Persvrijheid onder vuur tijdens de coronacrisis

"Au, I'm hit! I'm hit!" Tien jaar geleden trof een kogel correspondent Michel Maas terwijl hij in gesprek was met Radio 1. Het Thaise leger schoot in Bangkok met scherp op demonstranten.

En journalisten.

De kogel miste op een haar na zijn longen. De redactie in Nederlands kreeg Maas na die laatste woorden niet meer aan de lijn en vreesde het ergste. Gelukkig werd Maas meteen door omstanders naar een ziekenhuis gebracht.

Anderhalve maand later keerde hij terug naar Bangkok om de kogel te laten verwijderen. Een kogel die hij bewaarde om te kunnen getuigen over het bloedige voorval, die een Italiaanse collega niet overleefde.

Het verhaal van Maas loopt goed af. Maar het staat niet op zichzelf. De persvrijheid staat onder druk, al veel langer, en des te meer in crisistijd. De COVID19-pandemie maakt werken voor journalisten al erg moeilijk, maar biedt nu ook mogelijkheden om ze monddood te maken. 

In de VS worden verslaggevers die verslag doen over de protesten tegen de coronamaatregelen lastiggevallen. 'Great people', volgens de Amerikaanse president. In Egypte worden lokale en internationale journalisten door de autoriteiten gearresteerd of geintimideerd vanwege hun corona-verslaggeving. Hetzelfde gebeurt in Nigeria, Liberia, Zuid-Afrika en China. 

Deze gevaren horen in toenemende mate bij het vak. Gevaren waar De Buitenlandredactie je hopelijk de afgelopen weken wat handvaten voor heeft kunnen bieden in onze doorlopende 'Tools'-sectie. 

Ook deze week weer aandacht voor richtlijnen om veilig te  werken in tijden van corona, ditmaal van videomakers-platform StoryHunter. Daarnaast tippen we de interviews met en de verhalen van onder andere correspondenten Lia Bekhoven (VK), Tijn Sadee (EU), Saskia Houttuin (Afrika) en onze eigen Laura Postma (Oost-Europa).

Dubbele humanitaire ramp in Jemen
Hulporganisaties vreesden wekenlang het moment dat het coronavirus Jemen zou vinden. Al vijf jaar wordt hier een dodelijke burgeroorlog, met meer dan 100.000 doden, uitgevochten. Het land en het zorgsysteem liggen in puin. Slechts 18 procent van de inwoners heeft toegang tot medische zorg. 

De hulporganisaties hoeven inmiddels niet meer te wachten op de komst van het coronavirus. Dronebeelden laten de verse massagraven zien voor de slachtoffers van COVID-19. Volgens Associated Press stierven de afgelopen week honderden mensen in de zuidelijke stad Aden. Het werkelijke dodental is niet bekend, vertellen doktoren, de machthebbers verhullen die om een totale ineenstorting van het land voorkomen.

Tanzania Saskia en Joost
Ook in Tanzania lijken de autoriteiten de komst van het coronavirus te willen verbergen voor de bevolking, schrijft correspondentenduo Saskia Houttuin en Joost Bastmeijer voor The New Humanitarian. Ondanks dat de leiders van het land doen alsof hun neus bloeden, waarschuwde de Amerikaanse ambassade afgelopen week reizigers voor de explosieve uitbraak van het virus. Buurlanden hebben de grenzen met Tanzania gesloten. Artsen en medisch personeel spreken van een informatie-blackout die alleen maar voor onrust zal zorgen in het land. "Er is geen informatie", klaagt een arts. "Dit kan alleen maar leiden tot geruchten en angst onder de bevolking - en dat is desastreus tijdens deze epidemie".

Fijn voor de leeuwen, maar een ramp voor de Kenianen
Het toerisme is in Kenia zo goed als tot stilstand gekomen door de coronacrisis. De wildparken en de stranden zijn, op de dieren na, verlaten. Kenia is een van de populairste reisbestemmingen op het Afrikaanse continent, maar nu is er bijna geen toerist te bekennen. Voor de dieren in de wildparken is dat fijn, maar voor de Keniaanse bevolking een ramp. Trouw sprak met Kenianen over de effecten van de crisis en wat het voor hen betekent. 

(Advertentie)

Daan Wallis in NY
Daan Wallis is als cameraman en videojournalist in Amerika wel wat gewend, vertelt hij in een interview met BN/De Stem. Hij woont en werkt er sinds 2013 voor onder andere de VRT en heeft al menig Trump-rally meegemaakt. Maar de coronacrisis is uniek. Voor het eerst pakt Wallis uitsluitend de auto, terwijl hij altijd de metro nam. Ook is de Brabander veel voorzichtiger geworden met te verre reizen voor reportages. Voor zijn gezondheid en die van anderen. "Ik neem best wat risico's om beelden te kunnen schieten. Ik heb rellen gefilmd en zo, maar dit was een unieke situatie. Hier voelde ik dat ik een verantwoordelijkheid naar de samenleving had om zo min mogelijk risico's te lopen."

Tijn Sadeee
Doorgaans vind je Tijn Sadée in Brussel, maar sinds 15 mei reist hij heel Europa door. De correspondent onderzoekt de hindernissen die hij tegenkomt bij het oversteken van de voorheen open grenzen. Op Twitter deelt Sadée de wattenstaafjes die hij in zijn neus gedrukt krijgt en de eenzame campinghouders die hem als enige gast ontvangen. 

Lia van Bekhoven
Groot-Brittannië was een van de laatste landen in Europa dat in lockdown ging, maar inmiddels lijkt de samenleving zich, vrijwillig of niet, volledig te hebben aangepast aan dit 'nieuwe normaal', schrijft Knack-correspondent Lia van Bekhoven. Ze ziet hoe de Britten zich hebben teruggetrokken in hun huizen, sociale contacten vermijden, en vrijwel zonder aarzelen hun premier Boris Johnson volgen. Kijkend naar de lege straten van Londen vraagt Van Bekhoven zich af of de Britten ook na versoepeling van de maatregelen wel hun leven durven op te pakken. 

Tegels lichten voor de autodidact
Onderzoeksjournalistiek kan je leren. Door je bijvoorbeeld aan te melden voor de Masterclass van Investico. Of te solliciteren bij Pointer of Zembla. Wil je jezelf de fijne kneepjes liever zelf en in je eigen tijd bijbrengen? Kijk dan naar The Kit van Exposing The Invisible: een gratis stoomcursus onderzoeksjournalistiek voor de autodidact. 

Zo film je veilig tijdens de pandemie
Herken de symptomen van COVID19. Heb altijd extra beschermende middelen, zoals handschoenen en maskers, bij je. Vermijd lichamelijk contact met de mensen die je filmt en trek je kleding bij binnenkomst uit in een daarvoor gereserveerde ruimte in je huis. Freelancersplatform Storyhunter zette de richtlijnen voor veilige videoproducties, opgesteld na uitvoerige gesprekken met cameramannen en nieuwsorganisaties, duidelijk uiteen in dit overzicht.