12/11: Historisch Café Het programma is nog niet 100% volledig, maar bevat in ieder geval: Alex Donswijk geeft een presentatie over het sanatorium Soerenseweg en Huub Ummels vertelt over Radio Kootwijk.
Verder uiteraard de column van Carin Reinders en het nieuwsblok waarin aanwezigen een minuut de tijd krijgen om een activiteit bij het publiek onder de aandacht te brengen. U bent om 17.30 uur van harte welkom in CODA Café, Vosselmanstraat 299 in Apeldoorn. In CODA Café is de CoronaCheckApp volgens de huidige maatregelen verplicht. Verder hanteert CODA binnen het hele gebouw de 1,5 meter voor mensen die niet tot hetzelfde huishouden behoren. >> Kijk hier voor het definitieve prgramma en meer informatie
27/11: Fietstocht langs Apeldoornse architectuur en stedenbouw 1970–1990 Zaterdag 27 november kunt u mee fietsen met de door Stichting Bouwhuis georganiseerde tocht. Architectuurhistoricus Evelien van Es toont een aantal specifieke voorbeelden van beeldbepalende woningbouw, bedrijfsgebouwen en openbare ruimtes uit de periode 1970-1990. Alle gekozen objecten hebben een bijzondere ontwerpkwaliteit en bevatten karakteristieke elementen.
>> Lees meer en geef je op.
Wandelen met het Apeldoorns Gidsen Collectief Het wandelseizoen voor de stadsgidsen van het Apeldoorns Gidsen Collectief (AGC) is voorbij. De wandel agenda voor 2021 is nu leeg. Natuurlijk wordt er al gewerkt aan de voorbereiding voor volgend jaar.
Wandelingen op aanvraag kunnen nog wel. Graag minimaal 4 dagen van tevoren afspreken zodat wij op tijd een gids in kunnen zetten. Aefke van In de Buurt liep een wandeling mee. Haar ervaringen lees je HIER.
Ontdek onze stadsnatuur Ga op pad met Anton Dekker, Apeldoorns boomspecialist en ontdek de connectie tussen stad, kunst en natuur. Want de stadsnatuur in Apeldoorn is bijzonder en het waard om bij stil te staan. In de audiotour ‘Stadsnatuur’ van ACEC leer je in een wandeling van drie kilometer alles over de indrukwekkende technieken en onbezongen helden die het Apeldoornse groen in leven houden. Zo leer je in deze wandeling meer over Apeldoorns bekroonde boombunkers, de Valentijns linde met een onzichtbaar kunstwerk en het Stationsplein — de Veluwe in het klein. De route begint bij ACEC aan de Roggestraat 44, achter het Cultuurkwartier. Je start de tour door de QR-code op de Stadsnatuur poster te scannen. En je kunt ook op pad met IVN Natuureducatie: Download de IVN Route 'Oud en nieuw Apeldoorns stadsgroen' uit de IVN Routes app.
Nieuwe uitgaven
2e druk boek Vluchteling in eigen land In het voorjaar van dit jaar was de gehele oplage van het boek vluchteling in eigen land volledig uitverkocht. Inmiddels is er een tweede druk.
Het boek gaat over de evacuatie van Arnhem in september 1944. Er komen ruim twintig oud – geëvacueerden aan het woord met verhalen over hun belevenissen, niet alleen tijdens de uittocht uit Arnhem en omgeving, maar ook over hun verblijf in Apeldoorn en elders op de Veluwe. Tevens wordt aandacht besteed aan de terugkeer naar Arnhem in de periode juni t/m augustus 1945.
Het boek is nu weer verkrijgbaar bij boekhandel Nawijn & Polak, de vestigingen van Primera Westra Mercatorplein, Ugchelen en Orden en bij Primera de Boer in ’t Fort.
Daarnaast kunnen bestellingen voor toezending per mail worden ingediend via evacuatiearnhem@gmail.com
Biografie H.C. van der Houven van Oordt H.C. van der Houven van Oordt ontwikkelde de wijk De Parken. Geboren in 1837 uit het geslacht van de suikerzakjes bekende Rotterdamse fabrikant Van Oordt. Hij verhuisde vanuit Heerde in 1875 naar Apeldoorn en in 1892 naar Arnhem waar hij ook overleed.
