|
|
|
|
December 2021
In deze nieuwsbrief onder andere:
- Wist u dat de planeet Mars veel te klein is? In het 'College van de Maand' vertelt Vera Hoogland iets over The Small Mars problem en hoe dat zou kunnen komen.
- In de 'Earthcache van de maand' bezoeken we het 'geologisch monument groeve Putberg' in Zuid-Limburg. Hier komt de Kunrader kalk(steen) aan de oppervlakte.
- Jacques Feijen neemt ons mee in de wereld van de micromounts in de 'Foto van de maand'. Dit keer Cervantiet, een zeldzaam antimoonmineraal.
- De coronamaatregelen hebben hun weerslag op de agenda. Veel bijeenkomsten zijn afgelast. Informeer vooraf of de bijeenkomst wel doorgaat.
De volgende Nieuwsbrief verschijnt rond 1 januari 2022.
Wij wensen u zoals altijd veel leesplezier!
|
|
Gezocht voor de Nieuwsbrief
Redacteur / redactrice
Omdat een van onze redacteuren er mee stopt zijn we op zoek naar een enthousiast nieuwe redacteur of redactrice.
Het werk kunt u thuis doen. U heeft er een laptop of pc voor nodig. Verder kost het ongeveer 5 uur per maand.
Informatie of aanmelden kunt u door een mailtje te sturen naar
nieuwsbrief@gea-geologie.nl
met daarin uw naam en e-mailadres en uw vragen, We nemen dan contact met u op.
|
|
|
GEA, NGV en Gemma volgen de richtlijnen die door de regering zijn gegeven in het kader van het tegengaan van de verspreiding van het coronavirus. Bij alle activiteiten, waarbij leden van de organisaties (inclusief de Kringen, Werkgroepen en Afdelingen) samen komen worden deze richtlijnen toegepast.
|
|
|
Foto boven: Groeve Putberg
Foto onder: Nabij de Kunrader breuk
Foto's: Rienk Arnoldus, 2020
|
|
Earthcache van de maand
Geologisch monument groeve Putberg
Deze groeve vinden we in Zuid-Limburg, in de buurt van Ubachsberg, ten zuiden van Heerlen.
In dit gebied worden veel kalksteenbanken gevonden. Deze zijn gedeeltelijk door breukvorming aan de oppervlakte gekomen. De kalksteen, in Zuid-Limburg ook wel mergel genoemd, wordt vooral gebruikt als bouwsteen.
De groeve Putberg ligt ten zuiden van de Kunrader breuk. Ten noorden van deze breuk liggen dezelfde soort lagen ongeveer 60 meter dieper.
In de groeve vindt men de Kunrader kalk(steen). Deze kalksteen is grijsgeel van kleur en behoort tot de formatie van Maastricht. Het is een korrelig gesteente dat om te zien wel wat weg heeft van een zandsteen.
Wilt u meer weten over deze earthcache dan kunt u hier klikken. |
|
|
|
College van de Maand
The Small Mars Problem
Het mysterie van de kleine planeet Mars
Door Vera Hoogland.
Het Zonnestelsel is voor vele van ons één groot raadsel. Hoe zijn de planeten ontstaan? Hoe zijn ze opgebouwd en waarom? Al eeuwen houden wetenschappers zich met deze vragen bezig. Binnen de aardwetenschappen wordt het dan ook steeds populairder om je bezig te houden met planeetwetenschappen. Zo wordt er in mijn master het vak ‘Planetary Sciences’ aangeboden, waarin we met een geologische blik leren kijken naar andere planeten. Tijdens een van de colleges kwam het ‘Small Mars Problem’ aan bod. Ik had hier nog nooit van gehoord en had mij überhaupt nooit echt bezig gehouden met de vorming van het zonnestelsel. Het Small Mars Problem, oftewel het kleine Mars probleem, houdt in dat Mars eigenlijk veel te klein is in diameter. Volgens de modellen van wetenschappers had Mars veel groter moeten zijn (er wordt ook wel gesproken over een Mega Mars). Waarom Mars zo klein is gebleven, is voor veel wetenschappers jaren lang een raadsel geweest. Echter is men nu steeds dichterbij de oplossing van dit probleem gekomen. Ik vond dit college zelf zo interessant, dat ik hier graag over vertel in dit College van de Maand.
