🥽 Büyük resmi gösteren gözlük

fikritakip bülten'den merhaba.

Hakikatin bir yerde gizlendiği ve size sunulan küçük resmin dışında bir de gizlenen büyük resim olduğuna inanır mısınız?

Karlı bir Ankara gününde büyük resim meftunlarına gerçek bir hikaye anlatmak istiyorum.

Yıllar önce İngiltere'de Blair hükûmeti baştayken, sağlıkta işleri hızlandırmak ve memnuniyeti artırmak için yeni bir kriter getirdi. Bu kriterler hastaların hastanede muayene ve tedavi olurken geçirdikleri zamanın azaltılıp uygulamaların hızlandırılmasıyla ilgiliydi. Yani kişinin yaptıracağı işlem normalde 6 saat sürüyorsa yeni kriterlere göre doktorlar biraz daha hızlı çalışıp o işi 3 saatte tamamlayacaktı. Bu bir ameliyat bile olsa kural değişmiyordu. İlginç, değil mi?

Kurallar uygulanmaya başlandı, hastanelerde daha fazla insan tedavi olmaya başladı. Her şey tıkırında gözükse de hastanelere gelen şikayetler artmaya başladı. Sonradan anlaşıldı ki bu yeni saat kuralını tutturabilmek için hastalar hastaneye alınmıyor, dışarıda bekletiliyor ve kriterlere uygun sürede tedavi edilebilecekleri an içeri alınıyorlardı. Uzak mesafeden izleyen kişi için başarı öyküsü gibi görülen uygulama, olay yerine yaklaştıkça kaotik bir hali temsil eder olmuştu.

📖 Tavsiyesi: Büyük Resmi Görmek | Birikim
Tanıl Bora ne anlatsa okuyoruz, seviyoruz. Her insan bir büyük resimdir. Bakarsanız görürsünüz. diyor ve yazısındaki en etkileyici kısım ise bana kalırsa şuydu: Bir Brueghel tablosunun kalabalığı içinde köşeye sinmiş garibanlardan biri gibi, büyük resmin bir kesiti midir, küçük resim? Yoksa küçük ölçekte başlı başına bir âlem kuran minyatür gibi, bizatihi bir büyük resim mi? Büyük resim tartışmasına şahit olan herkes, yani hepimiz için ilgi çekici bir yazı, buradan okumanızı tavsiye ederim.

İngiltere'deki olaya dönecek olursak, bu gibi akıldışı kriterlerin performansı ters yönde etkilediği tezini Charles Goodhart ortaya atmıştı, Goodhart Yasası hangi konuda olursa olsun bir göstergenin hedef haline gelmesinin aslında yapıcı bir etkisi olamayacağını anlatır.

Goodhart Yasası'nın ortaya çıktığı durumlarda, akıldışı tek bir kriter aslında bazen 'tek bir kişinin her şeye karar vermesi' konusunda da ortaya çıkıyor. Çin, Kuzey Kore gibi ülkelerdeki uygulamalarda bu sonuçla sık sık karşılaşılıyor. Tek bir kişi bir konuda atılıma öncelik verdiğinde hem atılım gerçekleşmiyor hem de ayrılan emek boşa gidiyor. Ayrıca tek bir kişi her zaman kendi önceliklerini toplumun önceliği zannedebilir.

Büyük resmi gördüğünü düşünerek yeni uygulamalar koyan liderlerin aslında olabilecek en küçük resme bakıyor olması, karlı bir Pazar günü için düşünce deneyi olabilir mi?

Şimdi gelin, geçen haftanın hatırlatmalarına ve sizin yorumlarınızla ortaya çıkan "2021'in en unutulmaz haberine" bir göz gezdirelim.