In deze biografie wordt niet alleen aandacht besteed aan de groei van Apeldoorn, maar ook aan zijn koopmanschap, zijn rol als steenfabrikant en zijn vele maatschappelijke functies.
De biografie is vanaf 6 november 2021 verkrijgbaar bij diverse boekwinkels in de gemeente Apeldoorn en kost €12,50.
Het tot stand komen van deze biografie werd mede mogelijk gemaakt door het Erfgoedplatform Apeldoorn.
Boek over Rijwielfabriek Juncker Apeldoorn en de Veluwe staan al decennia bekend als voortreffelijk fietsgebied. Apeldoorn kent ook een lange geschiedenis van rijwielfabrikanten die in Apeldoorn gevestigd waren: Sparta en Juncker. Over Sparta verscheen drie jaar geleden een boek. Dit najaar is het boek over rijwielfabriek Juncker, geschreven door Aad Streng van de Vereniging De Oude Fiets, verschenen. Juncker kent een fascinerende geschiedenis en maakte prachtige producten, waaronder de beroemde Juncker Paramount, het Juncker kruisframe en de ijzersterke Juncker Transportfietsen.
De oorsprong van het bedrijf lag in Haarlem en Rotterdam. Midden in de crisistijd van de jaren dertig verplaatste Jan Juncker zijn bedrijf naar Apeldoorn. Op slechts 500 meter van de fabriek van Sparta vond Juncker een leegstaande fabriek aan de Brinklaan die hij ombouwde tot een moderne rijwielfabriek. Juncker en Apeldoorn zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het boek is o.a. te koop in CODA Winkel.
Ter herinnering aan … kleine monumenten in Apeldoorn, deel 2 De Stichting Apeldoornse Monumenten (SAM) heeft een boek uitgebracht over kleine monumenten: Ter herinnering aan … kleine monumenten in Apeldoorn, deel 2. Dit als opvolger van deel 1 uit het jaar 2000.
“Kleine monumenten, soms zo vergroeid met de omgeving dat ze niet eens meteen opvallen als monument…. Een logisch vervolg, omdat meteen duidelijk was dat Apeldoorn nog zoveel meer mooie, kleine monumenten kent dan de selectie uit het eerste deel.” aldus burgemeester Ton Heerts in zijn voorwoord.
De samenstellers zetten wederom een verzameling cultuurhistorische objecten in de spotlights. Objecten in allerlei vormen en maten: stenen, palen, plaquettes, een put, molenstenen en herinneringsbomen met elk een eigen verhaal, bevatten herinneringen aan een persoon, een gebeurtenis of een bepaalde plek.
Diverse erfgoedinstellingen, met name de Stichting Apeldoornse Monumenten en de Vereniging Oud Apeldoorn hebben zich sterk gemaakt voor de terugkeer van deze kleine monumenten.
Het boek is te koop bij Nawijn& Polak en Primera Westra voor € 9,95 (ISBN 978 908 315 6316). >> Lees meer
Erfgoed Nieuws
Het Erfgoedplatform Apeldoorn nu ook op Instagram Naast onze publicaties op de website (bijna 9000 bezoekers in 2020) en Facebook (bijna 1000 volgers) is het Erfgoedplatform Apeldoorn nu ook zichtbaar op Instagram. We hopen daarmee nog meer belangstellenden te bereiken en te informeren over het erfgoed in en rond Apeldoorn.
De Middelste molen het 20e EPA lid De Middelste Molen is een ambachtelijke papierfabriek en museum in Loenen waar vanaf 1622 papier wordt gemaakt (inderdaad, De Middelste Molen bestaat volgend jaar 400 jaar!). Sinds een paar maanden is De Middelste Molen aangesloten bij het Erfgoedplatform Apeldoorn. De mensen van De Middelste Molen zijn blij om nu bij het EPA te horen. >> Zie www.demiddelstemolen.nl
MijnGelderlandinkaart online Misschien woon je wel vlakbij een verwoest kasteel of werd een beslissende veldslag bij jou om de hoek uitgevochten. Dit kun je nu makkelijk uitzoeken via de nieuwe module mijnGelderlandinkaart, een recente toevoeging op de publiekswebsite mijngelderland.nl. Hiermee kun je nog gemakkelijker dan voorheen achterhalen welk Gelders geschiedenisverhaal er in de buurt te ontdekken is. Dankzij mijnGelderlandinkaart kun je het nu in een oogwenk opzoeken. Door uit te zoomen kun je ook andere delen van Gelderland bekijken. >> Lees hier meer.
