Bovennatuurlijk begripvol 

Tijdens een koffiedate luister ik misschien net iets te kritisch naar vriendin A. die me vertelt en adviseert over spiritualiteit. Het zal allemaal wel met die chakra’s en aura’s - denk ik stiekem bij mezelf – op spiritueel advies zat ik vandaag eigenlijk niet te wachten. Ik heb weinig affiniteit met het bovennatuurlijke, terwijl ik mezelf niet de meest nuchtere uit de groep zou noemen. Ik sta open voor een heleboel ideeën en eigenlijk geloof ik graag dat mijn oma, en andere belangrijke figuren uit mijn verleden die er niet meer zijn, toch nog aan mij kleven – in welke hoedanigheid dan ook.                 

Hun aanwezigheid is voor mij een geruststelling. In de momenten die ik zo graag toch nog met hen had gedeeld roep ik hen op met een warme herinnering of enkel het uitspreken van hun naam, waardoor ik ze nog even langer vasthoud. Dan voelt het toch echt alsof ze bij me zijn. Die ogenschijnlijk bovennatuurlijke aanwezigheid is natuurlijk zo te verklaren door de opgewekte warmte van emotie door mijn gemis. Maar wat heb ik eraan om dat fysiologisch te analyseren? Een – al dan niet geveinsde – bovennatuurlijke oma is beter dan geen oma.                         

Die kritische houding van mij ten opzichte van de spiritualiteit van vriendin A. is dan ook niet terecht. Het gros van mijn sociale kring is op te delen in twee kampen: kort door de bocht is er sprake van het nuchtere kamp en het spirituele kamp. In eerste instantie ben ik geneigd te stellen dat het eerste kamp een kritische houding heeft en al dat het tweede kamp kraait snel afketst. Overtuiging van het eigen gelijk straalt echter ook vaak uit de gesprekken van het laatste kamp. Ik merk dan ook dat er uiteindelijk weinig begrip overblijft voor de keuze van de ander. En dat maakt het wak tussen deze kampen alleen maar groter.        

Wellicht zou het bovennatuurlijke zich eens kunnen inzetten voor een harmonieuze co-existentie of zet deze mild sarcastische toon iets te dik aan in welk kamp ik mij bevind? Hoe dan ook – als het bovennatuurlijke dan toch bezig is – zet gelijk even de energiebanen recht opdat er genderequality for all is. <

Het (Internet) Fenomeen de Moderne Heks

Ze is vrijwel overal — de moderne heks. Misschien denk je nu dat ik overdrijf, maar er is een gigantische toename aan mensen die zichzelf identificeren als Pagan, Wiccan, of Witch. De cijfers zijn lastig in kaart te brengen, maar ter illustratie telde de Verenigde States 340,000 Wiccans in 2008, en slechts 8000 in 1990. Er zijn nu in totaal 1 tot 1.5 miljoen beoefenaars van Wicca, Witchcraft, en Paganism, waarmee ze grofweg op gelijke voet staan met het aantal Orthodoxe Joden en Boeddhisten in Amerika. Zowel de offline als de online vertegenwoordiging van de moderne heks groeit. De hashtag #witchesofinstagram is ruim 2 miljoen keer gebruikt, en accounts zoals @thehoodwitch, met de pakkende slogan ‘Everyday Magic for the Modern Mystic’, is met 385K volgers populairder dan menig fashion influencer. Offline zijn er succesvolle zines als Sabbat, maar ook popster Lana del Rey die samen met fans een binding ritueel uitvoert over Donald Trump. Sowieso kunnen we tegenwoordig een normalisering van de Occult signaleren: Astrologie is niet langer de horoscoop achterin de krant die je snel even “voor de grap” doorleest, maar een bezigheid die de nodige uren beslaat. Ook is het setje tarotkaarten steeds vaker op nachtkastjes te vinden. Vanwaar juist nu deze Witchcraft Renaissance? 

