4/2: Historisch Café in het teken van de Apeldoornse binnenstad gevels
De laatste jaren is het aanzien van de Apeldoornse binnenstad aanzienlijk opgeknapt. Jarenlang gingen panden die ware pareltjes waren toen ze honderd jaar geleden gebouwd werden, schuil achter plastic puien, plamuurlagen en opzichtige reclame-uitingen. Sinds 2014 stimuleert de gemeente het in oude luister herstellen van de Apeldoornse gevels. Het Gevelfonds wil het rijke verleden van Apeldoorn in zijn historische gevels weer zichtbaar maken in het straatbeeld. Op die manier draagt het bij aan de verblijfskwaliteit en de eigenheid van de binnenstad als geheel.
Tijdens deze online editie van het Historisch Café op 4 februari 2022 vertellen Floor Vogels en Rudy Wolfkamp (adviseurs cultuurhistorie, onderhoud en restauratie) van de gemeente over het fonds. Wat maakt volgens hen de Apeldoornse binnenstad bijzonder, welke uitgangspunten hanteert het fonds, wat is er al bereikt en wat kunnen we nog verwachten. Naast Floor en Rudy zullen ook twee geveleigenaren acte de presénce geven. Thomas Nobels van Guusje (Hoofdstraat 104, hoek Raadhuisplein) en Davoud Mirbagheri (Van Kinsbergenstraat 1A) vertellen over hun panden en over de keuzes die zij hebben gemaakt. >> Lees meer en meld je aan
12/2: VOA Boeken- en ruilbeurs
Van 11:00 - 16:00 in het Denksportcentrum Apeldoorn, Dubbelbeek 24, Apeldoorn (Onder voorbehoud).
Verkoop en eventueel ruilen van boeken, ansichtkaarten, schilderijen etc. als het maar te maken heeft met Apeldoorn en omgeving.
Standhouders kunnen zich nog tot 15 januari aanmelden bij de secretaris van de Vereniging Oud Apeldoorn.
Vanaf maart: Apeldoorn anders ontdekken
Gidsen van het Apeldoorns Gidsen Collectief (AGC) verzorgen rondleidingen door de stad, het Kroondomein of een specifiek gebied in Apeldoorn. In overleg kan een specifieke rondleiding of presentatie worden verzorgd. Dit kan zijn voor een familiefeest, een bedrijfsuitje of zomaar een individueel bezoek aan Apeldoorn. Het AGC heeft haar wandelingen voor 2022 gepland en op de website staan. Nu maar hopen dat het door kan gaan.
Vanaf maart verzorgt het AGC elke zondagmiddag een wandeling o.l.v. een stadsgids door het centrum van Apeldoorn. Ook staan er wandelingen door diverse wijken of met speciale thema's op het programma. Opgave - tenminste een dag van tevoren - is noodzakelijk viainfo@apeldoornsgidsencollectief.nl met vermelding van naam, telefoonnummer en het aantal deelnemers. >> Kijk hier naar de wandelingenkalender 2022
Audio Tour Binnenstad
Vanaf maart kun je - hopelijk - weer met een AGC Stadsgids op pad. Maar je kunt de binnenstad ook op een andere manier ontdekken. Namelijk via een gloednieuwe, interactieve audiotour, waarin je als luisteraar wordt meegenomen naar de gouden jaren van Apeldoorn.
De audiotour brengt het Apeldoorn van 1900 tot leven met anekdotes, feiten en verhalen en duurt in totaal zo’n 45 minuten, verdeeld over 12 punten door de gehele binnenstad. Het start- en eindpunt is op het Raadhuisplein. >> Lees meer
T/m 27/3: Tentoonstelling Gaby Bovenlander
In het Noord-Veluws Museum in Nunspeet is een overzichtstentoonstelling te zien van Gaby Bovelander. Deze beeldend kunstenaar woonde vanaf 1965 in Hoog Soeren, waar ze op 17 september 2020 overleed. In 1966 nam Gaby Bovelander het initiatief om in Apeldoorn een ‘kunstschool’ op te richten, een centrum voor kunsteducatie dat later uitgroeide tot ‘Gigant, Markant in cultuur’.
