Weet je het zeker?
Mij is ooit, toen ik een belangrijke beslissing moest nemen, gevraagd: Weet je het zeker? Ik herinner me nog hoe mijn al sluimerende twijfel door die vraag werd versterkt en me het juiste antwoord influisterde: ‘Eigenlijk’ niet… NIET zo zeker dus. Maar sociale wetten en praktische bezwaren weerhielden me ervan om dat meteen toe te geven, en dus moest ik ‘voortschrijdend inzicht’ verwerven om later alsnog op mijn schreden terug te keren.
Hier onthulden mijn diepste gevoelens dus ‘de waarheid’, maar ze werden door de ratio overruled. Vaak is dat terecht, want gevoelens zijn lang niet altijd betrouwbaar. /Daarom vertrouwen en bouwen veel mensen liever op check and double check: altijd eerst alles uitzoeken, opmeten en narekenen. Meten is weten en cijfers liegen niet, denken ze, maar dat is een illusie. Ze laten zich misleiden door toevalsmatige fouten (random error), systematische afwijkingen (bias), verkeerde interpretatie van onvolledige informatie en ook nog door wensdenken. En dan worden ze verrast door de realiteit.*
Paradoxaal kan het vergaren van feiten eerst ten onrechte je zelfvertrouwen vergroten. Het blijkt namelijk dat mensen met weinig kennis over een onderwerp juist heel zeker van hun zaak zijn. Die zekerheid neemt af naarmate zij meer weten (zie figuur). Het lijkt erop dat hoe meer je weet, hoe meer je beseft dat je heel veel nog niet weet, terwijl mensen die minder weten, de neiging hebben hun kennis te overschatten.**
Dat zie je vooral bij de felste tegenstanders van controversiële zaken, zoals genetisch gemodificeerd voedsel en vaccinaties: hoe feller mensen er tegen gekant zijn, hoe minder objectieve kennis ze blijken te hebben over de wetenschap erachter, en hoe meer kennis ze dénken te hebben.***
Veel of weinig kennis van zaken, het is altijd beter om ruimte in te bouwen voor de mogelijkheid dat het ongeveer juist is wat je denkt, of misschien zelfs helemaal anders dan het op het eerste gezicht lijkt. Of toegeven dat ‘de waarheid’ nog niet is vast te stellen. Neem de klimaatverandering. Snelle actie is vereist, maar welke maatregelen de juiste zijn, is nog onduidelijk. En al ‘weten’ sommige mensen nu al zeker dat ons deze winter strenge vorst te wachten staat, de meteoroloog zegt: Ik weet niet wat voor winter het wordt en daarmee weet ik meer dan de mensen die dat wel denken te weten.****
Dan weet je tenminste zeker dat je het niet zeker weet. En, zoals Confucius al zei, te weten wat men weet en te weten wat men niet weet, dat is kennis.
* * Meten is weten, maar je hebt meer aan ongeveer, uit Adviezen opvolgen? Niet doen! Erik Slagt, (2014)
** Het Dunning-Krugereffect, NEMO Kennislink (februari 2019)
*** Philip Fernbach, Leeds School of Business, in Nature Human Behavior (maart 2019)
**** Geert Jan van Oldenborgh (KNMI) in de Volkskrant (29-09-2019) *
Illustratie: Het Dunning-Krugereffect
Weet je het even niet zo zeker allemaal? Behoefte aan coaching op het maken van keuzes?
Of heb je een ander knagend probleem?
Bel of mail voor een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek:
erik slagt, espacio-coaching, 06 50677701 info@espacio-coaching.nl
************
Bij een traject van 4 of meer sessies één van onderstaande titels cadeau.
|