We kennen de hekserij van vroeger vooral van geheime bondgenootschappen en nachtelijke rituelen. Het was iets waar niemand echt iets vanaf wist, iets dat zich in de schaduw afspeelde, niet prominent op je Instagram feed. Dat is natuurlijk niet zo gek als je bedenkt dat heksen niet zo heel lang geleden nog regelmatig op de brandstapel eindigden, en ook tegenwoordig de tolerantie voor zaken die afwijken van het “normaal” beeld vaak ver te zoeken is. En hoewel Witches wel degelijk een zekere hypnotiserende kwaliteit bezitten waren ’t toch voornamelijk gewoon vrouwen die onafhankelijk en ongetrouwd waren, niet goed “paste” binnen de maatschappij, en veel wisten van medicinale kruiden. (Feitje: in 1811 werd de laatste Europese heks veroordeeld tot de brandstapel te Reszel, Pruissen. Barbara Zdunk werd, in een daad van ironische barmhartigheid, wel eerst gewurgd voordat haar lichaam werd verbrandt. Buiten Europa zijn er zelfs in de 21ste eeuw nog heksen tot de brandstapel veroordeeld, zoals door de streng Christelijk Anti-Balaka militie in Centraal Afrika.

Vandaag de dag speelt witchcraft zich steeds meer af in de publieke omgeving en is er een sterke correlatie met themas die in het huidige feminisme belangrijk zijn. Voor moderne heks Gaby Herstik ‘writer, fashion alchemist and witch’,  die o.a. de Ask a Witch column in Nylon magazine schrijft, een populair Instagram account heeft, en recent het boek Inner Witch heeft uitgegeven, is feminisme, het reclaimen van vrouwelijke sexualiteit, en ook vrouwelijkheid an sich, intrinsiek verbonden aan Witchcraft. “A woman who decides her own sexuality and deviates from the norm has historically been persecuted as a witch, at least by the church in the burning times. Witchcraft places an emphasis on the divine feminine. To many of us, the divine feminine also represents our inner sexuality and passion, which is life force. Sex is sacred in paganism, and women are honored and revered just as much as men.” Naast vrouwelijkheid en sexualiteit is voor moderne heksen zoals Gaby een gevoel van empowerment ook een belangrijk element binnen Witchcraft. Door haar rituelen en de incorporatie van magie in haar dagelijks leven geeft ze aan meer controle te ervaren, wat weer heeft geleidt tot een verbeterde emotionele balans en meer zelfkennis. Daarnaast geeft ze aan beter afgestemd te zijn met het universum, haar voorouders, en het lot dat de toekomst gaat brengen. Binnen haar praktijk vloeien traditionele rituelen moeiteloos samen met o.a. een liefde voor fashion, sex, en verering van het vrouwelijk lichaam. “I light a candle every day for Venus, I work with orgasms as a way to manifest, I use glamour and fashion as a way to shapeshift. For the full and new moons I’ll do longer rituals where I cast a circle, invoke a goddess, do some candle magick, and then sex magick. I also have a daily devotional practice to goddess and I use sex and sexuality as a part of this. “ Het vereren van vrouwelijkheid in al haar diverse vormen sluit compleet aan bij zaken als de immens populaire self-love & body-acceptance movements, terwijl de grote elementen van vrouwelijke sexualiteit binnen Witchcraft praktijken weer erg in lijn zijn met Third Wave Feminism.

Naast feminisme, vrouwelijkheid, en gender zijn we de afgelopen jaren steeds meer bezig geweest met het belang van culturele identiteit, diversiteit, en een daarmee samenhangende herwaardering voor gemarginaliseerde culturen. Denk bijvoorbeeld alleen al aan het cultural appropriation debat dat voor enorme publieke discussies heeft gezorgd het afgelopen jaar. We lijken eindelijk steeds meer te snappen dat assimilatie, wat grofweg betekend dat iedereen zich zou moeten vormen tot de dominante (lees: witte) cultuur, niet echt een goede oplossing is. Feitje:  Native American kinderen werden tot dik in de 20e eeuw geforceerd een opleiding te nuttigen op Westerse kostscholen waar hen niet alleen werd verboden hun eigen taal te spreken en hun religie en tradities te beoefen, maar hen zelfs hun naam werd afgenomen. Nog Een Feitje: natuurlijk Afro haar wordt op de arbeidsmarkt vaak als “niet-professioneel” gezien wat onder deze groep leidt dat tot verminderde kans op een baan. Velen gaan hierdoor over tot chemisch stijlen zodat het meer in lijn is met het Kaukasische, zogenaamd professionelere, uiterlijk. Met betrekking tot Witchcraft is het nauwelijks verrassend dat ook hier vernieuwde aandacht is toegenomen voor niet-Westerse religieuze tradities zoals Animisme, Hoodoo, en Voodoo die vroeger erg zijn onderdrukt. Check eens het populaire digitale platform Black Femme Witches Brew waar interviews met Dark Energy Workers, Healers, High Priestesses, en Medicine Women worden afgewisseld met bijvoorbeeld blogposts over de oppervlakkige notie van selfcare in onze hedendaagse maatschappij. Oh ja, en ook hen ontbreekt het met ‘Awaken to Ancestral Wisdom’ overigens niet aan een goede oneliner.