Lies van de Beek stelde een monografie over het leven en werk van Gaby Bovenlander samen, getiteld 'Gaby Bovelander. Wie licht blijft zien, loopt nooit in duisternis'.
Naast onze publicaties op de website (ruim 13000 bezoekers in 2021), dit bulletin Ruimte voor Erfgoed (1400 abonnees) en Facebook (ruim 1000 volgers) is het Erfgoedplatform Apeldoorn nu ook zichtbaar op Instagram (inmiddels bijna 70 volgers). We hopen daarmee nog meer belangstellenden te bereiken en te informeren over het erfgoed in en rond Apeldoorn.
Erfgoedfonds Apeldoorn
Het Erfgoedfonds is per 1 januari 2022 met twee regelingen uitgebreid. De gemeente wil hiermee initiatieven stimuleren die de zichtbaarheid en beleving van de Apeldoornse geschiedenis vergroten.
Hieronder worden deze twee regelingen vermeld.
Meer informatie over deze regelingen vind je op www.apeldoorn.nl/erfgoedfonds.
De Regeling Cultuurlandschap is gericht op het versterken van de beleving en het herstel van het waardevolle historische cultuurlandschap in de gemeente Apeldoorn. Denk hierbij aan onderhoud van grafheuvels, houtwallen, sprengen, buitenplaatsen en bosschages. Maar ook voor het organiseren van activiteiten om de beleving van het cultuurlandschap te versterken, kan subsidie worden aangevraagd.De
De Regeling Erfgoedverbeeldingen stimuleert het maken van historische verwijzingen in de openbare ruimte. Dit kan door het plaatsen van een informatiebord, maar ook door het realiseren van een grotere erfgoedverbeelding, zoals een herinneringsmonument of een informatiebankje. Zo worden de verhalen van Apeldoorn fysiek zichtbaar gemaakt en 'verteld'.
Paleis Het Loo vanaf 15 april weer open.
In 2022 is het vernieuwde, verbouwde en verbeterde paleis klaar. Vanaf 15 april 2022 is het paleis weer open voor bezoekers!
De paleisvertrekken zijn volledig heringericht en in de ruimte voor tijdelijke tentoonstellingen is de eerste grote expositie te zien. De tuinen, stallen en het paleis vormen opnieuw een prachtig en logisch geheel. Museum Paleis Het Loo is klaar voor de toekomst.
Meer dan 4.300 m2 asbest is verwijderd en alle klimaatinstallaties zijn vervangen. Tot begin 2022 wordt gewerkt aan het inrichten van de paleisvertrekken. De ondergrondse uitbreiding onder het voorplein is pas eind 2022 gereed. >> Lees en bekijk meer over de verbouwing
Raadplaatje
Het vorige Raadplaatje De vrouwenhand zonder pink die een roos vasthoudt vind je op de begraafplaats aan de Soerenseweg. Het hoort bij het graf van baron van Heeckeren van Brandenburg. Op het graf staan diverse symbolische motieven zoals urn, triomfboog, gebroken zuil, zon en engelen. Op de zerk is ruimte voor vermelding van de naam van de barones. Zij is ook in het familiegraf bijgezet, maar blijkbaar zorgde niemand ervoor haar naam ook op de grafsteen te vermelden.
Zowel de begraafplaats als het poortgebouw zijn rijksmonument.
Wilt u ook een bijdrage leveren aan het behoud van de begraafplaats? Dan kunt u zich aanmelden bij deStichting Vrienden van de begraafplaats Soerenseweg. Tijdens de Open Monumentendag van 2021 is een wandelroute over de begraafplaats gemaakt. Deze wandeling leidt u langs graven van tal van Apeldoorners die veel betekend hebben voor de stad. >> Loop de route over de begraafplaats.
