πώς ξέρω πότε ένα βιβλίο είναι αληθινά καλό

σας έχω περιγράψει στο παρελθόν το πώς κρατάω σημειώσεις από τα βιβλία, το θυμάστε; Όποτε διαβάζω κάτι που βρίσκω ενδιαφέρον ή που μου πυροδοτεί μια σκέψη (και αυτό αφορά κυρίως τα non-fiction βιβλία, αλλά ενίοτε, σε ειδικές περιπτώσεις, το εφαρμόζω και στη μυθοπλασία) βάζω χρωματιστά χαρτάκια για να το θυμάμαι και, όταν τελειώσω το βιβλίο, επιστρέφω, το ανοίγω μπροστά σε υπολογιστή, και αρχίζω να καταγράφω μία μία τις σκέψεις στο Google Keep. Δεν αντιγράφω τι λέει το βιβλίο, δεν κρατάω αποσπάσματα. Αντίθετα, γράφω μηνύματα στον εαυτό μου στο μέλλον, επισημαίνοντας πράγματα που έμαθα διαβάζοντας το συγκεκριμένο απόσπασμα, ή ακόμα και σκέψεις και ιδέες που προέκυψαν από την ανάγνωση -ενίοτε και άσχετες με το βιβλίο καθαυτό. Προκύπτουν σημειώσεις οι οποίες είναι ανεξάρτητα, αυθύπαρκτα κείμενα, στα οποία μετά επιστρέφω όποτε χρειάζομαι υλικό για άρθρα, ή κάτι άλλο.

Ξέρετε πώς καταλαβαίνω ότι ένα βιβλίο που διάβασα είναι πάρα, πάρα πολύ καλό; Θα σας πω. Το Google Keep έχει όριο στους χαρακτήρες που μπορείς να γράψεις σε ένα note: 20.000 χαρακτήρες, που είναι περίπου 3.000 λέξεις στα ελληνικά. Ξέρω ότι ένα βιβλίο είναι πάρα πολύ καλό, και ότι μου έχει φανεί πάρα πολύ χρήσιμο, όταν πιάνω το όριο χαρακτήρων του Google Keep, και οι σημειώσεις μου δεν χωράνε σε ένα note. Υπάρχουν λίγα βιβλία που το έχουν καταφέρει αυτό στα 2-3 χρόνια που χρησιμοποιώ αυτή τη μέθοδο. Αυτό είναι ένα. Πρόσφατα διάβασα άλλο ένα. Οι σημειώσεις που κράτησα από το "23 They Don't Tell You About Capitalism" του κορεάτη οικονομολόγου Χα-Τζουν Τσανγκ είναι 5.500 λέξεις.

Και το ερώτημα είναι: τι τις κάνω αυτές τις σημειώσεις μετά; Θέλω να σας τις δείξω, να σας τραβήξω απ' το μανίκι και να σας πω "άκου να δεις τι λέει αυτός εδώ", επειδή κατά τη γνώμη μου είναι όλα ενδιαφέροντα. Αλλά πού να σας τα βάλω όλα να τα δείτε; Ένα πιλάφι 5.500 λέξεων, όλο μαζί; Δε γίνεται. Να σας πω τι γίνεται; Κατάτμηση. Οπότε τις σημειώσεις μου από τα ενδιαφέροντα πράγματα που διάβασα στο συγκεκριμένο βιβλίο μπορείτε να τις διαβάσετε, επιμελημένες:

1. Στο άρθρο της Καθημερινής το περασμένο Σάββατο
2. Στο newsletter 360 για τους συνδρομητές του kathimerini.gr την περασμένη Τετάρτη
3. Εδώ αμέσως παρακάτω και τέλος
4. Στο 241020 Club, όπου θα ανεβάσω αυτές που περίσσεψαν (δυο μικρές αλλά ενδιαφέρουσες -η μία και αστεία) το Σαββατοκύριακο.

Και έτσι καλύπτουμε σχεδόν όλες τις μεριές όπου γράφω πράγματα πλέον.
Παρεμπιπτόντως, κάτι άλλο που μπορείτε να κάνετε είναι να αγοράσετε και το βιβλίο, που κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

οι οικονομολόγοι είναι το πρόβλημα

Η σημείωση που θα σας βάλω εδώ είναι η εξής.

