Er was eens… een kip. Zij had een goed leven bij een goede boer. Elke morgen strooide hij heerlijke maïskorrels op het erf waar ze vrij kon rondlopen. Tot er een dag kwam dat zij weer verwachtingsvol naar hem uitkeek en hij geen maïskorrels bij zich had, maar een mes. Die avond stond er gebraden kip op het menu van de boer.

Wat ging er mis? Of was er niets misgegaan? De kip had een aangenaam leven gehad, de boer had zijn favoriete gerecht. Of had hij de kip enkele mooie jaren ontnomen? In ieder geval bleek weer eens dat “resultaten behaald in het verleden geen garantie voor de toekomst” hadden geboden. We houden er vaak geen rekening mee dat de dingen anders kunnen lopen dan gebruikelijk. De kip kon echter geen lessen meer trekken uit het verleden, Doet de mens dat beter?

Poldermensen wanen zich veilig achter dijken die zijn berekend op één doorbraak in 10.000 jaar en toch kunnen ze dit jaar al worden verrast door zo’n zeldzame samenloop van meteorologische omstandigheden. Want het vertrouwen in de dijken berust op de valse verwachting dat de toekomst min of meer lijkt op het recente verleden. Als de toekomst een keer tegenvalt, als zich een extreme value voordoet, kan de schade enorm zijn. Tegelijkertijd is er een grens aan wat je kan en wil doen om een klein risico op een groot onheil te voorkomen.

Onverwachte gebeurtenissen – ook wel ‘zwarte zwanen’ genoemd * - kunnen catastrofale schade aanrichten. Maar het besef van het risico is slechts één ding, ons als maatschappij beter instellen op zeldzame, ontwrichtende gebeurtenissen zoals een pandemie, is van een andere orde. Kunnen we dat?

Vaak botst ons streven naar steeds meer efficiëntie met de noodzaak om reserves in te bouwen. De marktwerking in de zorg was zover doorgeschoten dat er te weinig verpleegkundigen en ic-bedden waren op het toppunt van de pandemie. Toen werd duidelijk hoe dom en gevaarlijk kostenbesparing kan zijn. Sommige zaken zijn niet of nauwelijks meetbaar en dan is voorspellen op basis van historische data zinloos.** Je moet ruimte creëren om schommelingen op te kunnen vangen, maar hoe ver moet je daarin gaan? Permanent 2500 ic-bedden beschikbaar hebben, kost geld; een beperkte opnamecapaciteit bij een uitzonderlijke vraag, kost mensenlevens.

Ruimte creëren is niet alleen nodig voor dijken en enge ziektes, elke dag maken we talloze inschattingen op basis van eerdere ervaringen. In het verkeer (inhalen?), op je computer (virusbescherming? alles back-uppen?), op social media (reageren?). Dat is nuttig en noodzakelijk, je moet immers besluiten nemen om vooruit te komen in je leven. Daarná moet je de gevolgen accepteren en de lessen leren. Als je dat, anders dan de kip, nog kan, natuurlijk.