Copy

Samen stil


Afgelopen dinsdagavond was er het eerste webinar. Met ruim 150 mensen oefenden we vijf minuten met stil-zijn. Mooi om dat samen te ervaren en elkaar daarin zo te ondersteunen. In het webinar heb ik ook een heel aantal vragen beantwoord die via de vragenformulieren waren binnengekomen. Misschien zit jouw vraag daar ook wel bij!
Klik hier om het webinar terug te kijken

Jezusruimte


Dus cursus over stilte  geef ik omdat ik het als mijn missie zie om mensen te helpen in de Jezusruimte te zijn. Zo verwoord ik dat graag: Mensen helpen om in de Jezusruimte te zijn. Daarom wil ik graag iets meer vertellen over die 'Jezusruimte'. 

Ik heb het woord niet zelf bedacht maar vond het bij de benedictijner monnik Benoît Standaert. Hij schreef een boek met de titel: ‘De Jezusruimte. Verkenning, beleving en ontmoeting’ (2001). Ik neem je nu kort mee in de betekenis van dat woord. De Jezusruimte is, met woorden van Benoît Standaert ‘een welbepaalde geestelijke ruimte die met de naam Jezus opengaat’.

Een ruimte dus. Dat woord roept bij mij positieve associaties op: het is er niet benauwd, het is er ruim en open, er hangt een goede sfeer. Ruimte duidt ook op: een plaats, een locatie, een plek, een gebied waar je aanwezig kunt zijn. Het concept ruimte roept ook andere woorden en ervaringen op, zoals: vrijheid, gastvrijheid, openheid en vriendelijkheid. 
  • Welke associaties heb jij bij die woorden die hierboven genoemd worden?
Het is ‘een geestelijke ruimte’. Spiritualiteit heeft er alles mee te maken. De Géést van Jezus bepaalt de sfeer, de geur, de kleur van die ruimte. Je kunt zelfs zeggen dat Jezus die ruimte is. Jezus als ruimte, ruimte van de Geest, ruimte waar de Geest woont en waait, ruimte waar de Geest zijn transformerende werk van liefde doet.

De Jezusruimte is ook ‘een welbepáálde geestelijke ruimte’. Het welbepaalde laat niet alles maar toe. Die ruimte is niet maar vaag en onduidelijk in de zin dat het van alles en nog wat kan zijn. Nee, de naam Jezus bepaalt die ruimte. Het is een ruimte van redding, een ruimte van vergeving en genezing en bevrijding, het is de ruimte van Gods genade en goedheid, van zijn liefdevolle aanwezigheid.

Het is de ruimte waar Jezus aanwezig is, waar Jezus spreekt, waar Jezus luistert, waar Jezus’ presentie alle verschil maakt, waar de straling van zijn liefde en licht de aanwezige raakt en omvormt. De ruimte opent zich door de naam van Jezus, niet door andere namen, niet door andere krachten, niet door mijn ego en mijn inspanning. De naam van Jezus opent deze welbepaalde geestelijke ruimte waar heil en heelheid zijn, de sjalom van de Heer.

Dat zijn zo wat woorden en gedachten die jou hopelijk helpen om contact te krijgen met de realiteit van de Jezusruimte. Want hoe kom je nu in die Jezusruimte? Hoe leer je die binnengaan en ervaren? Daar zijn veel manieren voor. Stil-zijn is daar één van. Het stil-zijn dat ik op het oog heb in deze cursus is een weg die je brengt in de Jezusruimte: de ruimte waar Jezus jou ziet en ervaart, waar Jezus jou aanraakt en aanspreekt, de ruimte waar Jezus je in contact brengt met het hart van zijn Vader.
  • Als je nu met eigen woorden zou moeten omschrijven wat de Jezusruimte is, hoe zou je dat dan doen?

