|
Beste lezer,
Het lijkt zo lang geleden dat we onze laatste nieuwbrief verzonden, toch verstreken er sindsdien maar drie maanden. We leven inmiddels in een andere wereld, met het hele gezin in huis, vele ballen tegelijk in de lucht houdend, of juist afgesneden van onze familie en vrienden. Voor de een is het werk weggevallen, terwijl de ander dubbele diensten draait. Niets lijkt meer normaal. Wij kunnen alleen maar hopen dat u en de uwen in goede gezondheid verkeren en dat uw werk of bedrijf niet te zeer wordt geraakt. Degenen die persoonlijk zijn getroffen door de crisis wensen wij heel veel sterkte.
Ondertussen werken wij als erfgoedteam zo goed als het kan door, vanuit onze eigen huizen. Helaas kunnen we niet bij u thuis afspreken zolang de maatregelen van kracht zijn. Via de digitale hulpmiddelen die we gelukkig hebben, proberen we alle vragen en verzoeken die we o.a. via erfgoed@rheden.nl krijgen toch zo goed mogelijk te behandelen en dat gaat in de meeste gevallen heel goed. Alleen onze toezichthouder doet nog wel iedere week een paar keer de ronde.
In deze nieuwsbrief praten we u bij over wat actuele erfgoedzaken, goed om u op de hoogte te blijven houden en fijn om even de zinnen te verzetten. Houd het gezond en hopelijk mogen we velen van u gauw weer in alle veiligheid ‘live’ ontmoeten!
In deze nieuwsbrief aandacht voor het volgende:
- 75 jaar bevrijding l Helpt Elkander
- Historisch behang in Dieren
- Compliment voor een groot klein succes
- Casa Cara in De Steeg
- Restauratie Oostparterre Middachten
- Woonhuissubsidie
- Isolatieglas
- Isoleren en ventileren
- Kleurplaat Meander
- En verder...
Blijf in de tussentijd op de hoogte via onze kanalen op social media.
Wie onze vorige nieuwsbrieven heeft gemist, kan deze alsnog teruglezen. Aanmelden kan ook, dan ontvangt u de nieuwsbrief voortaan automatisch.
Veel leesplezier!
Erfgoed Rheden | Gemeente Rheden
|
|
|
|
16 april 1945 - 16 april 2020
|
|
|
Dit jaar is het 75 jaar geleden dat Velp bevrijd werd. Burgemeester W.Th.C. Zimmerman schreef in een proclamatie op 18 april 1945 het volgende:
'16 april werd onze Gemeente door de Geallieerde Legers bevrijd van een schrikbewind van bijkans vijf jaren'.
Wat zijn we gelukkig dat we sindsdien in een vrij land kunnen leven! Ook al is het dagelijks leven nu anders dan we gewend zijn.
16 april 1945 was een zonnige lentedag en in de tuinen stonden tulpen en narcissen en ook de Japanse kers bloeide uitbundig. In veel gezinnen lag de Nederlandse vlag al klaar om uitgehangen te worden. De tulpen werden blij uitgedeeld aan de bevrijders en bloesemtakken werden op de voorbijrijdende Jeeps en tanks gegooid, wat een feest!
Dit jaar wilden we in Velp de moedige mensen herdenken die in de Tweede Wereldoorlog gevochten hebben voor onze vrijheid. We wilden de inwoners van onze gemeente herdenken die honderden mensen hebben verborgen, de redders, de stille helpers. En we wilden de doden herdenken die zijn omgekomen in die oorlog. Velp voor Oranje had ook al een feestprogramma samengesteld met o.a. muziek, een optocht met historische legervoertuigen en tot slot een groot vuurwerk om de herwonnen vrijheid te vieren. Helaas kunnen deze activiteiten nu niet doorgaan.
Om dit toch niet ongemerkt voorbij te laten gaan, is sinds 16 april 2020 om 6.30 uur (het tijdstip waarop de Canadezen vanaf de Ringallee Velp binnen liepen) de website Verborgen in Velp online.
Hier kunt u films en gefilmde verhalen bekijken. Velp voor Oranje heeft er voor gezorgd dat u vanachter uw laptop of tablet herinneringen op kunt halen en delen met uw vrienden en familie. Zo zijn we - veilig thuis - tóch een beetje samen!
