|
|
|
Bezoekseizoen 2021 voldaan afgerond
We kunnen tevreden terugblikken op een werkjaar waar stilaan weer meer mogelijk werd qua extern bezoek.
Ondanks de beperkingen haalden we mooie bezoekersaantallen. Het heeft ons veel deugd gedaan terug in contact te kunnen staan met de vele geïnteresseerde bezoekers en (potentiële) nieuwe vrijwilligers.
Hopelijk kunnen we volgend jaar met zo weinig mogelijk beperkingen jullie nog talrijker ontvangen! We zijn ook heel trots op de banner i.v.m. de vleermuissoorten, maar daarover leest u in de nieuwsbrief hieronder meer.
|
|
Realisatie en plaatsing vleermuizenbanner
Na zes maanden intense bespreking en voorbereiding werd het bannerproject gerealiseerd! De poster beeldt de 6 voornaamste vleermuissoorten van Fort Oelegem af : baardvleermuis, franjestaart, gewone dwergvleermuis, gewone grootoorvleermuis, ingekorven vleermuis en watervleermuis. Voor de tekst zorgden de conservator en vleermuisexpert Wout, de mooie vluchtfoto’s werden genereus ter beschikking gesteld door Yves Adams (Vilda). Voor opmaak en productie van de banner zelf zorgde Erfgoed Voorkempen, voor het aluminiumframe en het aanbrengen zorgde Danny. We hopen dat dit mooie product jaren kan meegaan.
|
|
Jaarlijks wateronderzoek fortgracht
Door de leerlingen van de Sint-Aloysiusschool (Lier) werd ook dit jaar in september de waterkwaliteit onderzocht van de Fortgracht, het Schijn voor het Antitankkanaal (ATK) en het Antitankkanaal zelf. Dit met behulp van de zgn. biotische index*-werkwijze. Het resultaat: een biotische index* van 8 voor de Fortgracht, 7 voor het Schijn voor het ATK, 5 voor het ATK zelf. Dit jaar hebben ze het Schijn na de instroom van het ATK niet meer onderzocht. In het verleden was er toch nooit veel verschil tussen Schijn voor en na het ATK. Ze hebben zowel in het ATK als in het Schijn kokerjuffers gevonden. In het Schijn zag men er zelfs 2 heel grote (nooit eerder gezien). In 2017 hadden ze ook kokerjuffers gevonden, in 2018 en 2019 niet (vorig jaar kon men geen excursie doen). De waterkwaliteit van het ATK en de Schijn lijkt dus weer iets verbeterd. De waterkwaliteit van de fortgracht blijft vrij stabiel en goed.
|
|
Fortijsvogels willen geen ijs
De ijsvogel kan niet tegen ijs: in de strenge winter van 2008-2009 is het aantal ijsvogels op bepaalde plekken gedecimeerd. Wel wordt hij met zijn felle kleuren in de winterkou beter gezien (omdat hij dan niet verscholen zit achter bladeren) en was men vroeger geneigd om bvb een verband te leggen met ijs. De voorbije winters hadden weinig ijsdagen. Het mooie vogeltje met zijn opvallende blauwe kleur en oranje buik viel de laatste tijd dan ook meer en meer te zien in de buurt van Fort Oelegem, op visjesjacht boven de fortgracht. Als je oplette hoorde je een hoog piep-piep en zag je dan een blauwe flits voorbijkomen. Maar de late vorst van begin 2021 heeft onze fortijsvogels (die hun nesttunnels hebben in steile beekoevers in nabije domeinen) geen goed gedaan : er waren er weer minder te zien... In het leuke vogelnamenboek "Baardman en Boterkontje" door Toine Andernach, uitg. Noordboek, wordt voor de naam ijsvogel een link gelegd met het 11de eeuwse Oud-hoogduitse Isarnvuogal ofte ijzervogel, de felblauwe kleur van de vogel wordt daar in verband gebracht met de blauwglanzende kleur van ijzer ...
Bekijk hier en hier filmpjes van ijsvogels aan Fort Oelegem, gemaakt door Marc Gorrens.
|
|
Vraag en antwoord
DE VRAAG
Wat betekent de notitie op de muur in de commandokamer ?
HET ANTWOORD
In het centrum van de zgn. hoofdkazerne van Fort Oelegem bevond zich het schootsbureel of de commandokamer. Dit was het 'zenuwcentrum' van het fort, het stond in verbinding met de verschillende waarnemingsposten enerzijds en met de geschutsstukken anderzijds. Het was ook verbonden met de nevenliggende forten c.q. schansen, de intervalcommandanten en de sectorcommandant.
Het schootsbureel was onderverdeeld in twee lokalen. Het linkse (noordelijke) deed dienst als tactisch en administratief commando en het was daarvoor uitgerust met een telefooncentrale. In het rechtse lokaal was de technische vuurleiding ondergebracht : deze verwerkte alle nodige informatie tot schootsbevelen die dan telefonisch werden doorgegeven aan de commandanten van de geschutsstukken.
Einde 1944 en begin 1945 fungeerde Fort Oelegem als hoofdkwartier voor de geallieerde luchtafweer tegen de Duitse V1-wapens.
