Internasjonalt landbruksnytt nr. 3 - 2022

I dette forseinka nummeret kan du m.a. lese om svensk krisepakke, EUs spådommar om prisar, dyrevelferdskrav, økologisk opptur og fransk importforbod mot veksthormon-kjøt.

Tidlegare utgåver av internasjonalt landbruksnytt kan lesast her.
 
Helsing Hildegunn Gjengedal,
seniorrådgjevar Norges Bondelag

Svensk krisepakke
Den svenske regjeringa har gitt 1 milliard svenske kroner i støtte til kriseramma bønder. 700 millionar kroner går til tilbakebetaling av dieselskatten, 260 millionar til grise- og kyllingbruk og 40 millionar kroner til grøntnæringa. – Vi ynskjer velkomen regjeringas krisepakke. Støtta er etterlengta og ei lette i den akutte likviditetskrisa mange bønder er i før våronna, seier leiaren for det svenske bondelaget LRF, Palle Borgstrøm. LRF har rekna ut at dei ekstra kostnadene til bøndene er på nærare 6 mrd svenske kroner (LRF). Den svenske Riksdagen skal diskutere den alvorlege situasjonen i jordbruket.
 
EU spår høge og ustabile energiprisar framover
Høge energiprisar uroar næringsliv og politikarar, og i fleire EU-land protesterer bønder i gatene. 2.mars kjem EU-kommisjonen med forslag til tiltak på energisektoren og allereie no har innhaldet lekka ut. I dokumentet framgår det at EU trur gass- og elektrisitetsprisane vi halde seg høge og ustabile minst til 2023. Kommisjonen kjem ifølgje lekkasjane til å foreslå m.a. meir satsing på fornybar energi, energisparing, tillate meir statsstøtte til hardt ramma selskap, pristak på el for sårbare hushald, gass-lagring, felles innkjøp av gass, spreie innkjøp av energi på fleire land, meir openheit på karbonmarknaden og undersøke om gassmarknaden fungerer. EU-parlamentet er også utolmodige etter tiltak som kan hjelpe kostnadsauken for bøndene. Enkelte av parlamentarikarane skulda Kommisjonen for å vere for seine og byråkratiske (Euractiv/AgraFacts 15-22).
 
EU-parlamentet når semje om kreft-plan
Etter stor diskusjon vart parlamentarikarane i EU endeleg samde om ein plan for å førebygge kreft. Parlamentet ynskjer betre merking, men tona ned tiltak mot alkohol, særleg etter press frå Italia. Europa har høgst forbruk av alkohol i verda. Parlamentet tona ned forslag om at alkoholkonsum er ein risikofaktor til at skadeleg alkoholforbruk er ein risikofaktor. Parlamentet vil også gjere noko med «overforbruk» av kjøt og ultra-prosesserte produkt, og produkt med mykje sukker, salt og feitt. Obligatorisk merking på framsida av pakken basert på uavhengig forsking er også eit ynskje frå Parlamentet for å førebygge kreft (AgraFacts).
 
Ynskje om klarare dyrevelferdsreglar frå EU-parlamentet
EU-parlamentet vil klarare regelverk for dyrevelferd med mindre tolkingsrom. Finansiering, støtte og opplæring av bønder for å møte høgare standardar er sentralt, og importerte produkt skal følgje same standard. Parlamentet ber Kommisjonen forhandle fram like standardar på produkt frå land utanfor EU, og forby import av levande dyr eller produkt som ikkje følgjer EU-standaren. Regelverket skal vere vitskapleg basert og konsekvensutgreia (AgraFacts 16-22).
 
Øko-marknaden opp i EU
EUs marknad for handel med økologiske produkt har auka med 15% i 2020. Det viser ei fersk undersøking frå forskingsinstituttet FiBL. EU er verdas nest største marknad for økologiske produkt etter USA. EUs innbyggarar brukar stadig meir pengar på økologiske produkt, summen er no oppe i 101,8 euro per person. Det økologiske jordbruksarealet auka med 5,3% i 2020 til 14,9 mill hektar. Dette er ein mindre auke enn året før. Frankrike har største økologisk areal i EU, medan Austerrike har størst del økologisk areal med sine 26,5%. Liechtenstein har høgast del økologisk areal i verda med sine 41,6%. EU har mål om 25% økologisk areal i 2030. I 2020 var delen 9,2% i EU og 3,4% i Europa totalt (LRF Brysselnytt/Politico/FiBL). Tidlegare i år framgjekk det at det svenske salet av økologiske produkt gjekk ned med vel 5%, ifølgje ATL.
 
Frankrike vil ha metan og lystgass inn i karbon-jordbruket
Opptak av karbon i jord og skog har vore eit stort tema i EU etter at EU-kommisjonen i desember presenterte eit forslag om berekraftige kolsyklusar. Det franske formannskapet har no lagt fram eit forslag om å også inkludere andre drivhusgassar som metan og lystgass i tillegg til CO2 i regelverket. Tanken er at bøndene skal få kolkredittar for å binde drivhusgassar i jord og skog (LRF Brysselnytt).
 
Krev forskingsmidlar til GMO-risikoanalysar
Ei gruppe EU-parlamentarikarar frå fleire parti har sendt brev til Kommisjonen der dei krev EU-forskingsprosjekt på potensiell risiko ved og metodar for å oppdage GMO (genmodifiserte organismar) i matvarer. Dette er nødvendig for å utforme informert politikk på området, meiner politikarane (Euractiv).
 