Be still


Elke les heeft een eigen lied. In deze vierde les grijp ik nog een keer terug naar Psalm 46:11 die aan de orde kwam in les 1.
  • Staak de strijd, en erken dat ik God ben. (NBV)
  • Wees stil en weet dat Ik God ben. (WV)
  • Laat af en weet, dat Ik God ben. (NBG)
  • Geef het op en weet dat Ik God ben. (HSV)
  • Stop met de strijd, en weet dat de Heer God is. (BGT)
  • Be still, and know that I am God.
Luister naar het Taizelied bij dit bijbelvers. Luister met alle aandacht die er in je is. De voortdurende herhaling van de woorden is een uitnodiging om de uitnodiging echt binnen te laten komen, steeds dieper. En houd als het lied is afgelopen de stilte die dan gegroeid is nog een tijdje vast, zolang als het duurt.
Luister naar 'Be Still'

Het is stil in de kerk


Het gaat in deze cursus over stilte als iets positiefs: een stilte waar we naar verlangen, waar we behoefte aan hebben. Want er is zoveel lawaai en hectiek en chaos en onrust. Zou juist de kerk niet ook een plek kunnen en moeten zijn waar we leren om de stilte te beoefenen? De kerk als de plek waar Jezus ons uitnodigt: 'kom bij mij en ik zal je rust geven'.

Het overigens goed om ons ook te realiseren dat stilte niet altijd positief is. Er kan een stilte vallen die bedreigend is, onrustig maakt, spannend is, angstig maakt. Er wordt in het kader van Black Lives Matter ook wel gesproken over White Silence: blanke mensen die niet zich uitspreken tégen racisme, die daarover zwijgen, werken mee aan racisme.

Zo zijn er ook situaties waarin de kerk niet mag zwijgen, niet stil mag blijven: als er onrecht gebeurt, als mensen worden gediscrimineerd of genegeerd. Soms moeten we ook zeggen: spreken is zilver, zwijgen is fout.

Maar als het nu gaat over 'het is stil in de kerk' gaan we op zoek naar momenten en manieren waarop we in kerkdiensten (en andere samenkomsten) ruimte kunnen geven aan de stilte.  In het vragenformulier bij les 2 had ik gevraagd om input over ervaringen met stilte in de kerk. Hieronder zet ik een groot aantal reacties onder elkaar in de hoop dat je er herkenning in vindt of ook nieuwe ideeën opdoet.