Nelleke den Boer-Pinxter en Ben van Schaik van de Oudheidkundige Kring Rheden-Rozendaal stelden een wandeling door Velp samen voor de 75ste verjaardag van de bevrijding van Rozendaal en de dorpen van Rheden. Deze kunt u prima alleen (of met z'n tweeën) of zelfs in gedachten vanachter de computer maken.
|
|
|
Rentmeester W.H. Wilterdink (1817-1882) l Behangresten Hogestraat 7 Dieren
Het behang van de nieuwe rentmeester?
De meeste mensen worden niet erg warm van oud behang. Meestal is dat het eerste dat het veld moet ruimen nadat een huis een nieuwe bewoner heeft. Bij recent papierbehang is dat niet zo erg, maar als het om ouder materiaal gaat toch wel jammer. Pakketten van meerdere lagen oud behang tonen namelijk letterlijk de gelaagdheid van de geschiedenis, de ontwikkelingen in het productieproces, de interieurmode en sociale statuur van een woning of wijk en veranderingen in het gebruik en de vorm van een huis.
Een mooi voorbeeld hiervan zijn de behangresten die in 2019 in een kamer van Hogestraat 7 in Dieren zijn aangetroffen. Samen met nummer 9 vormt dit adres een pand dat oorspronkelijk in 1843 als één woonhuis is gebouwd voor de toenmalige rentmeester van het Hof te Dieren, Willem Hendrik Wilterdink, die ook rentmeester van Kernhem en Twickel was.
De bovenste – en dus jongste – behanglaag die werd aangetroffen heeft een groene border met bloemen in wit en roze, en het behang zelf is groen met witte bloemen. Aan de bovenzijde houdt het behang op bij een later aangebracht verlaagd plafond van kraaldelen. Volgens Richard Harmanni van de Stichting Historische Behangsels en Wanddecoraties dateert deze laag uit de Jugendstilperiode, meer precies uit het tijdvak 1900-1910. Bekend is dat het pand gesplitst is in twee woningen in 1906. Vermoedelijk is het behang bij die verbouwing aangebracht.
De border van het oudere behang loopt door boven het verlaagde plafond. Dit behang heeft een fijn zwart stippeltje en een border met een meanderpatroon. Dit behang dateert volgens Harmanni uit de jaren 1870-’80. Rentmeester Wilterdink overleed eind 1882. Het lijkt helemaal niet zo’n gekke aanname dat de volgende bewoner – precies zoals tegenwoordig – zijn huis daarna een nieuw behangetje heeft gegeven, en dat dat het behang met het meanderpatroon was. Onbekend is nog of die nieuwe bewoner Wilbrinks opvolger J. Kroese was, die tot 1897 rentmeester van het Hof te Dieren zou blijven.
|
|
|
Als blijk van waardering delen we erfgoedcomplimenten uit aan mensen die iets moois hebben gedaan voor het erfgoed in Rheden. Zo ook aan aannemer Joop Berendsen uit De Steeg.
Landgoederen en buitenplaatsen zijn heel bepalend voor de kwaliteit en identiteit van het Rhedense landschap. Daarom ondersteunt de gemeente sinds 2008 eigenaren bij de instandhouding en verbetering van hun tuin of park. Het leuke van de subsidieregeling is dat er grote projecten mee geholpen kunnen worden, zoals de nieuwe paden in het overpark bij het Hof te Dieren, maar ook kleintjes. Tot die laatste behoort het rechtzetten van de verzakte tuinmuur bij het huis van Joop Berendsen op landgoed Rhederoord.