Ons zonnestelsel: Het mysterieuze begin
Om te beginnen, is het handig om eerst een idee te hebben over het ontstaan van ons Zonnestelsel. De meeste geaccepteerde hypothese die het ontstaan van ons zonnestelsel kan verklaren, is de ‘Nebular Hypothesis’, of, de Nevelhypothese ( afbeelding 1). Zo’n 4.5 miljard jaar
De rest van dit college inclusief alle afbeeldingen vindt u via onze site hier.
Foto : Mars; afbeelding van wikiImages via Pixelbay.
|
|
|
Laatste college van Vera Hoogland
Helaas, Vera gaat ons verlaten.
Het bovenstaande Collega van de maand, geschreven door Vera Hoogland, is de laatste bijdrage van haar aan deze rubriek. Vera zit in het laatste jaar van haar studie en is bezig met haar masteropleiding. Zij wil haar volle aandacht kunnen geven aan de master studie, bovendien zijn er nog een aantal andere activiteiten die haar aandacht opeisen zodat er weinig tijd en aandacht overblijft voor het schrijven van artikelen voor de website.
Namens GEA dank ik Vera hartelijk voor haar getrouwe bijdragen aan de artikelenserie en haar steun aan Stichting GEA. In het bijzonder dank ik haar voor haar medewerking aan het video project “Mineralen determineren doe je zo”. (Meer over het project leest u in de volgende nieuwsbrief.) Vera bedankt; veel succes met de studie, het ga je goed.
Herman van Dennebroek
Oproep!
Indien u het leuk en boeiend vindt om eens in de drie maanden een artikeltje te verzorgen in de rubriek “College van de maand” voor de GEA site, meldt u dan aan bij Herman van Dennebroek educatie.ict@gea-geologie.nl. Ook voor vragen over deze rubriek kunt u bij hem terecht.
|
|
|
|
Cervantiet Clara mijn Wolfach Germany fov=4 mm
Foto & collectie. Jacques Feijen.
|
|
Foto van de Maand
Cervantiet: Sb3+Sb5+O4
Wie zoekt die vindt. Alleen vind ik meestal niet waar ik naar op zoek ben. Het is met het zoeken naar micromineralen vaak als met pakjesavond. Je verwacht dat de goede Sint je een windbuks bezorgd, maar dan blijkt het een vierkleurenbalpen te zijn. Gelukkig heb ik in latere jaren ontdekt dat de pen machtiger is dan het zwaard, dus dat is wel goed gekomen. Zo bevindt zich in mijn collectie een stukje waar ik al jaren een vraagteken op had staan. Eindelijk is het enkele maanden geleden gedetermineerd als: cervantiet.
Zoals uit de formule blijkt is het een mineraal wat het element stibium bevat. Wij kennen dit beter onder de naam antimoon. Ik vind het altijd verwarrend als twee totaal verschillende woorden worden gebruikt voor hetzelfde element. Ik heb uit de literatuur begrepen dat het symbool Sb zijn oorsprong vindt in de oude Latijnse naam voor antimoon, te weten stibium. Deze naam is weer afgeleid van het Egyptische woord voor antimoon: Stibi.
Het metaal was reeds lang in de oudheid bekend.
Zo is er uit het Assyrische Rijk, ongeveer 4000 jaar geleden, een vaas gevonden die uit zuiver antimoon is vervaardigd. Als je weet dat antimoon een smeltpunt heeft van 631° Celsius is het te begrijpen dat het in de oude smeltovens reeds vroeg werd ontdekt. Wat niet betekent dat het element als zodanig werd herkend!
Het werd heel vaak verward met lood of tin. Antimoon heeft een vrij hoge glans en wij vinden dat onder andere terug in de oude Duitse naam: spiesglans. De Romein Plinius beschreef al hoe het zuivere element antimoon werd verkregen door reductie van het erts met houtskool. Ook de Egyptenaren pasten het toe als cosmetisch middel voor het zwart kleuren van de wimpers. En in onze moderne cosmetica wordt het volop toegepast in nagellak en lipstick wat dat mooie glinsterende effect oplevert.
Verder kent het tal van industriële toepassingen. Men ontdekte al in de middeleeuwen dat het toevoegen van enkele procenten antimoon aan lood voor een veel hardere legering zorgde. Vooral de pas ontwikkelde drukkunst maakte hier gretig gebruik van. Verder wordt het in tal van brandvertragende toepassingen gebruikt, maar ook in verven en kleurstoffen.
