Günaydın. Bugün 28 Eylül Salı. 291 yıl önce bir başka 28 Eylül sabahında İstanbul esnafı dükkanını açamamıştı. 1730'da Patrona Halil'in önderlik ettiği Yeniçeriler çarşıları tutmuş, alışverişi engellemiş, sokakları dolduran kalabalık üç koldan yürüyüşe geçmişti. Asiler, ulemadan İstanbul kadısı Zülalizade Ahmet ve Ayasofya vaizi İspirizade Hasan Efendiler tarafından destekleniyordu. Hapishaneler boşaltılıp mahkumlar silahlandırılmış ve elbette her ayaklanmada olduğu gibi konaklar yağmalanmaya başlanmıştı. İsyancıları durdurma girişimleri son derece zayıf kalmıştı, çünkü yetkililerin bir kısmı ikili oynuyordu. Ahaliye ne istedikleri sorulduğunda, başta Damat İbrahim Paşa olmak üzere 37 kişinin idam edilmesi cevabı gelmişti. Bu değerli vezir-i azam, ertesi gün diğerleriyle birlikte idam edildi. Cesetleri aşağılandı. Bununla birlikte öfke fırtınası devam edince 3. Ahmet tahttan feragat etti ve yerine yeğeni 1. Mahmut tahta çıktı. Ne var ki eski padişahın intikamından korkanlar, yenisinin gazabından kurtulamadı. 15 Kasım günü, vezir olma umuduyla saraya gelen elebaşı Patrona Halil, muhafızlarından ayrılarak diğer elebaşlarıyla birlikte öldürüldü. Ama bu günler boyunca Sadabat’ta bulunan 120 kadar köşk yakılıp yıkılmış ve devlet idaresi perişan olmuştu.

İsyanın arka planında, Lale Devri adı verilen bu nisbi sükunet döneminde, üst sınıfın yaşantısına duyulan kindarlık öne çıkıyordu. Bunlar daha çok para harcayan bir nesil değildi ama bir yandan tutuculuktan daha uzak bir hayat yaşamakta, diğer yandan çok ılımlı olsa da devlet işlerinde reform istemektelerdi. Bu nedenle hem ulemanın bir kesiminin hem de tehdit hisseden Kapıkulu askerlerinin düşmanlığını çekmişlerdi. Yakın neden ise, 1730 yazında Hemedan ve Kirmanşah eyaletlerinin savaşsız kaybedilmesi ve Sünnîlerin kıyıma uğradığı söylentilerinin ayaklanma hazırlayanlar için uygun bir vesile yaratmasıydı. 3. Ahmet bizzat sefere çıkacağını söyleyerek 3 Ağustos’ta tuğlarını Doğu seferlerinin başlangıç noktası Üsküdar’a diktirmişti. Ama asker tabiatlı olmayan padişah sekiz hafta boyunca seferi erteleyince, asiler propaganda için uygun ortam bulmuşlardı.

Lale Devri'ni sona erdiren Patrona Halil İsyanı'nın altın çağını yaşayan Türk musikisindeki atılımı da sona erdireceği düşünülüyordu. Oysa “Sebkatî” mahlasıyla şiirler yazmış, bir kısmı günümüze ulaşan besteler yapmış tanburî bir sazende olan 1. Mahmut döneminde bu gelişim devam etmişti. Bugün günün müziği, 1. Mahmud'un güftesini yazdığı, Münir Nureddin Selçuk'un bestelediği "Varalım kûy-i dilârâya gönül hû diyerek"...

• Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan CBS televizyonuna verdiği röportajda Rusya'dan yeni bir S-400 füze savunma sistemi alabileceklerini söyledi. ABD'nin buna karşı çıkmasını eleştiren Erdoğan, "Siz bana Patriot vermezseniz, savunma noktasında benim bir başka ülkeden alacağım herhangi bir savunma sistemine müdahale edemezsiniz" dedi. Konuya ilişkin değerlendirme yapan ABD'li yetkililer ise, Ankara'nın Moskova'dan S-400 almasının yeni CAATSA yaptırımlarını tetikleyebileceğini söyledi.
  • CAATSA olarak bilinen Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası, ABD'nin Rusya, İran ve Kuzey Kore'ye uyguladığı yaptırımların dayanağını oluşturuyor. Yasa, “Rusya Federasyonu’nun savunma ya da istihbarat sektörleriyle ya da bunlar adına çalışan kurum ve kişilerle önemli düzeyde alışverişte bulunan kişi ve kurumlara yaptırım uygulanmasını" öngörüyor. ABD, bu maddeye dayanarak Savunma Sanayii Başkanlığı ve Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir'in de aralarında olduğu dört kurum yetkilisine yaptırım uygulamıştı.
• HDP, 11 maddelik Demokrasi Tutum Belgesi'ni açıkladı. HDP Eş Genel Başkanları Pervin Buldan ve Mithat Sancar tarafından yapılan açıklamada Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne karşı "Amacımız bütün kuvvetleri ve nihaî karar yetkisini tek adamda birleştiren bu otoriter ve tekçi sistemin yerine, çoğulcu demokratik sistemin tesis edilmesini sağlamaktır" denildi. Türkiye'nin çözmesi gereken en köklü sorunun Kürt sorunu olduğunu da belirten belgede, "Meclis, demokratik müzakere yöntemleriyle tüm toplum için geleceğin kazanılmasına önayak olmalıdır" ifadeleri kullanıldı.
• Rekabet Kurumu, aralarında Arçelik, LG ve Samsung'un da bulunduğu 6 şirket hakkında soruşturma başlattı. Şirketler yetkili satıcılara internet satış yasağı getirmek veya yeniden satış fiyatı tespitinde bulunmakla suçlanıyor.
• Türk-İş, Eylül'de açlık sınırının 3.049 liraya yükseldiğini açıkladı; zorunlu aylık harcamaların toplam tutarını gösteren yoksulluk sınırıysa Eylül'de 9.831 liraya çıktı. Açlık sınırı geçen ay 2926.72 lira olarak olarak hesaplanmıştı. Türk-İş, Eylül'deki gıda enflasyonunu %4.18, yıllık enflasyonuysa %24.56 olarak hesapladı.
• Merkez Bankası'nın faiz indirimi kararı sonrasında yükselmeye devam eden Dolar/TL kuru, 8.8995 seviyesine yükselerek yeni bir rekor kırdı. Günün ilerleyen saatlerinde düşüşe geçen kur, günü 8.82 TL seviyesinden tamamladı.
  • Faiz indirimi kararının ardından ABD yatırım bankaları Merrill Lynch ve JP Morgan Chase yılın geri kalanında en az 1 puanlık indirim yapılmasını öngördüklerini açıkladı. VOA Türkçe'ye konuşan ekonomist Firuze Nazlı Ergin, "Enflasyonda kalıcı düşüş sağlanmadan erken indirime gidilmesi oldukça talihsizdi. Devamının gelmesi de daha büyük bir enkaza yolaçacaktır" dedi.
• Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar, İdlib ve Afrin bölgelerinde Rusya'nın hava saldırılarında artış olduğunu söyledi, "Bunun mutabakat muhtırasına uygun olmadığını söyledik. Bununla ilgili her seviyede girişimler devam ediyor" dedi. Akar, Türkiye'nin mutabakat şartlarına uyduğunu da ifade etti.
• Kabine toplantısının ardından açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Paris İklim Anlaşması'nın Kasım'da Glasgow'da yapılacak İklim Değişikliği Zirvesi'ne kadar onaylanacağını söyledi. Erdoğan ayrıca "Orta ve uzun vadeli tüm kalkınma programlarımızı yeşil kalkınma devriminin gerektirdiği rehberle hazırlayacağız" dedi.
  • Cumhurbaşkanı, "Barınamıyoruz" protestolarına katılan öğrencilerin bir kısmının "öğrencilikle alakası olmadığını" savundu, "Bunlar aynen Gezi Parkı olayı neyse bunun bir başka versiyonudur" dedi. İktidarları döneminde yurt sayısını 774'e, yatak kapasitesi sayısını da 719 bine çıkardıklarını söyleyen Erdoğan, Türkiye'nin 1 milyonu aşkın yatak kapasitesiyle bu konuda açık ara birinci olduğunu söyledi.
  • Sosyal Demokrasi Vakfı'nın hazırladığı "Yükseköğrenimde Yurt Sorunu" isimli araştırma, 2013-2014'te 2.890.643 olan öğrenci sayısının 2020-2021'de 3.801.294'e yükseldiğini tespit etti; 2020-2021 öğretim yılında yurt kapasitesinde %2.47'lik düşüş görüldüğünü belirtti. 
• DİSK'e bağlı Nakliyat-İş Sendikası, Yemeksepeti'nde örgütlenmelerinin şirket tarafından engellendiğini ve işverenin "sendika ve işçi düşmanlığı" yaptığını söyledi; boykot çağrısı yaptı. Sendikal konfederasyonlar ve birçok meslek örgütünün yanısıra CHP de boykota destek verdi.
• Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Yazarlar Sendikası, Türkiye Yayıncılar Birliği, PEN Yazarlar Derneği ve Çağdaş Gazeteciler Derneği İstanbul Temsilciliği Ekim'de TBMM'ye gelmesi planlanan sosyal medya yasa tasarısına tepki gösterdi. Yasa tasarısının şeffaf olmayan bir şekilde hazırlandığını vurgulayan dernek temsilcileri, taslağın kamuoyuyla paylaşılmasını, gazetecilik faaliyetlerinin kapsam dışı tutulmasını, haberleşme ve bilgi edinme özgürlüğünün engellenmemesini istedi.

