Twaalfde nieuwsbrief Erfgoed

Ondanks alle beperkingen van afgelopen jaar is er in de gemeente Lochem gelukkig genoeg te genieten van de omgeving. Toch snakt iedereen naar het leven van vóór corona. Er lijkt perspectief te komen dat er in de zomer weer meer ruimte komt om te ondernemen en te recreëren. Zelfs in coronatijd staat de wereld niet helemaal stil en gebeuren er op het gebied van erfgoed interessante dingen. Denk aan het het project Waardevolle Interieurs in het oosten van de Achterhoek en de restauratie van het rijksmonument aan de Bierstraat in Lochem waarbij interessante archeologische ontdekkingen zijn gedaan. Over beide projecten leest u meer in deze nieuwsbrief. Ook besteden we aandacht aan het belang van vooroverleg vóór het uitvoeren van de werkzaamheden aan uw monument. En we hebben natuurlijk de vaste rubrieken zoals “Uw monument” en “Tijdreis”.

Ik wens u veel leesplezier en een goede gezondheid toe. Heeft u suggesties of ideeën voor het volgende Erfgoednieuws?
Neemt u dan contact op met mij.

Martijn Haitink
Monumentencoach gemeente Lochem

Uw monument verbouwen? Begin met vooroverleg!

U wilt uw monument verbouwen, onderhouden of restaureren? Over het algemeen geldt dat u voor iedere wijziging aan uw rijksmonument of gemeentelijk monument een omgevingsvergunning nodig hebt. Voor sloopwerk of een ingrijpende verbouwing van uw monument zult u daar ongetwijfeld bij stilstaan. Maar ook voor bijvoorbeeld het schilderen van de gevel in een andere kleur of het vervangen van historisch glas of ramen hebt u een vergunning nodig.

Vergunningplicht
De bescherming van een monument gaat verder dan alleen de gevel. De bescherming, en dus ook de vergunningplicht, geldt voor het geheel. Dit betekent dat ook voor aanpassingen aan de plattegrondindeling en aan interieuronderdelen met monumentale waarde (zoals stucplafonds, schouwen, tegelvloeren) een vergunning nodig is. Ook geldt de vergunningplicht voor het veranderen van beschermde tuinen en parken, standbeelden of bijvoorbeeld een bijgebouw of hekwerk. Helaas zagen we in 2020 weer een aantal keren dat eigenaren aan werkzaamheden begonnen, zonder omgevingsvergunning. Voor die monumenten betekende dit een onnodig en onomkeerbaar verlies van monumentale waarden. De gemeente heeft om deze reden het afgelopen jaar geregeld een bouw stil moeten leggen en een handhavingstraject op moeten starten. Voor de eigenaren betekende dit een vervelende vertraging in het bouwproces en in soms hoge kosten voor het herstellen of reconstrueren van de oorspronkelijke situatie.

Wat mag zonder vergunning?
Kleine en reguliere onderhoudswerkzaamheden waarbij de materiaalsoort, kleur, vorm, detaillering en profilering niet anders worden, kunt u zonder vergunning uitvoeren. Dat geldt ook voor wijzigingen aan onderdelen zonder monumentale waarde (bijvoorbeeld een keuken uit 2002) waarvoor geen hak en breekwerk aan het casco nodig is. Andere voorbeelden van werkzaamheden, waarvoor geen omgevingsvergunning nodig is:

• opschuren en schilderen in dezelfde kleur
• vervangen kapotte ruiten of dakpannen door hetzelfde type glas of dakpan
• opstoppen van rieten daken
• plaatselijk herstellen van kozijnen, ramen, deuren en pleisterwerk

Als uw pand zelf geen monument is, maar wel in een beschermd stads- of dorpsgezicht staat, gelden andere criteria voor vergunningvrij bouwen. Bij twijfel over wel of niet aanvragen van een vergunning, adviseren wij om contact op te nemen met de monumentencoach. Dit voorkomt vervelende procedures en vertragingen.  

Uw monument: 
Het Openluchttheater in Lochem

In dit item vragen wij een monumenteneigenaar of gebruiker naar zijn ervaringen met het wonen en gebruiken van een monument en vragen we wat zijn of haar mooiste monument in de gemeente is. Dit mag natuurlijk het eigen pand zijn, maar dat hoeft uiteraard niet. In deze editie beantwoordt de voorzitter van Stichting Openluchttheater Lochem, Henk Harmsen, de vragen.

Hoe is het om een monument te gebruiken?
Het is een voorrecht om dit uniek stukje erfgoed te mogen beheren en te gebruiken. Maar het geeft ook een verantwoordelijkheid voor de toekomst om het te behouden. Wij krijgen geen subsidie van de gemeente en moeten onze eigen broek ophouden. Ik ben dan ook enorm trots op onze club vrijwilligers die met veel liefde zorgt voor het theater. Zij zorgen voor het onderhoud en de groenvoorziening, maar ook voor een mooi programma waardoor er geld binnenkomt. En dat programma is even divers als het publiek. Het is iedere keer weer een bijzondere ervaring om jong en oud te zien genieten in ons theater. De bands en artiesten zijn ook altijd onder de indruk van het groene, ruime theater met z’n verrassende plekjes en zijn bijzonder fijne akoestiek.

Wat maakt een monument een monument?
Jaren geleden is er een gemeentelijke schouw geweest om te toetsen of het theater een gemeentelijk monument zou kunnen zijn, maar tot op heden heeft het Openluchttheater Lochem geen officiële status. Het Openluchttheater is een uniek stukje cultureel erfgoed met een rijke geschiedenis. Het is van belang voor de huidige generatie omdat het een beeld geeft van het verleden en zo bijdraagt aan een historische betekenis en identiteit. Vroeger werd hier zand gewonnen en werd de ‘kuil’ al snel ontdekt als speelplaats. In het weekend was het een populaire picknickplek en met Pasen was er een gigantisch paasvuur. In 1938 werd ‘De Zandkuil’ een openluchttheater. Eind jaren ‘30 waren het hele slechte economische tijden met veel werkloosheid. Werklozen werden door de gemeente verplicht aan het werk gezet tegen een klein loontje en zo is het openluchttheater tot stand gekomen. De echte glorietijd van het theater was tussen 1968 en 1986. Toen werd De Zandkuil wereldberoemd door het jaarlijkse popfestival op Hemelvaartsdag. Veel grote namen stonden al op het podium.

Wat vindt u het mooiste of meest bijzondere monument in de gemeente Lochem?
Lochem telt vele pareltjes. Maar het Openluchttheater vind ik toch het allermooiste plekje van Lochem. Het ligt in een sprookjesachtige omgeving en er is op een doorsnee dag niets anders te horen dan de fluitende vogels en de wind die door de bomen ruist. Maar op een zomerse zaterdagavond kan het ook bruisen tijdens een concert met 2000 enthousiaste bezoekers. Want nog steeds kun je hier, echt buitengewoon genieten van een mooi concert, toneel en theater. En we hopen allemaal dat dat snel weer mag en kan!

Historische interieurs:
Verbinding door herkenning en herinnering

Archeologisch onderzoek aan de Bierstraat 10 in Lochem