De vraag die gesteld was luidde zo: Als je in een kerkdienst wel eens een stiltemoment meemaakt, hoe ziet dat stiltemoment er dan uit?
  • Tijd voor stil gebed in een dienst om iets of iemand bij God te brengen.
  • Soms gewoon, wanneer het in mijn binnenste stil is, dan is de omgeving niet het belangrijkst en ervaar ik gedurende de dienst meer stilte.
  • Dan richt ik mijn aandacht op stil gebed.
  • Tijdens het zingen van of luisteren naar bepaalde liederen. 
  • In de (te korte) stilte bij het begin van en na een Bijbeloverdenking. 
  • Wat ongemakkelijk en altijd te kort.
  • Dan vraagt de dominee om even stil te zijn. Vaak gaan mijn gedachten dan alle kanten op. Door de cursus leer ik nu dat ik op zulke momenten door een gebedszin of door centrerend gebed, de stilte bij God kan ervaren.
  • Focus op God.
  • Een zeer kort moment van stilte voor de predikant votum en zegen uitspreekt.
  • Tijdens dankgebed na de preek dat de predikant stilte houdt zodat de kerkgangers in stilte hun intenties bij de HERE kunnen brengen.
  • Heerlijk, een stilte-moment in de kerk. Dan kun je de gehoorde teksten of mooie overdenking verwerken en dan landt het beter! Helaas gebeurt dit nog erg weinig. Integendeel, de diensten worden tegenwoordig (ook de online-diensten) volgepropt!
  • Het lijntje met God zoeken.
  • Er zijn bijna geen stiltemomenten, kinderen komen terug met hun verhalen, collecten, je moet bijna altijd alert zijn.
  • Voor mij is als het orgel speelt het moment om de Woorden opnieuw te horen, daar kom ik dan ‘even’ van tot rust.
  • De stilte in kerkdiensten bij de gemeente waar ik voorheen lid was, vond ik vaak onprettig en bijna een opgelegde stilte. Ik wist nooit goed wat ik ermee aan moest.
  • Bijvoorbeeld aan het begin van de dienst, om onze harten op God en op de ontmoeting met Hem te richten. Maar ook bij de viering van het Avondmaal, om te bedenken wat Jezus voor ons deed en ook om te bedenken hoe de toekomst met Hem eruit ziet.
  • Vrij aan het begin van de dienst, een heel kort stilte moment - voor mij vaak te kort om echt stil te worden.
  • Kijken naar een mooi schilderij via de beamer.
  • Tijdens pianospel (zonder zang) in een viering.
  • De predikant kondigt vroeg in de dienst een stiltemoment aan om het Aangezicht van God te zoeken. Dan bid ik of Gods Geest wil neerdalen op iedereen en in de woorden van de dominee wil stromen.  Meestal ‘val’ ik dan in de stilte. Klaar om met volle aandacht erbij te zijn.
  • Dat je geconcentreerd en geboeid kunt luisteren. 
  • Na het aansteken van de Paaskaars.
  • Meestal ongemakkelijk. Te kort of juist te lang. Niet echt goed ingepast, er naar toe 'gewerkt'. O ja, dat moet ook nog… en dan werkt het niet.
  • Het is zelden stil. Ik geloof dat er afgelopen jaar een keer één moment was met een paar minuten stilte.
  • Stiltemoment in de kerk werkt bij mij niet goed; ik ben afgeleid en verveeld en vaak wordt het doorbroken door iemand die hardop begint te bidden.
  • Ligt sterk aan hoe het ingeleid wordt. Als duidelijk is wat de bedoeling is, is het minder ‘spannend’.
  • Wij beginnen de dienst met een lied, dan is er een moment van stilte om ons te richten op God en daarna begint de eigenlijke dienst met de aanvangspsalm. Na de preek is er een muzikaal moment, dus geen stilte in de zin dat er afwezigheid van geluid is maar wel een soort bezinningsmoment voor de gemeenteleden na de preek, waarin je 'in stilte' e.e.a. nog eens kan overdenken. 
  • Meestal weet ik er geen raad mee. Er zijn toch teveel prikkels.
  • Veel te kort... Wanneer ik mijn ogen sluit om stil te worden en mijn handen open om te zeggen: ‘hier ben ik Heer…’ wordt de stilte alweer verbroken door de stem van de voorganger. 
  • Ik voel hoe ik zit, ik volg met aandacht mijn adem en ben aanwezig. Of ik probeer het te vullen met woorden om te bidden voor die en voor die en voor die... Maar Zijn voelt beter.
  • Als het al voorkomt, dan kondigt de dominee het aan en dan is het letterlijk stil. Voor mij duren die momenten altijd te kort om mijn gedachten echt tot stilstand te brengen.
  • Het wordt aangekondigd. Maar ik vind het dan wel moeilijk. Ik heb wel een soort van voorbereiding nodig. Anders is het net een draaimolen die ineens stilgezet moet worden. Ik kan mezelf niet ineens stilzetten, ben snel afgeleid door prikkels om me heen. 
  • Hooguit twee minuten stil na de opening door de ouderling van dienst en voor de predikant begint. Ik volg dan meestal mijn ademhaling.
  • Als iets me raakt: een preek een woord of lied.
  • Afwezigheid van geluid en voor mijzelf een innerlijk gebed of lofprijzing naar God toe.
  • Dat duurt altijd zo kort maar, dat ik nauwelijks tijd heb om echt stil te worden.
  • Dan denk ik aan van alles. Waar ik voor moet bidden, voor wie, vragen om vergeving, om zegen etc. 
  • Meestal (te) kort aan het begin van de dienst en/of stilte in het gebed ‘om te zeggen wat niemand voor een ander zeggen kan’.
  • Het gevoel dat ik alleen ben met God.
Het is stil in de kerk...