Macron'a yumurtalı protesto

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Haziran'da yapılan tokatlı saldırının ardından bu kez de yumurtalı protestonun hedefi oldu. Lyon'daki Uluslararası SIRHA Fuarı'nı gezen Macron'a bir protestocu "Yaşasın devrim" sloganı eşliğinde yumurta fırlattı; yumurta Macron'un omuzuna isabet etti. Eylemci güvenlik güçleri tarafından kelepçelenerek gözaltına alınırken, Fransa Cumhurbaşkanı saldırının ardından "Bana söylemek istediği bir şey varsa gelsin söylesin, birazdan onu görmeye gideceğim" dedi.

Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron son olarak 8 Haziran'da bir saldırının hedefi olmuştu. Cumhurbaşkanı'nın Tain-l'Hermitage kentinde tokalaşmak için yaklaştığı kalabalıktan birinin tokatlı saldırısına maruz kalmasının ardından 2 kişi gözaltına alınmıştı. Dört ay hapis cezasına çarptırılan bir sanık 11 Eylül'de cezaevinden tahliye olmuştu. Macron, saldırının ardından yaptığı değerlendirmede "Eylemler ve söylemlerde şiddet ile nefret olmamalı, aksi takdirde demokrasinin kendisi tehdit haline gelir" demişti.

Fransa 2022'de yeni cumhurbaşkanını seçmeye hazırlanırken, 43 yaşındaki Emmanuel Macron henüz aday olduğunu açıklamadı. Siyasi analistler, görev onayı yaklaşık %40 seviyesinde olan Macron'un adaylığını açıklayacağına kesin gözüyle bakarken, yapılan anketler Fransa Cumhurbaşkanı'nı rakiplerinin önünde gösteriyor. Fransa'da cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turu 10 Nisan 2022'de, ikinci turuysa 24 Nisan 2022'de yapılacak.

• Almanya'nın başkenti Berlin'de konut kiralarının rekor hızda yükselmesinin önüne geçmek için düzenlenen sembolik referandumda, yaklaşık 226 bin dairenin kamulaştırılması önerisine sandıktan "evet" çıktı. Halkın %56'sı, bağlayıcı olmayan ama belediye meclisi üzerinde baskı oluşturması beklenen teklife destek verdi.
• Almanya'nın genel seçimleri için son açıklanan rakamlara göre seçimin galibi %25.7 oy alan SPD oldu, onu oyların %24.1'ini alan CDU/CSU ittifakı izledi. Partilerin iktidar olabilmek için koalisyon kurması gerekirken, SPD lideri Olaf Scholz, Yeşiller ve Hür Demokrat Parti ile koalisyona yeşil ışık yaktı. Yeşiller partisi ve liberal Hür Demokrat Parti (FDP) ile yeterince ortak noktaya sahip olduklarını söyleyen Scholz, bu iki partiyle kesiştikleri alanlar olduğunu belirtti.
  • Almanya'daki seçimlerde en yüksek oyu alan SPD, Berlin belediye başkanlığını da kazandı. Partinin adayı Franziska Giffey, Berlin'in ilk kadın belediye başkanı olacak.
  • Seçim sistemine bağlı olarak milletvekili sayısı 735’e yükselen Federal Meclis’e 18 Türkiye kökenli vekil girdi. Bu isimler arasında Yeşiller’den Cem Özdemir, SPD'den Derya Türk-Nachbaur ve CDU’dan Serap Güler de bulunuyor.
  • Yeşiller Partisi'nden Tessa Ganserer ve Nyke Slawik, Federal Meclis'e katılan ilk translar olarak tarihe geçti.
• İsviçre'de eşcinsellere evlenme hakkı tanıyan yasaya referandumda onay çıktı; sandık çıkış anketlerine göre seçmenin %64'ü yasaya destek verdi. Ülke, eşcinsellerin evlilik eşitliğinden yararlanmalarını sağlama konusunda Avrupa'da en geç hareket eden ülkelerden biri olarak görülüyor.
• Tâliban, DAEŞ Horasan'ın lideri Ebu Ömer Horasani’nin öldürüldüğünü açıkladı. Örgüt Kabil'i ele geçirdiğinde hapishanede bulunan Horasani, Nisan 2017’de ABD saldırısıyla öldürülen Şeyh Abdülhasib Logari’nin yerine geçmişti.
• İngiltere'de TIR ve kamyon şoförü açığından kaynaklanan akaryakıt krizi devam ediyor. Tedarikte yaşanan sorunlar nedeniyle bazı petrol istasyonlarının kapatılacağı açıklamaları üzerine halk, benzin istasyonlarının önünde uzun kuyruklar oluşturdu. Petrol Perakendecileri Derneği, üyelerinin %50-%90'ında benzinin tükendiğini bildirirken, tedarik ve personel vizesi sorunu yaşanan gıda sektöründe de çiftçiler Noel için hindi kalmayabileceği uyarısında bulundu.
  • İngiltere'de hükümet, tedarik sorununun çözümü için yaklaşık 5 bin şoföre geçici vize verme kararı aldı; ordunun devreye sokulması için "Escalin Operasyonu"nun da görüşüldüğü belirtildi. Hükümet ayrıca ek önlem olarak, petrol şirketlerinin yakıt ikmalini hızlandırmaları için rekabet yasasını da askıya alacağını duyurdu.
• Uluslararası Ceza Mahkemesi başsavcısı Karim Khan, mahkeme yargıçlarından Afganistan'da savaş ve insanlığa karşı suçlarla ilgili soruşturmaların yeniden başlatılması için acil izin istedi. Tâliban yönetiminde “gerçek ve etkili yerel soruşturma olasılığının olmadığını" söyleyen Khan, Tâliban ve DAEŞ-Horasan tarafından işlendiği iddia edilen suçlara odaklanmayı planladığını belirtti.

