Waarde kunst- en muziekliefhebbers, familie, vrienden en bekenden,
Op de een of andere manier zoeken we allemaal een uitweg voor onze gevoelens op dit moment. Dat is voor mij een reden om deze ongebruikelijke persoonlijke nieuwsbrief ook te versturen aan diegenen die deel uitmaken van het bestand van ons museum aan het begin van de Goede week. In onze collectie hebben we een bewening of lamentatie uit het atelier van Anthony van Dijck die wij in 1985 verwierven. Ik moest en zou het schilderij toen hebben. Misschien heb ik voorvoeld dat het mij troost zou gaan geven en mij zou helpen om het leven te relativeren wanneer dat nodig was. Het schilderij, dat in onze ‘senaatskamer’ domineert door z’n grootte en voorstelling hebben velen van u tijdens rondleidingen en huisconcerten gezien en mooi gevonden terwijl anderen mij lieten weten er niets mee te hebben. Hoe het ook zij, ook nu tijdens de coronacrisis scherpt het mijn denken over het lijden. Het vooruitzicht dat aan het lijden een eind komt is de essentie van Pasen en geeft de moed om verder te gaan. De vreugde van de herrijzenis wordt voorafgegaan door de meest trieste dag van het jaar, de kruisiging op Goede Vrijdag waaraan de bewening direct refereert.
|
|
Op dit aangrijpende tafereel zien we dat het afgestorven lichaam van Christus, dat heel plastisch is weergeven vlak nadat hij van het kruis is afgenomen, een centrale plaats inneemt. Om hem heen staan zijn treurende moeder Maria, Maria Magdalena en zijn lievelingsdiscipel Johannes, geëscorteerd door twee engelen. Zij verkeren zichtbaar in een staat van vertwijfeling en zijn door verdriet overmand. Dit monumentale schilderij, een typisch voorbeeld uit de Barok, maniëristisch geschilderd, vol van beweging, is rond 1630 in Antwerpen gemaakt op het atelier Anthony van Dijck, ten tijde van aartshertogin Isabella van Spanje, een zuster van Filips II, die na de dood van haar man Albertus in 1621 landvoogdes van de katholieke Zuidelijke Nederlanden geworden was. In 2015 toonde het Noordbrabants Museum belangstelling voor het schilderij omdat het heel mooi zou aansluiten op de vaste collectie van de schilderijen van leerlingen van Anthony van Dijck. In 2017 hebben we dan ook besloten om het doek aan dit museum te schenken. Hierdoor weten dat het na ons overlijden in goede handen is en het ook voor het publiek zichtbaar zal blijven.
Niet alleen schilders als Van Dijck en Rubens maar ook componisten, zoals in de 16de eeuw Thomas Tallis en Palestrina, en in de 18de eeuw Jan Dismas Zelenka hebben zich door de lamentatie laten inspireren. Het thema van de bewening van Christus is ontleend aan de hartverscheurende teksten over de verwoesting van Jeruzalem uit het Bijbelboek van de profeet Jeremia, en wordt doorgaans uitgelegd als een metafoor voor het lijden en sterven van Christus. Op Goede Vrijdag zijn deze prachtig klinkende en aangrijpende composities vaak te horen, soms in combinatie met een uitvoering van de Matthäus-Passion van Johann Sebastiaan Bach.
Het lijden hoort net zoals de vreugde bij ons leven. Dat kunnen we leren van beeldende kunstenaars, componisten en schrijvers uit de door hen gemaakte en aan ons nagelaten werken, zoals uit de bewening in onze collectie, die de aanleiding vormde voor deze nieuwsbrief. 'Laten we het coronavirus omarmen', las ik afgelopen weekend in de NRC in een artikel van de psychiater en filosoof Damiaan Denys om tot het besef te komen dat de wereld niet maakbaar is, om ons te realiseren dat het zich door de globalisering kon verspreiden. Dat we daaruit mogen leren dat we onze drang om consumptief alles uit dit leven te halen moeten beteugelen. Dat de saamhorigheid, de aandacht voor elkaar, de opofferingsgezindheid van de velen die zich voor de zieken inzetten, vraagt om bezinning. Laat het voor ons een voorbeeld zijn om ons allemaal in te zetten om nièt terug te keren naar de wereld van voor corona, van massale consumptie en kortstondige genoegens die slecht voor het klimaat en milieu zijn.
Een gezegend Pasen,
Hans Smelik
Museum ’t Coopmanshus
Voorstraat 49
Franeker
|
|
|
|