Het nieuwe Raadplaatje Waar in de binnenstad van Apeldoorn vind je dit embleem?
Heb je ook een Raadplaatje? Stuur het op met een foto van het detail, het totaal en korte informatie.
Stuur je oplossing of bijdrage aanepa.redactie@gmail.com
100 jaar geleden Wat gebeurde er in 1922? Door de toenmalige Apeldoornse kranten bladerend, blijkt dat er iedere maand wel iets gebeurde dat met erfgoed te maken had. Wij brengen het opnieuw onder de aandacht.
Januari 2022
Op zaterdag 7 januari 1922 kondigde de directie van de Nieuwe Apeldoornsche Courant op het voorblad van haar eigen krant trots haar nieuwe pand aan: ‘Ons nieuwe huis’.
Andries van Driesum was de architect en Johannes Reinier van der Eeze de aannemer.
Van Driesum had op 8 oktober 1921 een advertentie in de Apeldoornsche Courant geplaatst voor de aanbesteding van de bouw. Er hadden 18 bekende en onbekende Apeldoornse aannemers ingeschreven. J.R. van der Eeze was met 29.600 gulden de een na laagste inschrijver.
De directie bij monde van J.R. Wegener vond haar nieuw te bouwen administratiegebouw ‘absoluut geen luxe’. Hoewel haar huidige gebouw oud en vervallen was, had het ook zijn charme. Ook had het gebouw zowel hoog als laag conjunctuur meegemaakt. Daarom zouden volgens de directie de werknemers later het gedicht ‘’t Zij wie het huis ook bouwt…; van de Vlaamse dichter De Genestet parafraserend zeggen: Hier zitten we in het nieuwe huis,
Het is deftig, dubbel, breed,
Hier door de wand, dringt geen gespuis
Geen tocht door raam of reet.
[…]
Tegenstanders zouden kunnen beweren: ‘Hoe kunnen jullie zoo’n mooi gebouw in de Kanaalstraat zetten? Het is zonde en jammer dat het niet op de Hoofdstraat komt’. Maar de directie had hierover een duidelijk standpunt. Wanneer er een dergelijk gebouw op de Hoofdstraat zou worden gebouwd, zou er jarenlang geen geld zijn om een krant uit te geven.
De directie gaf met haar nieuwe gebouw ook een statement af: ‘Geeft Apeldoorn een goed nieuwsblad. Zorg voor het laatste nieuws’. In het nieuwe gebouw zou namelijk ook een tijdingzaal komen met een eigen draadloze telegrafische dienst voor het laatste Europees, Amerikaans en Indisch nieuws. Zeven dagen in de week gedurende 24 uur. Dat nieuws zou met de nieuwe, tweede rotatiepers worden verspreid. Deze pers zou vier bladen tegelijk kunnen drukken en vouwen, met 20.000 exemplaren per uur. De directie was er dankzij haar nieuwe gebouw ervan overtuigd dat de Nieuwe Apeldoornsche Courant zich daarmee zou kunnen ‘aanpassen aan de polsslag van de tijd’.
In 1930 poseerde J.F. Wegener (rechts op de foto) bij zijn nieuwe Administratiegebouw.
In 1973 was het gebouw nog steeds in gebruik. Maar uiteindelijk maakte het plaats voor het appartementencomplex met winkels ‘Nieuwschspoort’.
Sinds in 2009 de locatie Julianaziekenhuis is gesloten, is het Gelre Ziekenhuis het enige ziekenhuis in Apeldoorn. Het Gelre is een fusie van het Ziekenhuiscentrum Apeldoorn en het Spittaal in Zutphen. Ziekenhuiscentrum Apeldoorn was ook al het product van een fusie: van het Juliana Ziekenhuis en het Lukas Ziekenhuis.