Het Röntgen Paviljoen in CODA De inrichting van het Röntgen Paviljoen in CODA wordt op 5 november 2021 geopend. In de voormalige ingang naar het museum wil de Stichting Röntgen Apeldoorn de volledige geschiedenis van de ontdekking van de röntgenstralen weergeven. Ook de vele toepassingen van röntgenstralen in de hedendaagse maatschappij komen aan bod.
Zo is er een mooi exemplaar van een oude lichtkast uit 1960 afkomstig uit de demonstratiezaal van de afdeling radiologie van het academisch ziekenhuis in Leiden. Ook heeft de Van Reekum Stichting een elektriseermachine en een antieke cryptoscoop in bruikleen gegeven aan de Stichting Röntgen Apeldoorn.
Dit was de maand van de geschiedenis De Maand van de Geschiedenis 2021 zit er alweer op! 30 oktober sloten we in Apeldoorn de Maand officieel af met de Erfgoeddag. Landelijk waren er meer dan 550 activiteiten die in het teken stonden van Aan het werk. Nog even nagenieten? Historische beroepen in Apeldoorn
Marit Berends van online platform Cultuursnuiver maakte voor CODA Apeldoorn in het kader van de Maand een videoreeks over historische beroepen in en om Apeldoorn. Over de papiermaker, stoker, machinist en hovenier. Bekijk de korte en informatieve video'shier. Ook leuk en interessant:
Wie kent nog de beroepen van kuiper, zaaier, messenslijper, boekdrukker, koperslager of graveur? Of die van lantaarnaansteker, trekschuitjager, ijsdrager of porder? Veel van deze beroepen zijn afgebeeld op centsprenten. Dat zijn prenten die in de 18e en 19e eeuw goedkoop en in grote oplage werden geproduceerd. Met een kostprijs van een cent waren ze bestemd voor arme mensen. Lees het hele verhaal over centsprenten en verdwenen beroepen op deze website.
Tijdens de Maand van de Geschiedenis bracht het Geheugen van Nederland diverse historische verhalen over Aan het werk onder de aandacht. Deze verhalen zijn in samenwerking met Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis en Florence Nightingale Instituut tot stand gekomen.
Gezocht: royale ideeën voor kroonjaar 2022 De heropening van Paleis Het Loo in 2022 wordt een groot feest waar we reikhalzend naar uit kijken. Dé kans voor de stad en de regio om het koninklijke thema te etaleren en te laten zien hoe royaal het hier genieten is.
Heb jij ideeën voor arrangementen en/of activiteiten rondom dit thema en ben je op zoek naar een samenwerking? Deel je gedachten met ons en werk samen om Apeldoorn zo ‘royaal’ mogelijk te maken! >> Lees meer(bron: Apeldoorn Marketing)
Raadplaatje
Het vorige Raadplaatje.
Sylvia Duits schreef: Deze gedenksteen vind je aan de Generaal van Heutszlaan op de hoogte van de Anna Paulownalaan. De gedenksteen bevindt zich aan de rugleuning van een zware betonnen zitbank. Gezeten op deze bank heb je mooi uitzicht op Marialust en (als je geluk hebt) op de werkende Kwartjesfontein. Herdacht wordt Maarten van Wijhe (geboren 16 maart 1868 en overleden 10 december 1938). Hij was directeur van de Stichting Hoenderloo, een tehuis voor jongens, en wethouder van de Gemeente Apeldoorn.
Het nieuwe Raadplaatje: Waar vind je deze bijzondere combinatie van palen?
Heb je ook een Raadplaatje? Stuur het op met een foto van het detail, het totaal en korte informatie.
Stuur je oplossing of bijdrage aanepa.redactie@gmail.com
Reacties van lezers
Beste Adrienne, beste Hans,
Onder het kopje 'Philips Computer Industrie' wordt de Rekenkamer genoemd als een van de overheidsdiensten die ooit naar Apeldoorn zijn verhuisd. De (Algemene) Rekenkamer heeft bij mijn weten altijd in Den Haag gezeten en is daar nog steeds gevestigd. Wellicht hebben jullie de Verzekeringskamer (later Pensioen- & Verzekeringskamer) bedoeld die omstreeks 1970 vanuit Amsterdam naar Apeldoorn (Kennedylaan) werd overgeheveld.