Dat was nog best een uitdaging. Bij het project was een risico dat de muur zou scheuren doordat hij ongelijk omhoog werd geduwd. En er was een kans dat de muur kapot zou worden gedrukt als er nog puin in de scheur tussen de verzakte muur en de belendende muur zou zitten. Uiteindelijk is de operatie perfect geslaagd, dankzij een ingenieuze aanpak met een nieuwe betonnen voet, stalen balkjes en autokrikken. De passing in de oude breuk is zodanig, dat het lijkt alsof de muur nooit verzakt is geweest. Wij hebben Joop inmiddels officieel een welverdiend erfgoedcompliment gegeven!
|
|
|
De tuinmuur bij Rhederoord voor, tijdens en na herstel
© Foto's l Erfgoed Rheden
|
|
|
Casa Cara met veranda ca. 1920
© Foto l Harrie Kooijman
Aan de Hoofdstraat 29 in de Steeg staat villa Casa Cara, gebouwd aan het eind van de negentiende eeuw. Het huis is een gemeentelijk monument. Volgens de redengevende omschrijving is Casa Cara als één van de overgebleven eind negentiende-eeuwse villa's van belang voor het zichtbaar houden van de ontwikkelingsgeschiedenis van De Steeg. Het pand is karakteristiek voor de tijd van ontstaan en van algemeen belang vanwege zijn schoonheid op zichzelf en in verband met de omgeving.
Oorspronkelijk had het pand maar één bouwlaag, in 1897 werd vergunning aangevraagd voor het uitbreiden tot een woonhuis met twee bouwlagen en een zolderverdieping. Het telde toen naast de keuken elf kamers en drie zolderkamers. De woning kreeg daarbij de verschijningsvorm van een dwarshuis met achterhuis. Deze vorm is nu nog steeds herkenbaar aanwezig.
Op de hoeken van de villa zijn natuursteen imiterende blokken aangebracht. Verschillende ramen en deuren hebben persiennes. Aan de achterzijde bevindt zich een dakkapel met gedetailleerd houtsnijwerk. Het huis heeft een diepe voortuin met smeedijzeren hekwerk langs de straatzijde. De prachtige tegelvloer in de gang trekt gelijk bij binnenkomst de aandacht.
Aan de voorzijde zat vroeger een veranda en boven de voordeur bevond zich een balkon. in de jaren '80 van de vorige eeuw is dit balkon vergroot en doorgezet boven de (toen al dichtgezette) veranda. De huidige bewoners willen de serre en het balkon aan de voorzijde graag weer herstellen in oude luister.
Meer lezen over de geschiedenis van Casa Cara? Bewoner Harrie Kooijman schreef een mooi artikel in Ambt & Heerlijkheid.
|
|
Casa Cara 2020
© Foto l Erfgoed Rheden
|
|
|
Luchtfoto Middachten 1939 l Oostparterre midden rechts op de foto
© KLM Aerocarto
Op Landgoed Middachten wordt hard gewerkt aan het herstellen van de historische tuin- en parkaanleg van Oostparterre. De huidige inrichting van de Oostparterre en omgeving dateert uit de jaren ‘60 van de vorige eeuw en is rechtlijnig en vlak en past niet goed bij andere deelgebieden in de historische tuinaanleg rond het huis, die een neobarok karakter hebben.
De Oostparterre heeft door de eeuwen verschillende invullingen gehad. In de zeventiende en achttiende eeuw was het onderdeel van de geometrische aanleg die ter plaatse uit vierkante plantvakken bestond. In de negentiende eeuw werd de aanleg om het huis omgevormd in landschapsstijl met slingerpaden en solitaire bomen. Aan het begin van de twintigste eeuw wordt er een nieuw, op de barok geïnspireerd ontwerp gerealiseerd.
In 1967 is het verdiepte gedeelte van de Oostparterre opgevuld en de gehele aanleg opgeruimd om plaats te maken voor eenvoudige vlakke gazons en een recht pad. Bij deze herinrichting zijn de zandstenen ‘wangen’ van de hellingbanen van de Oostparterre gedemonteerd. Sindsdien liggen deze kostbare en authentieke ornamenten opgeslagen nabij de bosschuur. De oude fundering van de 'wangen' bleek nog aanwezig in de grond.
De zandstenen 'wangen' worden nu weer teruggeplaatst en de tuin krijgt een nieuwe invulling, ook wordt een gedeelte weer verdiept. Het is een hele puzzel om de stenen op de juiste hoogte en plek te krijgen! Hieronder een paar foto's van de vorderingen.