EUs vekt på matsuverenitet kan hjelpe Afrika
EUs nye politikk for å bli mindre avhengig av importert mat etter pandemien kan vere positivt for afrikanske land, meiner presidenten for IFAD (International Fund for Agricultural Development), Gilbert F. Houngbo. Han meiner verken Europa eller Afrika kan bli heilt sjølvforsynte med mat, men at afrikanske land kan bruke dette høvet til å produsere meir mat og skape vekst i landbruket. 20% av BNP i afrikanske land kjem frå jordbruket, 2/3 av folket bur på bygda og meir enn 50% av arbeidsstokken sør for Sahara er tilsette i jordbrukssektoren. Småbønder står for 70% av jordbruksproduksjonen i Afrika (Euractiv).
 
EUs ombodsmann stiller spørsmål ved CAP
Ombodsmannen i EU stiller spørsmål ved korleis EU-kommisjonen jobbar for å sikre openheit i sitt arbeid med strategiske planar for den nye felles landbrukspolitikken (CAP). Ombodsmann Emily O`Reilly vil også vite korleis dei unngår å bli påverka av ulike interessegrupper, slik at miljømåla i CAP blir nådd og økonomiske interesser ikkje får for stor makt (LRF/Politico/Ombodsmannen).
 
Landbruksministrar i EU vil ha standardkrav til import
Det franske formannskapet i EU foreslår at importerte landbruksprodukt skal ha same standard som EU-produkt på t.d. plante- og dyrehelse, miljø og dyrevelferd. Frankrike vil bygge dette inn i EUs handelsregelverk, noko som kan styrke EUs matsuverenitet. Dette var tema då EUs landbruksministrar møttest denne veka. Frankrike fekk mykje støtte for dette forslaget, men ei handfull land, inkludert Sverige, Danmark og Nederland var redde denne såkalla «speglinga» av krav ville kunne hindre import frå land utanfor EU. Mange peika også på at ein måtte passe på å følgje regelverket i Verdas Handelsorganisasjon (WTO).
 
Austerrike vil knyte rettferdig inntekt til opprinningsmerking
Landbruksministeren frå Austerrike støtta av Tyskland la i møte med EUs landbruksministrar denne veka fram eit notat om rettferdig inntekt til bøndene – ein ny allianse for matsikkerheit i Europa. Forslaget var støtta av fleire land, som Belgia, Finland og Italia. I notatet blir det peika på at dei låge inntektene til europeiske bønder truar levedyktigheita for mange bruk. Det blir også vist til stadig nye krav og utfordringar med å klare konkurransen mot land utanfor EU, og kostnader som går i taket. Prisen i butikk går opp, utan at bonden får høgare pris, samtidig som arbeidet bonden gjer for t.d. miljø og dyrevelferd ikkje blir reflektert i marknaden. Austerrike meiner forbrukaren ynskjer opprinningsmerking og seier det hastar med å innføre lovverk. – Forbrukarar i heile Europa ville sette pris om vi kunne vise at korte verdikjeder er fordelaktige. Dette kan vi få til gjennom opprinningsmerking, sa landbruksminister Elisabeth Köstinger frå Austerrike. Kommisjonen svarte at dei vil legge fram lovforslag om opprinningsmerking i løpet av året (AgraFacts 17).
 
 
Frankrike forbyr import av kjøt produsert med veksthormon
Frankrike planlegg å forby import av kjøt som er handsama med veksthormon. Dette vart forbode i EU i 2006. Regelen blir innført allereie i dag. Importørane får to månader på seg for å sjekke at kjøtet ikkje er produsert med veksthormon gjennom antibiotika i fôret for å feite opp dyra. Denne praksisen kan skape resistens hjå dyr og menneske (AgraFacts 17/AFP).
 
EU vil ha WTO ministermøtet i juni
EU har uttrykt ynskje om eit nytt ministermøte i Verdas Handelsorganisasjon før utgangen av juni. Ministermøtet er WTOs høgste organ og skulle etter planen ha møte sist desember. Det vart avlyst grunna utbrot av omikron-varianten av korona. Generaldirektøren i WTO har tidlegare antyda at medlemmene kan møtast igjen i mai, men mange har åtvara om at det er for tidleg. På landbruksområdet er det særleg støtteordningane, mellom anna den såkalla blå boksen (m.a. norsk dyrestøtte) som er under lupa. Fiskerisubsidiar og unntak for patentreglar for koronavaksine, pluss miljøtiltak er også viktige tema i WTO no (Washington Trade Daily/Borderlex.net).
 
USA opprettheld stopp i avokado frå Mexico
Suspendering av import av avokado frå Mexico vil halde fram så lenge som nødvendig, seier det amerikanske landbruksdepartementet (USDA). Importen vart stoppa etter at ein inspektør frå USDA i Mexico vart trua tidlegare denne månaden. Då stoppa all inspeksjon og dermed eksport av meir avokado. Den meksikanske presidenten antydar at det kan vere politisk motivasjon bak suspenderinga, og at grupper som har noko å tene på stopp i eksporten kan ha påverka saka. Suspenderinga kom dagen før Superbowl, der meksikansk avokado var eitt av produkta som skulle promoterast (freshfruitportal.com).
 
USA skal bruke 1 mrd dollar på klimasmart landbruk
Det amerikanske landbruksdepartementet (USDA) vil bruke 1 mrd dollar på prosjekt for bønder og landeigarar som reduserer klimautslepp eller fangar og lagrar karbon. Dette kjem etter at president Joe Biden varsla at han ville halvere klimautsleppa frå jordbruket i 2030. Jordbrukssektoren står for vel 10% av klimautsleppa i USA. Programmet vil stimulere til klimavenleg jord- og skogbrukstiltak som bruk av dekkvekstar, unngå pløying og tiltak for å auke opptak og lagring av karbon (CNBC/NFU).