Op hun beurt waren zowel het Lukas als het Juliana Ziekenhuis ook al voortgekomen uit fusies. In het Lukas Ziekenhuis waren in 1974 het Rooms-Katholieke Sint Liduïna Ziekenhuis en het Protestants Christelijk Ziekenhuis Apeldoorn gefuseerd. Het was daarmee het eerste inter-confessionele ziekenhuis van Nederland, in het Juliana waren ruim een halve eeuw eerder, in 1921, de twee oudste Apeldoornse Ziekenhuizen: ‘Het Ziekenhuis’ en Kinderziekenhuis Mary, samengegaan. >> Lees meer op wikipedia of een artikel met oude foto's op In de Buurt
De Ugchelse enk
De geschiedenis van de akkerbouw rondom de Cantharel begint al duizenden jaren geleden. De oudste, prehistorische, sporen van bewoning gaan meer dan 5000 jaar terug, naar de tijd van de Trechterbekercultuur, het volk van de hunebedden. Op de hogere delen en op de helling van de stuwwal werd gewoond, terwijl het lagere gedeelte, door de aanwezigheid van water, geschikt was voor dieren en om er gewassen te verbouwen. In het nabijgelegen bos werd gejaagd. De bodem zorgde voor bruikbare materialen voor hun boerderijen. De bewoners groeven naar leem om deze te gebruiken als stucwerk om hun huizen tegen weer en wind te beschermen.
Sporen of vondsten uit de Vroege Middeleeuwen ontbreken vrijwel geheel maar het terrein is in de 11e en 12e eeuw intensief gebruikt. In de late middeleeuwen, tussen 1.000 en 1.500 n. Chr., wordt nog steeds geboerd op de akkers. Rond 1300 verenigden de boeren en eigenaren van bouwland zich in de Marke van Ugchelen Zij beheerden gezamenlijk de omliggende bos- en heidegronden en bemestten de landbouwgronden met heideplaggen en schapenmest. Hierdoor ontstond een steeds dikkere vruchtbare laag op de zandgrond: een zogenaamde enk. De Ugchelse enk was tot ongeveer 1880 als akkerland in gebruik. Sinds 2013 is 3.500 m2 van de enk in gebruik als groentetuin van de Cantharel. De afgelopen jaren werd de tuin verder uitgebreid. >> Lees meer op het Geheugen van Apeldoorn
Het IVN ommetje Kooiberg (4 km via de IVN Routes app) is een korte wandeling speciaal voor gasten van De Cantharel maar ook anderen kunnen er gebruik van maken. De route gaat over de Ugchelse enk en maakt een rondje over het landgoed De Kooiberg. Recent bosbeheer is duidelijk zichtbaar door herstel van laanstructuren en uitkap van percelen voor bosverjonging en omzetting van eenzijdige delen naar een 'natuurlijk, meer gemengd' bos. (foto: De Cantharel in vroeger tijden)
‘Apeldoorns Belle Époque’
door Adrienne Zuiderweg.
Hoofdstraat 146 is een kroonjuweel van het Apeldoorns Belle Epoque. Vooral door het tegeltableau op de gevel met afbeeldingen uit het bakkersbedrijf. Vanaf 30 juli 1904 was hier de winkel van confiseur M.J. Vonk gevestigd. Het pand bestaat nog steeds. Het Apeldoorns Gevelfonds zorgde voor de restauratie van het tegeltableau.
In de zomer van 1904 vonden er volop bouwactiviteiten op de Dorpstraat of Hoofdstraat en Deventerstraat plaats Op de Dorpstrraat betrof het de ‘ruime, smaakvol gebouwd winkel’ van de heer Vonk, zoals de Apeldoornsche Courant op 8 juni berichtte. De krant attendeerde op het ‘eigenaardig tableaux ontleend aan het bakkersbedrijf ‘en vond het ‘een uitmuntende indruk’ geven. Achter de winkel zou ‘een Wintertuin en Salon voor versche versnaperingen’ worden gebouwd; alles ‘in sierlijken modernen stijl’.
