aanpak voor bij de behandeling van tinnitus, zoals hij deze hanteert in zijn kliniek in Brugge. Een dergelijke multidisciplinaire aanpak is in Nederland terug te vinden bij de Audiologische Centra en ook bij behandelaars die samenwerken met andere disciplines.
Voor wie is het boek ‘Over Tinnitus’ geschikt
Op het achterblad van het boek ‘Over tinnitus’ staat dat het boek er is voor alle patiënten is en hun omgeving, maar ook voor alle hulpverleners. Voor hulpverleners die starten met het hulp bieden aan tinnituspatiënten is het boek een aanrader. Ook voor de gevorderde behandelaar staan er interessante wetenswaardigheden in en stof om over na te denken of om tegen het licht te houden. Voor patiënten zonder kennis van het oor en enige kennis van fysiologie van het lichaam en neuropsychologische modellen, kan het boek ingewikkeld zijn om te lezen.
Lezers uit Nederland moeten er rekening mee houden dat sommige genoemde metingen en ook bepaalde behandelingen in Nederland niet worden uitgevoerd. Zo is de door Vinck gepropageerde otoakoestische emissie (OAE) meting om goede redenen (gebrek aan referentiedata en standaarden voor meetapparatuur) geen reguliere meting bij tinnitus of bij het vaststellen van gehoorverlies bij volwassenen in Nederland. Ook de hyperbare zuurstof therapie die Vinck voorstaat wordt in de Nederlandse richtlijnen van medisch specialisten niet aangeraden. Volgens de richtlijn bestaat er namelijk geen tot slechts zeer marginaal bewijs voor het toevoegen van hyperbare zuurstof aan corticosteroïden therapie bij patiënten met plots perceptief gehoorverlies.
Geen zelfhulpboek
Het boek is niet geschreven als zelfhulpboek, daar zijn de boeken ‘Eerste Hulp bij Oorsuizen’ van Olav Wagenaar en het boek ‘Oorzaken’ van Arno Lieftink beter geschikt voor. Wel kan het boek ‘Over Tinnitus’ bijdragen aan de psycho-educatie die belangrijk is voor patiënten met tinnitus. De zes ervaringsverhalen in het boek ‘Over tinnitus’ zijn interessant om te lezen. Tegelijkertijd zijn deze verhalen getuigenissen waarin steevast de deskundigheid van Bart Vinck en zijn kliniek in Brugge gepromoot worden.