Groet Willem Bierman
Reactie van de redactie: In 1969 is de Pensioen- en Verzekeringskamer naar Apeldoorn verhuisd. Naar nieuwbouw op de hoek van de President Kennedylaan en de Waltersingel. In oktober 2004 officieel gefuseerd met de Nederlandse Bank. (Staatsblad 2004, 556).
Willem Bierman heeft gelijk. We hebben de redactie van Het Geheugen van Apeldoorn geïnformeerd.
Geachte mevrouw/mijnheer,
Naar aanleiding van uw stuk over de luciferfabriek aan het kanaal moest ik weer denken aan de anecdote die in onze familie de ronde deed.
Mijn overgrootmoeder Johanna Wissink werkte als jong meisje in deze fabriek. Ze had verkering met Nicolaas van Biljouw. Hij was als onwettig kind met een onbekende vader opgegroeid in een pleeggezin in Amersfoort en had daar bij de bereden huzaren gediend.
In Apeldoorn werkte hij als jockey voor een familie aan de Loolaan en hij maakte er een gewoonte van indruk te maken op zijn vriendin door te paard over de gesloten spoorbomen te springen en dan heel demonstratief de meisjes in de luciferfabriek te imponeren met zijn rijkunst.
Later heeft hij nog een tijdje dienst gedaan als koetsier op de paardentram en nog weer later als beheerder van het Brokkenhuis aan de Kalverstraat.
Daar werd hij ontslagen, omdat, zo luidde de familieversie, hij teveel weggaf aan "die arme sloebers".
Over de rest van zijn loopbaan zwegen de verhalen. Niets meer om trots op te zijn? Wie zal het zeggen.........
Mensje Griffioen, geboren en getogen in Apeldoorn en van moederskant geworteld in Apeldoorn en de omringende dorpen.
Het Hoogeland - Beekbergen Onlangs verschenen er in de lokale pers een artikel over mogelijke woningbouw op het Hoogeland. Maar wat is het Hoogeland precies?
Het Hoogeland is een instelling met een lange geschiedenis in de zorg. De Vereniging tot Christelijke Verpleging van bedelaars en landlopers werd in 1892 door particulieren opgericht. Twee jaar later openden de deuren van Het Hoogeland voor bedelaars en landlopers.
De bewoners hielden zich bezig met het ontginnen van de woeste gronden en het verbouwen van producten op en rondom de boerderij. Eén van de oudste bewoners was de Apeldoornse schilder Gradus ten Pas, waarvan CODA enkele dorpsgezichten in de collectie bewaart. Ten Pas verbleef gedurende de laatste jaren van zijn leven in Het Hoogeland en overleed daar in 1899.
Een andere bekende persoon die in Het Hoogeland verbleef, was Willem van Tongeren, 'de laatste marskramer van de Veluwe'. (bij de foto: de eerste bewoners in 1893)
De Ruitersmolen Vlakbij Het Hoogeland vind je de Ruitersmolen. Deze werd oorspronkelijk al in 1606 door Marten Orges gebouwd. Dit is de oostelijke Ruitersmolen. Er was ook een westelijke Ruitersmolen, maar die brandde in 1864 geheel af.
Marten Orges werd lange tijd beschouwd als de eerste papiermaker van Gelderland. Zijn grafschrift in de N.H. Kerk in Beekbergen luidt: 'Anno 1626 den 9 september is in de Here Gherust Meister Marten Orges den Olsten Pappyere Maecker Ghewest in Gelderlandt'. Later bleek dat er in de laatste jaren van de zestiende eeuw al papiermakers in Gelderland gevestigd waren.
Derk Boks bouwde in 1843 de oostelijke Ruitersmolen om tot korenmolen. Deze molen, aan de oostzijde dus, was tot halverwege de vorige eeuw in gebruik, maar raakte daarna in verval.