Marinus Jacobus Vonk was geen onbekende voor het winkelend Apeldoorns publiek. Begin mei 1895 had hofleverancier Gerrit Jan Roeterdink, eigenaar van de banket-, koek- en broodbakkerij en handel in comestibles op de Dorpstraat hoek Rosariumstraat A 715, zijn winkel aan Vonk overgedaan. Die beloofde op zijn beurt ‘door degelijkheid, prompte en nette bediening’ eenzelfde vertrouwen van zijn voorganger ‘waardig te maken’.
Marinus Vonk was op Tweede Kerstdag 1868 geboren in Amersfoort en woonde sinds september 1895 in Apeldoorn. Nu hij eigenaar van een eigen zaak was, kon er getrouwd worden. Op 12 september 1895 ging hij in ondertrouw met de tweeëntwintigjarige Aartje van den Burg uit Amersfoort. Op 26 september 1895 vond hun huwelijk plaats. Een jaar later werd op 26 augustus hun oudste zoon Johannes geboren.
Op hoogtijdagen richtte Vonk zijn etalages met lekkernijen in. Dat er wel eens iets mis kon gaan bij de opmaak van advertenties blijkt ook uit onderstaande advertentie, waar per ongeluk de voorletter E. wordt vermeld in plaats van G.J.
Marinus Vonk specialiseerde zich in comestibles of fijne eetwaren evenals ‘Indische artikelen’.
Het ging goed met Vonks winkel. Op 21 maart 1896 had hij van de gemeente toestemming gekregen tot ‘het oprichten van een heetelucht bakoven’.
Evenals zijn voorganger Roeterdink, bood Vonk de Zutphense tandarts S.T. Heeringa de gelegenheid om eenmaal in de vier weken zijn tandartsenpraktijk uit te oefenen.
Na verloop van tijd overwoog Vonk een andere locatie voor zijn winkel.
Ruimte voor Erfgoed verschijnt maandelijks en komt bij ruim 1400 abonnees in de mailbox. Heeft u tips of wilt u een bijdrage leveren? Laat het ons weten. Stuur dit bulletin ook gerust door naar anderen. Zij kunnen zich GRATIS abonneren via deze link.
Ruimte voor Erfgoed 
Het Erfgoedplatform Apeldoorn nu ook op Instagram
De vrouwenhand zonder pink die een roos vasthoudt vind je op de begraafplaats aan de Soerenseweg. Het hoort bij het graf van baron van Heeckeren van Brandenburg. Op het graf staan diverse symbolische motieven zoals urn, triomfboog, gebroken zuil, zon en engelen. Op de zerk is ruimte voor vermelding van de naam van de barones. Zij is ook in het familiegraf bijgezet, maar blijkbaar zorgde niemand ervoor haar naam ook op de grafsteen te vermelden.
Tijdens de Open Monumentendag van 2021 is een wandelroute over de begraafplaats gemaakt. Deze wandeling leidt u langs graven van tal van Apeldoorners die veel betekend hebben voor de stad.
Op zaterdag 7 januari 1922 kondigde de directie van de Nieuwe Apeldoornsche Courant op het voorblad van haar eigen krant trots haar nieuwe pand aan: ‘Ons nieuwe huis’.
Het 
Achter de winkel zou ‘een Wintertuin en Salon voor versche versnaperingen’ worden gebouwd; alles ‘in sierlijken modernen stijl’. 
Amersfoort en woonde sinds september 1895 in Apeldoorn. Nu hij eigenaar van een eigen zaak was, kon er getrouwd worden. Op 12 september 1895 ging hij in ondertrouw met de tweeëntwintigjarige Aartje van den Burg uit Amersfoort. Op 26 september 1895 vond hun huwelijk plaats. Een jaar later werd op 26 augustus hun oudste zoon Johannes geboren.
Op hoogtijdagen richtte Vonk zijn etalages met lekkernijen in. Dat er wel eens iets mis kon gaan bij de opmaak van advertenties blijkt ook uit onderstaande advertentie, waar per ongeluk de voorletter E. wordt vermeld in plaats van G.J.