We hopen het eindresultaat snel zelf te mogen bewonderen!
|
|
|
De vorderingen van het herstel van de Oostparterre
© Foto 1,2,3 Erfgoed Rheden l Foto 4 Landgoed Middachten
|
|
|
|
Instructiefimpje subsidieportaal
|
|
|
Als particuliere eigenaar van een rijksmonument met woonfunctie kunt u jaarlijks een aanvraag woonhuissubsidie indienen. De woonhuissubsidie is bedoeld voor onderhoud en restauratie aan monumentale onderdelen van uw rijksmonument. Op de website leest u welke kosten in aanmerking komen. Wilt u dit jaar nog woonhuissubsidie aanvragen voor kosten die u gemaakt hebt in 2019? Doe het dan vóór 1 mei. Want na 30 april vervalt die mogelijkheid. Kosten die gemaakt worden in 2020 kunnen meegenomen worden in de subsidieaanvraag van volgend jaar.
U dient uw subsidieaanvraag in bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed via het digitale subsidieportaal dat tot en met 30 april beschikbaar is.
Op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed leest u hoe u de aanvraag indient en wat u hiervoor nodig heeft.
|
|
Van links naar rechts l triple glas, vacuümglas, dun dubbel glas en gelaagd isolerend glas
© Foto l Erfgoed Rheden
Normaal gesproken is het glas in de ramen qua warmteverlies één van de zwakste schakels in de gevel van een gebouw. Dat blijkt al uit hoe de isolatiewaarde uitgedrukt wordt. Bij andere onderdelen van de gevel wordt die opgegeven in een R-waarde die de warmteweerstand uitdrukt. Hoe hoger de waarde, hoe beter de isolatie. Bij glas wordt de prestatie opgegeven in een U-waarde, de warmtedoorgangscoëfficiënt, die uitdrukt hoeveel warmte er door het glas verloren gaat. Hier geldt: hoe lager de U-waarde, hoe beter de isolatie. De R-waarde is 1/U. Tot zover de theorie.
Historische gebouwen zijn van origine voorzien van enkelglas. Dat heeft een U-waarde van 5 tot 6. Ter vergelijking: het nu gangbare HR++ glas heeft een U-waarde van 1,0-1,2. Een nadeel van HR++ is dat het aanzienlijk dikker en zwaarder is dan enkelglas. Bestaande ramen moeten hiervoor vaak worden vervangen of voorzien van dikke opdeklatten. Als vervanging of verandering niet wenselijk is, dan zijn er gelukkig zijn ook alternatieven die speciaal ontwikkeld zijn voor oude gebouwen. Kort samengevat zijn die: enkel isolatieglas, gelaagd isolatieglas, dun dubbelglas en vacuümglas. De dikte van deze producten varieert tussen 3 en 10mm, en de U-waarde tussen 3,8 en 0,7. Die laatste waarde is vergelijkbaar met triple glazing, een glaspakket met een dubbele spouw waarvoor je al snel een dikte van 3,7cm moet rekenen.
Het is aan te raden om bij het plaatsen van isolatieglas ook te kijken naar andere maatregelen. Als er niets wordt gedaan aan kierdichting, dan worden kieren bepalend voor de prestatie van een raamkozijn. En overisoleren is ook mogelijk: bij glas met een hele lage U-waarde in combinatie met een niet-geïsoleerde gevel kan waterdamp op de muur condenseren i.p.v. op het glas, met schimmelvorming als gevolg.
Vragen? Of advies nodig? Neem dan contact met ons op!
|
|
|
|
Aflevering 2 l Isoleren is ventileren
|
|
Eigenaren van monumenten staan voor de vraag: 'wat kan ik doen om mijn historische woning te isoleren?' Isoleren geeft prima resultaten, mits gecombineerd met een doordachte ventilatie. In de videoserie ‘Monument van morgen’ van de Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg wordt in een nieuwe aflevering ingegaan op wat er allemaal komt kijken bij het goed isoleren en ventileren.
