“Niet overnemen, maar aanschuiven. Niet zorgen voor, maar zorgen dat…” Bekende kreten die iedereen die in het sociaal domein werkt inmiddels kent. Er is nog een ‘kreet’ die vele hoofden doet breken namelijk: “Geen symptomen bestrijden, maar oorzaken aanpakken.” Veel collega’s in de jeugdhulp geven aan dat er heel hard gewerkt wordt aan het bestrijden van symptomen maar dat we te veel voorbij gaan aan de oorzaak van problematiek. We bieden jongeren jeugdhulp, terwijl de oorzaak van veel klachten elders ligt. Het voelt soms als dweilen met de kraan open. Wat maakt het lastig om de oorzaken aan te pakken? Daar zijn verschillende redenen voor.

Een voorbeeld hiervan zijn kinderen die een complexe scheiding van hun ouders meemaken. Bij ruim de helft van alle jeugdhulpvragen is er sprake van een complexe (vecht-) scheiding. Als ouders er niet uitkomen bij een scheiding, plaatst de rechter deze gezinnen onder een toezicht van een gezinsvoogd dat kost gemiddeld  €10.000,00 per jaar. Vaak levert zo’n situatie veel schade voor de kinderen op en wordt er jeugdhulp ingezet. Al deze zorg wordt betaald door het jeugdzorgbudget van de gemeenten.

We bestrijden, vaak door werkdruk, onduidelijke financiering en niet op elkaar afgestemde netwerken, het symptoom en bieden in dit geval kinderen jeugdhulp. De oorzaak en onderliggende behoefte, bijvoorbeeld verantwoordelijkheid van en communicatie tussen ouders of financiële problemen, wordt wel erkend, maar vaak niet als prioriteit bestempeld.

Hieronder een voorbeeld van een consulent, die de verantwoordelijkheid legde bij het gezin en hun netwerk en wat dit met haar en het gezin deed.
 

Twijfel
Ze vertelt: ‘Ik begeleidde het gezin al jaren en kende daarom ook hun vele krachten. Tijdens de complexe scheiding, gepaard gaande met vele ruzies, ging het met moeder en drie dochters steeds slechter. De oudste dochter gebruikte drugs, twee dochters spijbelden vaak en moeder raakte depressief, waardoor ze minder goed voor de kinderen zorgde. Ik legde mijn zorgen voor aan Veilig Thuis en mijn gedragswetenschapper en de boodschap was ‘Doe melding voor onderzoek’. Ik twijfelde, omdat ik weet wat er dan gebeurt en ik nog zoveel mogelijkheden zag. Ik heb wel melding gedaan, maar ook een Eigen Kracht-conferentie aangevraagd en gezorgd dat het gezin de kans kreeg om een plan te maken. Er was een groot netwerk rondom het gezin: buurvrouw, opa, oma, vriendin, vader en zijn vriendin en via school.’
 

Hún afspraken
‘Eerder hadden we vanuit Signs of Safety afspraken gemaakt, waarvan ik dacht dat dit ook hun afspraken waren. Maar zo hadden zij het niet ervaren, ik zie nu dat ik sturend was en ze veel meer beïnvloedde dan ik in de gaten had. In de conferentie nam de buurvrouw de leiding en zorgde dat hun vragen centraal stonden: ‘hoe krijgt moeder rust, hoe zijn de kinderen veilig, hoe kunnen ze weer prettig samenleven?’ De afspraken die ze maakten in de conferentie, waren uiteindelijk bijna volledig gelijk aan de afspraken die we eerder maakten, maar nu waren het hún afspraken en was het netwerk erbij betrokken. Dat maakte een totaal verschil. Zij kregen de ruimte en hún stem werd serieus genomen’.
 

Verdragen
‘Als professional moet je verdragen dat ze het niet morgen hebben opgelost. Je moet geduld hebben en vertrouwen geven. En je realiseren dat het met onze afspraken ook niet meteen is opgelost. Veel veiligheidsinstrumenten bieden eigenlijk schijnveiligheid, maar we doen alsof het dan geregeld is. Onze protocollen zijn gericht op beheersing en gaan niet uit van vertrouwen. Ik heb ervaren dat je een ander gesprek krijgt als je vertrouwen geeft. We hebben nieuwe instrumenten nodig, met andere taal, waarbij we het netwerk een sterke positie geven. Dat is prima te verenigen met onze professionele richtlijnen’.

Het vraagt tijd, aandacht en een goede analyse om met elkaar stil te staan bij de oorzaken en ieders verantwoordelijkheid, maar uiteindelijk zal er een veel duurzamere oplossing ontstaan, als we op basis van die analyse de oorzaak aan weten te pakken. Ik gun de gezinnen en de professionals het geduld en vertrouwen in zichzelf en in elkaar.

• Cluster 2: 18-/18+ integraal financieringsmodel t.b.v. continuïteit in zorg/hulp/ondersteuning bij overgang naar 18 jaar
• Cluster 3: Integraal werken: Handreiking voor implementatie integraal werken om daadwerkelijk het perspectief van de jongere leidend te laten zijn
• Cluster 5: Gedragsproblematiek: Onderzoek naar passende oplossingen voor jongeren met ernstige gedragsproblematiek
• Cluster 6: inzet van het informele netwerk: handreiking voor het (beter) betrekken van het informele netwerk in het voorkomen of oplossen van dak- en thuisloosheid.