fikritakip bülten'den merhaba.

☕️ Hepimiz gündemle yeterince ilgili olduğumuza göre, bu sayıda farklı başlıklardan konuşalım mı? İlginçtir, bir akademik çalışmaya ve The Economist'te yayınlanan makaleye göre Osmanlı Devleti'nin yıkılmasına giden yolda "kahvenin" çok önemli bir yeri varmış. Önce bunu tartışalım, izleme önerimizi de sunduktan sonra geçen haftanın hatırlatmalarına bir göz gezdirelim.  

Meşhur hikayeyi hepimiz biliyoruz: Osmanlı, 17. yüzyılda Avusturya kuşatmasından çekilirken cephede bir çuval kahve bırakır, böylece Avrupa kahveyle tanışır... Bu hikayenin gerçeklik payından ziyade bir gerçek, Osmanlı'nın Avrupa kahve kültürüne olan etkisi. Daha önce pek karşılaşmadığımız bir tezi masaya yatırsak ve kahvenin Osmanlı'da nasıl bir etki yarattığına baksak ne görürüz?



Ufak bir kesimin kahvenin günah olduğunu düşünmesi dışında Osmanlı'da kahve bugün olduğu gibi pek seviliyordu. O zamanlar kafein etkisi bilinmiyordu tabii ancak içtikten sonra gelen enerji, kahvenin popülerliğini sağlamıştı. 16. yüzyılda kahvehanelerin açılmaya başlaması toplumsal düzeyde de kahveye farklı bir misyon yükledi, sayıları artan kahvehaneler erkekler için sosyalleşme noktası haline geldi. Böylece camiler, pazarlar ya da diğer buluşma noktaları sosyallik sağlama görevini yitirdi.

📺 Tavsiyesi: Global bir kahve krizinin şafağındayız | YouTube
Kahvenin tarihsel işleviyle ilgili kilit noktaya geçmeden önce bu mini belgesele bir göz atmanızı öneririm. Kahve tutkumuzun, endüstriyelleşmenin ve küresel ısınmanın bundan 30 yıl sonra kahvenin hayatımızdan çıkmasına yol açma olasılığı çok yüksek. Sonsuza kadar kahve içemeyeceğimizi hatırlatan, farklı bir açıdan bakmayı salık veren çalışmayı bu bağlantıdan izleyebilirsiniz.

Kahvehanelerin popülerleşmesi neyi doğurdu?

Artık sadece halk değil, imparatorluğa karşı yürütülecek isyanları planlayan yeniçeriler de kahvehaneleri tercih ediyordu. Çünkü kahvehaneler herkesin toplandığı, göze çarpmayan bir alandı. Duyulması istenmeyen fikirler, planlar kahvehanelerde hazırlanıyordu. Bir noktada devletin sultası sadece kahvehanelerde işlemez olmuştu, işin ilginç yanı oluşan ekonomik faydadan dolayı kahvehaneler kapatılamıyordu da. Devletin çözümü kahvehanelere casuslar yerleştirmek oldu.

19. yüzyılda imparatorluktan kopuşların başlaması, kahvehanelere dair korkuların boşa olmadığını ortaya çıkardı. Kahvehaneler bağımsızlık hareketlerinde birer karargah olmuş, Osmanlı'nın parçalanma sürecinin tetikleyen mevzilere dönüşmüştü. Kırk yıl hatrı olan kahvenin böyle bir hatrı olduğunu da öğrenmek... 

Şimdi gelin, geçen haftanın dosyalarına ve konularına bir göz gezdirelim.