Het is uit die tijd dat de graffito dateert die op 3 oktober 1945 om 20 u door de Amerikaanse militair Earle werd aangebracht op de noordelijke muur van voornoemd rechts lokaal. Die graffito verwijst naar het World Series-baseball kampioenschap dat (zoals elk jaar sedert 1903) begin oktober 1945 werd uitgevochten tussen de Chicago Cubs en de Detroit Tigers, bekende honkbalploegen die nu nog altijd bestaan.
Earle en mogelijk nog andere Amerikanen moeten in het schootsbureel hebben zitten luisteren naar een radioverslag? Aan die wedstrijd is het ook verhaal verbonden van de Vloek van de Geit Murphy (The Curse of the Billy Goat), dat onze fortgidsen bij de graffito in kwestie plegen te vertellen. Op dezelfde dag in oktober 1945 die op de muur van de commandokamer in Fort Oelegem vermeld staat (de dag van Game 4) kwam nl. ene William Sianis van de Billy Goat Tavern in Chicago met de supporting geit Murphy naar het Wrigley Field honkbalstadion van de Chicago Cubs. De geit werkte blijkbaar andere supporters op de zenuwen en het paar werd verzocht het stadion direct te verlaten. De boze Sianis sprak daarop de profetische woorden: "The Cubs, they ain't gonna win no more". En laat dat, na het verlies tegen de Detroit Tigers, het begin van een 71 jaar durende, sportieve leegte voor het lokale baseballteam betekenen : want de vloek kwam uit. Maar na een overwinning in 2016 op de Los Angeles Dodgers werden ze uiteindelijk toch kampioen in de National League en mochten ze de World Series voor de eerste keer sedert 1945 terug spelen, tegen de winnaar van de American League: de Cleveland Indians...
In elke nieuwsbrief behandelen we één vraag. Stuur gerust een mail naar info@fortoelegem.be en wie weet zie je het antwoord op je vraag in de volgende editie van deze nieuwsbrief verschijnen!
|
|
Uit de tijdschriften...
In het tijdschrift 'Vesting' (jaargang 2021 - 2) van Simon Stevin, Vlaams Vestingbouwkundig Centrum staat op pp.12-22 een leuke bijdrage van Camille Marchand (studente Erfgoedstudies UA) over de Schans Landmolen aan de Heirstraat te Bazel.
De bouw van die schans werd anno 1906 beslist (samen met die van 11 andere schansen zoals Schilde en Massenhoven) en tussen Fort Steendorp en Fort Haasdonk gerealiseerd door de fameuze firma Bolsée in de periode 1909-1914. Weer in ongewapend beton door een onjuiste interpretatie van testverslagen. Die bouw kostte 270.000 goudfranken (te vermenigvuldigen met 5,97 voor omrekening naar de euro van vandaag : het fort van Oelegem kostte 3,2 miljoen goudfranken, bewapening niet inbegrepen).
Ze had evengoed een ellipsvorm en een gracht van 15m breed rondom. Op het voorterein stond een draaikoepel voor een 7,5 cm kanon. De toegang tot de schans liep over een dijk naar het keelgebouw en werd verdedigd door schietgaten in de traditorebatterij. Die moest bestaan uit 2 x twee 7,5 cm kanonnen en 2 x twee 12 cm houwitsers, maar in 1914 was er nog maar één houwitser geplaatst ...
De schans werd in 1924 gedeclasseerd, daarna gratis verhuurd/verpacht en in 1954 verkocht aan een everzwijnenkweker die een vakantiewoning aanbouwde en in het gebouw paddenstoelen kweekte. In 2017 werd Landmolen opnieuw verkocht aan de burgemeester van Kruibeke. Deze probeert alles terug in de toestand van voor WO1 te krijgen : ook hier kwamen opschriften vrij bij het verwijderen van kalkkorsten en dgl.
Op 250 m ten noorden van de schans vind je nog twee Duitse Westabschnitt-bunkers, in 1916-1917 opgetrokken als bescherming tegen een mogelijke geallieerde invasie vanuit Nederland.
|
|
Boekentip
De gebeurtenis Antwerpen: hoe het ging en gaat
Jacques Claes (92) was destijds een atypische prof psychologie aan de UFSIA (nu UA), zijn vrijdagnamiddagcolleges trokken drommen studenten van alle faculteiten naar het grote auditorium aan de Rodestraat tegenover het Begijnhof: ook Natuur Tweeduizenders. Claes heeft blijkbaar heel zijn leven prenten, foto's, documenten, tekeningen, zeldzame boeken en cahiers verzameld over de stad Antwerpen door de eeuwen heen en 230 meest unieke stukken vonden quasi-vereeuwiging in dit echt speciale boek. Het verdient signalement in onze boekenrubriek omdat ook WO1 en terloops evengoed de Antwerpse forten interessant aan bod komen : van de Zeppelin boven de stad op 24 augustus 1914 over de Conventie van Kontich op 9 oktober om 17u30 (zie hieronder) en de opvoering van Die Fledermaus op 15 september 1917 in de Vlaamse Opera, tot de revolutie van de Soldatenrat op 12 november 1918. Maar je beleeft er via beeld en tekst ook het tekeer gaan van de Fransen in 1792 en in 1832 (70.000 in en rond Antwerpen om het Zuidkasteel te belegeren, je kon dat volgen vanop het dak van een theater vlakbij de Bervoetstraat), de activiteiten in de haven, de devotie in de kerken, het wel en wee van de stadsbewoners.