In 1977 werd de Ruitersmolen door de stichtingen Het Hoogeland en Hullenoord van de gemeente Apeldoorn gekocht om deze te kunnen restaureren. De klus werd in samenwerking met Stichting Vrienden van de Ruitersmolen in 1985 afgerond. In 2001 kreeg de molen een nieuwe raderas, waterrad en watergoot. De oude onderdelen van het rad staan nu in de tuin.
Beneden kan men zien hoe op ambachtelijke wijze koren wordt gemalen.
>>Meer informatie op www.ruitersmolen.nl
Winkelen in de Hoofdstraat
Het snoepje van de week Op 28 augustus 1915 opende firma P. de Gruyter & Zoon een nieuwe vestiging op de Apeldoornse Dorpstraat (nu Hoofdstraat 84). Verspreid over het land waren al filialen geopend: Amsterdam (21), Rotterdam (12) en Utrecht (7).
De Gruyter was niet zo maar een winkel. Op 19 juni 1818 had Piet de Gruyter op de Hoge Steenweg in Den Bosch zijn grutterswinkel met gruttershandmolen gevestigd. Met grutten worden boekweitgrutten bedoeld. Na de komst van zijn zoon in 1862 werd naam gewijzigd in Firma P. de Gruyter & Zoon.
Zoals gebruikelijk was de Apeldoornsche Courant op 28 augustus er meteen bij om zijn lezers te informeren over deze nieuwe winkel die dagelijks verse producten uit de eigen fabrieken en koffiebranderijen uit Den Bosch kreeg aangeleverd. Alle artikelen lagen in eigen bakken die van een prijskaartje waren voorzien.
Het is een lust voor de oogen om te zien op welk een kundige wijze in dezen winkel het mooie met het practische is gecombineerd en hoe in ieder opzicht een hygiënische behandeling van de te verkoopen levensmiddelen mogelijk, ja noodzakelijk is gemaakt.
De lezer werd uitgenodigd al het schoons met eigen ogen te komen bekijken, vooral ’s avond als de vele koperen kronen branden. Vergeet niet dat in die tijd de meeste winkels pas om 22.00 uur sloten.
De wanden bestaan geheel uit tegel-tableaux, voorstellende verschillende tafereelen, welke op het bedrijf der firma de Gruyter betrekking hebben. Tussen deze tegel-tableaux zijn spiegels aangebracht, op een waarvan wij lezen, dat eene korting van 10 pct. wordt gegeven.
Tussen 4 september en 2 oktober 1915 voerde De Gruyter in de Apeldoornsche Courant een waar advertentie-offensief. Wat was die lekkernij ‘snoepje van de week’ toch? Na de oorlog was bijna alles op de bon verkrijgbaar. Ook suiker. Maar die ging in 1949 van de bon. Omdat Firma P. de Gruyter een overcapaciteit in zijn suikerwerkfabriek had, introduceerde die ‘het snoepje van de week’.
(Afbeeldingen: CODA Beeldbank en Adrienne Zuiderweg, Delpher advertenties Apeldoornsche Courant.
Meer over Firma P. de Gruyter op De Gruyterfabriek)
Colofon
Ruimte voor Erfgoed verschijnt maandelijks bij ruim 1370 abonnees in hun mailbox. Heeft u tips of wilt u een bijdrage leveren? Laat het ons weten. Stuur dit bulletin ook gerust door naar anderen. Zij kunnen zich GRATIS abonneren via deze link.
De Stichting Apeldoornse Monumenten (SAM) heeft een boek uitgebracht over kleine monumenten: Ter herinnering aan … kleine monumenten in Apeldoorn, deel 2. Dit als opvolger van deel 1 uit het jaar 2000.
Het Erfgoedplatform Apeldoorn nu ook op Instagram
Het nieuwe Raadplaatje: Waar vind je deze bijzondere combinatie van palen?
Op 28 augustus 1915 opende firma P. de Gruyter & Zoon een nieuwe vestiging op de Apeldoornse Dorpstraat (nu Hoofdstraat 84). Verspreid over het land waren al filialen geopend: Amsterdam (21), Rotterdam (12) en Utrecht (7).
De lezer werd uitgenodigd al het schoons met eigen ogen te komen bekijken, vooral ’s avond als de vele koperen kronen branden. Vergeet niet dat in die tijd de meeste winkels pas om 22.00 uur sloten.