• MÖ 4. yüzyılda inşa edilmeye başlanan 4.970 metre uzunluğundaki İznik surlarının bazı bölümlerinin ortadan ikiye ayrıldığı görüldü. Vatandaşların bir an önce onarılmasını istediği surların yanından geçen yol her gün çok sayıda araç ve yolcu tarafından kullanılıyor.
• Türkiye'nin ilk kadın akademisyenlerinden siyaset bilimci Prof. Dr. Nermin Abadan Unat adına verilen Nermin Abadan Unat Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları Ödülü sahiplerini buldu. Birincilik ödülü, Deniz Sapaz ve Oğulcan Özgenç’in makaleleri arasında paylaştırıldı.
• Can Yayınları'nın kurucusu Erdal Öz'ün anısını yaşatmak amacıyla düzenlenen Erdal Öz Edebiyat Ödülü'nün bu yılki sahibi Selim İleri oldu.
• 58. Antalya Altın Portakal Film Festivali biletleri bugün satışa çıkıyor. 2-9 Ekim tarihleri arasında düzenlenecek festivalin gösterimleri Covid-19 önlemleri nedeniyle geçen yıl olduğu gibi bu yıl da açıkhava sinemalarında yapılacak.
• Tiyatro dünyasının Oscar'ı olarak tanımlanan 74. Tony Ödülleri sahiplerini buldu. "Moulin Rouge! The Musical" 10 ödülle törenin galibi olurken, En İyi Tiyatro Oyunu ödülü bu yıl "The Inheritance"a verildi.
• Birleşik Krallık'taki müzayede evi Christie's, 28 Ekim'de Orhan Gazi’nin padişah olduğu 1326 yılından 2. Selim’in 1574'teki vefatına kadar 250 yıllık dönemden altı Osmanlı padişahı portresini satışa sunacak.
• NASA ilk interaktif çizgiromanı First Woman: NASA’s Promise for Humanity'i yayımladı. 40 sayfadan oluşan hikayenin merkezinde Ay'ı keşfetmek için yola çıkan (kurgusal) kadın Callie Rodriguez yer alıyor.
• Akbank 39. Günümüz Sanatçıları Ödülü Yarışması sonuçlandı. “Balkon” temalı yarışmada seçilen 21 sanatçının 20 eseri, Murat Tabanlıoğlu küratörlüğünde 20 Kasım’a kadar Akbank Sanat'ta sergilenecek.
• Misal Adnan Yıldız'ın küratörlüğünü üstlendiği; Nevin Aladağ, Mahmut Celayir, Cansu Çakar, İpek Duben, Neşe Karasipahi gibi sanatçıların yer aldığı "Dünyanın Ağırlığı" sergisi 5 Kasım'a kadar Kasa Galeri'de görülebilir.
• Craft Tiyatro tarafından sahnelenen, Larry Kramer'ın ünlü oyunu “Kalp” bugün saat 20.30'da Zorlu PSM Turkcell Platinum Sahnesi’nde.
• Candaş Tolga Işık'ın hazırlayıp sunduğu "Az Önce Konuştum"un bu akşamki konuğu Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın! Az Önce Konuştum, 20.30’da Haber Global’de!

Bizi takip ediniz!