Koken, douchen, ademen: we ‘produceren; iedere dag veel vocht in huis. Met ventilatie en wat kierende ramen, deuren en daken gaat al dat vocht naar buiten en komt verse lucht binnen. Dat maakt het gebouw op een gezonde wijze bewoonbaar – afgezien van de extra stookkosten. Ook voor het behoud van het gebouw, vooral de houten delen, is het afvoeren van al dat leefvocht essentieel. Maar het comfort en energieverbruik zijn ook belangrijk. Daarom gaan we steeds meer en beter isoleren. Maar als we isoleren zonder een goede afvoer van het overtollige vocht is dat slecht voor de gezondheid van de bewoner én het gebouw. We houden te veel vocht binnenshuis, met schimmel en houtrot als gevolg.
De nieuwe video in de reeks ‘Monument van morgen’ geeft aandachtspunten en legt uit. Hiermee kunt u verder bij het maken van plannen voor het verduurzamen van uw monument (of historisch pand).
Voor het isoleren van een monument heeft u een omgevingsvergunning nodig.
Vragen? Of advies nodig? Neem dan contact met ons op!
|
|
|
Geef Meander en Xander een kleurtje!
We zijn druk bezig om een stripboek te maken over de geschiedenis van de gemeente Rheden. Hoofdpersonen in dit verhaal zijn Meander, een boself en Xander, zijn vriendje, een rupsje dat van lekker eten houdt. Samen beleven ze allerlei avonturen terwijl ze door de tijd reizen in Rheden en proberen de oeroude boseik te redden.
Tekenares Irene Berbée is heel erg benieuwd wat voor kleuren jullie Meander en Xander zouden geven. Als je de kleurplaat hebt ingekleurd, deel 'm dan met ons via erfgoed@rheden.nl. We maken er dan samen een mooi kleurrijk geheel van. Wie weet brengt dat Irene op ideeën! En de kleurplaat is natuurlijk voor groot en klein.
Volg Meander ook op Instagram om de vorderingen van het stripboek te zien!
|
|
|
© Irene Berbee
|
|
|
Vanwege de 75-jarige herdenking van de bevrijding van Rheden op 16 april a.s. is nummer 206 van Ambt & Heerlijkheid geheel gewijd aan de – onbekende – verhalen over de bevrijding van alle dorpen van Rheden.
Zo is er aandacht voor de herinnerings-monumenten uit de dorpen van de gemeente Rheden, het dagboek van een 12-jarige jongen uit Velp, hoe Rozendaal de oorlog doorkwam, de schuilkelders in Laag Soeren en de brand op 28 december 1944 op Het Hof te Dieren.
© Foto | Ambt & Heerlijkheid
|
|
|
|
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed geeft vier maal per jaar een tijdschrift uit. Met dit blad houden zij u op de hoogte van wat er zoal speelt op het brede terrein van het erfgoed.
Wat lieten de Neanderthalers achter? Dat en meer leest u in tijdschrift 1 van 2020.
Maar liefst 3200 stenen werktuigen raapte een oud-leraar van akkers tussen Esbeek en Diessen. Ze zijn gemaakt door neanderthalers.
Jaar in, jaar uit gebruikte kunstschilder Marc Chagall verf op basis van dezelfde pigmenten. Dat blijkt uit nieuw onderzoek.
Bossen zijn cultuurhistorische schatkamers. Zeker in die van voor 1880 liggen veel sporen uit het verleden verborgen.
© Foto | RCE
|
|
|
Wandelen in je luie stoel, het kan! Sporthistoricus Jurryt van de Vooren verzorgt in deze tijd van verplicht thuiszitten bijzondere Quarantaine Rondwandelingen.
'Wandel' mee over landgoed Avegoor! Op dit landgoed was de SS in de Tweede Wereldoorlog met een opleidingskamp gevestigd. Het speelt ook een belangrijke rol in zijn nieuwe boek 'Door wilskracht zegevieren' over sport in de Tweede Wereldoorlog.
|
|
|
|
Erfgoed Rheden is ook te vinden op social media. Naast de nieuwsbrief kun je op de hoogte blijven van het nieuws rondom monumenten, cultuurhistorie, archeologie en landgoederen in de gemeente Rheden via onze accounts op Facebook, Twitter en Instagram. Berichten zijn ook te lezen voor mensen die zelf geen account hebben. Heb je zelf erfgoednieuws dat je met ons en onze volgers wilt delen, stuur dat dan naar erfgoed@rheden.nl.
|
|
|
|
|
|
|