Abkommen.
Contich, den 9.Oktober 1914, 5.30 Nachmittag.
Zwischen dem Oberbefehlshaber der deutschen Belagerungstruppen vor Antwerpen und der Vertretung der befestigten Stadt Antwerpen wird folgendes Abkommen getroffen:
1) Die noch nicht bestetzten Forts, Zwischenwerke und sonstigen Befestigungen der äusseren und inneren Fortslinie werden morgen bedingungslos übergeben und hierzu von je einem deutschen Offizier in Begleitung eines angesehenen Bürgers zur Übergabe aufgefordert. Die Stadtverwaltung stellt hierzu 6 angesehene Bürger mit Legimitation der Stadtverwaltung und 12 gute Personen-Autos (ev. Equipagen) morgen 7° vormittag (deutsche Zeit) am Stadthaus...
Jacques Claes. Uitgeverij Pandora Publishers, Antwerpen, 2019 : 255 blz. Prijs €23,50. ISBN 9789053254615.
|
|
Shop via Trooper en steun WGFO zonder extra kosten
Warme oproep om vooraleer u online aankopen doen (bv. via ZEB, JBC, Torfs, Brantano, Booking.com, Bol.com, Coolblue, Takeaway.com, Mediamarkt.be, Fun.be, ... het geldt op bijna alle webshops) eerst via deze link te willen passeren www.trooper.be/fortoelegem. Daar staat de volledige uitleg op.
We krijgen dan als vereniging een klein percentage op de totale aankoopprijs. Belangrijk om te weten is het dat er voor de online shopper zelf geen extra kosten aan verbonden zijn. Trooper krijgt een percentage als doorverwijzende site en ook de vereniging krijgt een deel op deze commissie. Leuk om extra inkomsten te genereren voor onze werkgroep zonder dat het voor de 'shoppers' iets extra kost!
|
|
Oproep vrijwilligers!
Foto: © Sylvain Liekens, GVA
De Werkgroep Fort Oelegem (WGFO) van Natuur 2000 wil haar missie blijven waarmaken in de toekomst, maar dat betekent dat er continu moet uitgekeken worden naar nieuwe, enthousiaste vrijwilligers. Daarom doen Natuur 2000 en de WGFO een speciale oproep tot andere forten- en natuurfreaks die evengoed wat van hun tijd in het fort en in de omringende natuur willen steken: zie je het zitten om je mee in te zetten voor het onderhoud van het fortcomplex, voor het rondgidsen van bezoekers, voor het mee in de gaten houden van bijna 1200 overwinterende natuurwondertjes? Contacteer ons of kom naar één van onze activiteiten en spreek Julius (conservator) of Jorne (co-conservator) aan! Meer info: info@fortoelegem.be, 0475 29 04 87 of www.vrijwilligerswerk.be.
|
|
Interessante websites
Naast deze nieuwsbrief bestaan ook de websites www.natuur2000.be,
www.nieuwsbriefnatuur2000.be en
www.fortoelegem.be die nieuws over Fort Oelegem en over de vleermuizen verzamelen.
|
|
|
Biotische index
Op basis van ongewervelde dieren die met het 'blote' oog te zien zijn (= macro-invertebraten) kan stilstaand of stromend zoet water in kwaliteitsklassen worden ingedeeld. Van voornoemde beestjes is nl. bekend dat ze in een bepaalde volgorde uit water verdwijnen naargelang van hun gevoeligheid voor verontreiniging. Men steunt zich dan op de aanwezige soortenrijkdom. Afhankelijk van de aangetroffen organismen krijgt het water een waardecijfer van 0 tot 10. Dat cijfer is de Biotische Index ofte BI. Water met een slechtere kwaliteit (grotere vervuiling) krijgt een lagere index.
De verschillende waarden worden ingedeeld in de volgende kwaliteitsklassen :
Klasse I = BI 9-10 = kwaliteit zeer goed
Klasse II = BI 7-8 = kwaliteit goed
Klasse III = BI 5-6 = kwaliteit matig
Klasse IV = BI 3-4 = kwaliteit slecht
Klasse V = BI 0-2 = kwaliteit zeer slecht
Voor de kwaliteitsklasse II vormen o.m. kokerjuffers een "indicatorsoort".
Kokerjuffers zijn zich in het water ontwikkelende schietmotten. De meeste soorten leven daarin als larve en maken een kokertje van plantenmateriaal, zandkorrels, kiezelsteentjes enz., waarin ze schuilen tegen vijanden. Die kokerbouwende larven zijn in het water zichtbaar als "kruipende takjes".
|
|
|
|
|
|