Dat is dus nog helemaal niet zo vanzelfsprekend. Mij vallen in elk geval twee dingen op in al die antwoorden. Als er stiltemomenten zijn, zijn ze vaak te kort én ze worden vaak niet op een helpende manier ingeleid waardoor er ongemak ontstaat. Tegelijk zie ik ook antwoorden die iets laten zien van stilte als een innerlijke attitude van waaruit je (onderdelen van) de kerkdienst meemaakt.
  • Wat valt jou op in al deze antwoorden?
  • Wat leer je ervan?
In les 5 kom ik wat meer gestructureerd terug op de vraag: hoe en op welke momenten kan stilte een plek krijgen in de kerkdienst?

Kom naar mij


De bijbeltekst voor deze keer is de liefdevolle uitnodiging van Jezus om rust te vinden bij hem, Matteüs 11:28.

Kom naar mij,
jullie die vermoeid zijn
en onder lasten gebukt gaan,
dan zal ik jullie rust geven.  


Laat de woorden tot je doordringen. Voel de hartelijkheid van de uitnodiging: je wordt welkom geheten in de Jezusruimte!

Je zou de kern-uitnodiging, die uit maar drie woorden bestaat, zo in stilte tot je door kunnen laten dringen:
  • inademen: KOM
  • uitademen: ...
  • inademen: NAAR
  • uitademen: ...
  • inademen: MIJ
  • uitademen: ...
Het is ook mooi de woorden van Psalm 46:10 te verbinden met de woorden van Matteüs 11:28:
  • Wees stil / weet dat ik God ben.
  • Kom naar mij / ik geef je rust.

Oefenen


Breng stil-zijn in de praktijk. Denk er niet alleen over na. Onderstaande oefeningen kun je als je dat wilt een paar keer herhalen verspreid over verschillende dagen.
  • Neem tijd om centrerend te bidden, oftewel het stiltegebed te beoefenen met behulp van je gebedswoord. Bepaal hoeveel tijd je stil wilt zijn. In de Oefenruimte stil-zijn vind je audiobestanden die je daarbij helpen. Kies er eens voor om twee keer zoveel tijd te nemen dan je nu gewend bent.
  • Wees alert op momenten in je dagelijkse leven dat je even moet wachten. Gebruik die momenten om stilte te oefenen.
  • Als je een kerkdienst meemaakt (online waarschijnlijk), oefen dan met deze twee dingen. 1. Probeer vanuit de stilte die in jou aanwezig is de dienst mee te maken. 2. Ontdek in de dienst de (korte) momenten waarop het stil is, en koester die momenten als waardevol. Je kunt ook op een heel ander moment dan de zondag een online kerkdienst uitkiezen om mee te maken en deze twee dingen te oefenen.

Interactie


Deze keer geen vragenformulier ;-) Wel een foto die ik gisteren maakte in Klein Sion (Brummen) waar ik meedeed met een bezinningsdag over monastieke praktijken in het dagelijkse leven. Een van die praktijken was: de stilte.

Meer


Je hoeft niet altijd elk onderdeel van elke les te doen! Voel je vrij om onderdelen over te slaan. Voor wie ruimte en tijd en zin hebben volgen hier nog wat suggesties.

Volgende les


In de volgende les zullen deze twee thema's in elk geval aan de orde komen: het bidden met gebedszinnen (zou in deze les al aan de orde komen), de drie fases van stil-zijn en stiltemomenten in de kerk.

De lessen van deze cursus kun je op deze pagina terugvinden.
Wil je contact zoeken om iets te vragen of te delen?
Mail dan naar: jos@levenindekerk.nl.

Leven in de kerk
Oefenplaats voor spiritualiteit
Share Share
Tweet Tweet
Forward Forward
Copyright © 2020 Leven in de kerk, All rights reserved.

Hier kun je je voorkeuren aanpassen of je uitschrijven.