Het mineraal cervantiet wordt verspreid over de hele wereld gevonden maar ontleend zijn naam aan een vindplaats in Spanje genaamd Cervantes. Dit mineraal komt echter natuurlijk ook voor in de Clara mijn in het Zwarte Woud.
En daar kun je het vinden voorzien van een mooie gele kleur en een parelachtige glans. Ik ben er in ieder geval erg blij mee en hoop in de nabije toekomst nog vaker dit soort leuke verrassingen tegen te mogen komen.
Allemaal een leuke pakjesavond toegewenst!
Jacques Feijen
|
|
|
|
Mineraal van de Maand
Een handig hulpmiddel voor het fotograferen van mineralen met je mobieltje
Door Herman van Dennebroek
Deze aflevering geen bespreking van een mineraal maar een testbeschrijving van een handig verlichting hulpmiddel voor het fotograferen van mineralen, fossielen en andere objecten m.b.v. een mobieltje.
In de eerste week van november stond er in de folder van drogisterijketen Kruidvat een aanbieding van een “2 in 1 Video Kit” .
Als beschrijving werd vermeld: Een ringlamp met 3 verschillende lichtwarmte standen met telefoonhouder. Makkelijk te bevestigen aan bureau, tafel, bed of andere plekken binnen en buitens huis. Makkelijk aan te sluiten met de USB-kabel. Handig voor videobellen, live streamen en als nachtlampje.
De kortingsprijs was € 8,99.
Ik besloot de kit aan te schaffen om te onderzoeken of het bruikbaar was om snel foto’s van mineralen te maken met behulp van mijn mobieltje. Als het onbruikbaar zou zijn kon ik het weer terug brengen en zo niet; was ik negen euro kwijt.
Eerlijk gezegd was ik blij verrast door de gebruiksmogelijkheden van de 2 in 1 Kit. De foto van de amethist op rookkwarts die hier staat afgebeeld is met mijn mobieltje en de Kit als verlichting gemaakt. Voor alle duidelijkheid: de kwaliteit van een foto hangt af van de kwaliteit en mogelijkheden van de camera en de kwaliteit van de verlichting. Ik heb een eenvoudige mobiele telefoon en de fotomogelijkheden zijn beperkt. Maar met de juiste belichting zijn goede resultaten te bereiken.
Wat zit er allemaal in de doos die je koopt?
De stroom voorziening voor de LED ringverlichting gaat via een USB aansluiting. Een losse voedingsadapter, de adapter van een mobieltje of iPad, een laptop of een Power Bank zijn de mogelijkheden waarmee u de lamp kunt laten branden. Indien het aansluitsnoer toch te kort is dan kan een USB verlengkabel (verkrijgbaar in een computerwinkel)
De rest van dit college inclusief alle afbeeldingen vindt u via onze site hier.
Foto :Ringverlichting
Foto: Herman van Dennebroek
|
|
|
|
BELANGRIJK!
Informeert u eerst of de hieronder vermelde activiteiten doorgaan. In verband met corona-maatregelen is de kans groot dat er agenda-items uitvallen. Op het moment van schrijven is dat nog niet bekend.
1 december: NGV Zwolle.
Werkgroep Zwerfstenen.
Van 19.00 - 23.00 uur.
Locatie: Milieuraad Zwolle, Campherbeeklaan 82 A Zwolle.
Meer informatie vindt u hier.
3 december: NGV West-Friesland.
Lezing door Prof. Dr. Jelle Reumer: “De vis in ons”. De vis in onze eigen anatomie.
Start 20.00 uur.
Locatie: nog niet bekend.
Meer informatie vindt u hier.
9 december: Kringavond Rijnland.
Werkgroep mineralogie.
Van 20.00 - 22.30 uur.
Locatie: bij Rob Hekkenberg thuis.
Meer informatie vindt u hier.
12 december: Leidse winterlezingen.
Lezing door Martin Schobben (UU): Massa-extincties: Hoe het leven zichzelf verstikt .
Lezing gaat NIET door vanwege de corona-maatregelen.
Locatie:Rijksmuseum van Oudheden, Rapenburg 28, Leiden.
Meer informatie vindt u hier.
17 december: NGV Zwolle.
Verloting en Bert Hummel met impressie verenigingsavonden vanaf 2013
Van 19.00 - 23.00 uur.
Locatie: Milieuraad Zwolle, Campherbeeklaan 82 A Zwolle.
Meer informatie vindt u hier.
Kijk hier voor de agenda's van Stichting GEA, GEMMA en NGV.
|
|
|
|
|
|
|
|