Kortom: Er zijn vandaag de dag steeds meer geluiden te ontdekken dat mensen klaar zijn met de traditionele dominante cultuur. Langzaam maar zeker zijn we er als maatschappij van bewust dat een onevenredig grootte representatie van de patriarchale, Christelijke, Euro-centristische norm meer nadelen dan voordelen met zich meebrengt. Ook Gaby Herstik ziet onze cultuur langs deze weg evolueren, waardoor we uiteindelijk volgens haar niet alleen meer gaan openstaan voor spiritualiteit maar ook steeds inclusiever worden, meer gaan samenwerken, en steeds meer weggaan bij een overheersende patriarchale visie. Dat deze tendens gelijk loopt met de stijgende populariteit van Witchcraft is in die zin niet erg verrassend… Is er immers een grotere anti-held dan de heks?* Als we terugkijken op onze cultuur lijkt de heks een historische tegenpool van een cultuur die ons al heel lang wordt opgelegd. Het opnieuw toe eigenen van a.o. Witchcraft is in lijn met de algemenere trend van subversie en culturele oppositie die al langer gaande is. De heks als symbool van socio-culturele en vooral politieke ondermijning kwam, met de oprichting van W.I.T.C.H. oftewel Women's International Terrorist Conspiracy from Hell, in de jaren 60 ook al aan de orde. W.I.T.C.H. omarmde niet per se de spirituele kant van Witchcraft, maar wel het symbool dat zij is geweest ten opzichte van onze maatschappij. Recent is W.I.T.C.H. nieuw leven ingeblazen en zijn de leden van de intersectioneel-feministische coven niet alleen anoniem aanwezig op allerlei belangrijke protesten, maar maken ze ook intensief gebruik van Instagram en Twitter om hun politieke boodschap te verspreiden. Feitje: er zijn trouwens ook mannelijke beoefenaars van Witchcraft en die noemen zichzelf over het algemeen gewoon Witch, niet Wizard of Warlock.

Naast het politieke aspect van de heks zijn we misschien in deze onzekere tijden ook op zoek naar houvast, iets om de controle terug te pakken; een maakbare zekerheid. Is dat immers niet waarom mensen altijd terugvallen op religie of spiritualiteit? Grote politieke instabiliteit, hevig schommelende beurzen, en een twijfelachtige arbeidsmarkt zijn nog steeds belangrijke themas waar vooral de jongere generaties veel mee in aanraking komen. Een ritueel om bijvoorbeeld de perfecte baan aan te trekken kan dan de stress net een beetje verlagen en het gevoel van angst en algehele onzekerheid verminderen. Dit is de reden waarom onze hele cultuur altijd al verweven is met ontelbare rituelen, of het nu gaat om rouwverwerking, een geluksshirt dragen naar een sportwedstrijd, of het zingen van Psalmen in de kerk. Ik probeer hiermee overigens niet deze vormen van spiritualiteit te reduceren tot een soort krampachtige O.C.D. uiting, maar juist de kracht die rituelen binnen onze maatschappij hebben te onderschrijven. En alleen omdat tegenwoordig de kerken massaal leeglopen betekent het immers niet dat de huidige generatie met hun yoga, meditatie, en mindfulness niet op zoek is naar een andere vorm van geestelijke verlichting. Veel meer dan de vorige generatie zijn we niet alleen op zoek naar spiritualiteit, maar hebben we ook weer veel meer aandacht voor de natuur en onze invloed op de aarde. We zijn kortom veel bezig met het milieu en in Witchcraft, en andere vormen van Paganism, staat juist de kracht van de natuur centraal. De stap naar meer natuur-gefocuste tradities en religies is dan niet meer erg groot. En misschien helpt het ook dat Witchcraft niet, zoals vaak in andere religies, ontstaat vanuit een rigide, hiërarchische, en patriarchale visie.<