Στο βιβλίο του ο Τσανγκ δεν είναι καθόλου επιεικής με τους συναδέλφους του τους οικονομολόγους. Μα καθόλου. Αφενός τους αποκαλεί εντελώς ανίκανους να εφαρμόσουν στην πράξη τις ίδιες τους θεωρίες, αφετέρου αναλύει το ρόλο τους στις μεγάλες οικονομικές κρίσεις και συμπεραίνει ότι η συνεισφορά τους δεν ήταν μηδαμινή -ήταν αρνητική. Συγκεκριμένα, εξευτελίζει προσωπικά δύο οικονομολόγους, τον Ρόμπερτ Μέρτον και τον Μάιρον Σκόουλς, που το 1997 κέρδισαν το Νόμπελ Οικονομίας (που βεβαίως, για να μην το ξεχνάμε, δεν είναι κανονικό Νόμπελ και απονέμεται μόνο από το 1969). Γιατί τους κοροϊδεύει; Επειδή οι ίδιοι συμμετείχαν σε συνολικά τρία επενδυτικά funds, ακολουθώντας τη θεωρία τους. Και τα τρία χρεοκόπησαν μέσα σε 10 χρόνια. Αν αυτοί δεν μπορούν να “διαβάσουν” τις αγορές, τότε πώς μπορούμε να εμπιστευτούμε οποιονδήποτε υπόσχεται ότι τις καταλαβαίνει; Οι αγορές, γράφει ο Τσανγκ, είναι τόσο απρόβλεπτες που η ανεξέλεγκτη λειτουργία τους οδηγεί αναπόφευκτα σε αλλεπάλληλες κρίσεις. Ο ίδιος ο Άλαν Γκρίνσπαν το παραδέχτηκε, στα απόνερα της καταστροφής του 2008. Τότε η αποτυχία των “ειδικών” του τραπεζικού και γενικότερα του χρηματοπιστωτικού τομέα ήταν τόσο καθολική, ξεγυμνωτική και εξευτελιστική, που οι ελάχιστοι που κατάλαβαν και προέβλεπαν τι είχε συμβεί έγιναν ταινία. Ένας από τους ειδικούς σόκαρε τον τότε υπουργό οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου λέγοντας “από εδώ και πέρα θα δανείζουμε μόνο όταν καταλαβαίνουμε το ρίσκο της επένδυσης”. Μέχρι τότε, δηλαδή, πώς δάνειζαν;

Ο Τσανγκ υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι δεν είναι λογικά και αλάνθαστα όντα. Επικαλείται τον Χέρμπερτ Σάιμον (κι αυτός Νόμπελ Οικονομικών) που εξηγούσε ότι η λογική των ανθρώπων περιορίζεται από την πολυπλοκότητα του κόσμου. Συνήθως, ακόμα κι αν έχουμε καλή πληροφόρηση, δεν καταλήγουμε να παίρνουμε σωστές αποφάσεις ακριβώς επειδή η ικανότητά μας να επεξεργαζόμαστε αυτή την πληροφόρηση είναι πεπερασμένη.

Μετά την οικονομική κατάρρευση του 2008-2009, η βρετανική ακαδημία έγραψε ένα γράμμα στη Βασίλισσα εξηγώντας τα αίτια της καταστροφής. “Οι οικονομολόγοι είναι ικανοί και κάνουν τη δουλειά τους σωστά, αλλά έβλεπαν τα δέντρα και έχασαν το δάσος. Υπήρξε μια αποτυχία της συλλογικής φαντασίας (!) πολλών ευφυών νέων και σε αυτή τη χώρα και παγκοσμίως, αποτυχία στο να καταλάβουν τα ρίσκα του συστήματος εν γένει”. Που ήταν, βεβαίως, ωραιοποιημένη έκφραση μιας παταγώδους αποτυχίας. Ο Τσανγκ διαφωνεί. “Οι οικονομολόγοι δεν ήταν κάτι αθώοι τεχνικοί που έκαναν καλά τη δουλειά τους μέσα στο στενό πλαίσιο της ειδικότητάς τους και απλά την πάτησαν συλλογικά εξαιτίας μιας σπάνιας καταστροφής που κανένας δεν μπορούσε να προβλέψει", γράφει. "Αντίθετα, τις προηγούμενες τρεις δεκαετίες οι οικονομολόγοι έπαιξαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στο να δημιουργήσουν τις συνθήκες που οδήγησαν στο 2008 (και σε δεκάδες μικρότερες κρίσεις προηγουμένως) προσφέροντας τις θεωρητικές δικαιολογίες για το ξήλωμα κάθε είδους οικονομικών ρυθμίσεων από τα κράτη και την αποχαλινωμένη επιδίωξη του βραχυπρόθεσμου κέρδους. Προσέφεραν τις θεωρίες που δικαιολογούσαν πολιτικές που τελικά οδήγησαν σε χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, μεγαλύτερες ανισότητες, περισσότερη εργασιακή ανασφάλεια και συχνότερες οικονομικές κρίσεις. Οι οικονομολόγοι ήταν χειρότεροι από irrelevant. Έκαναν κακό σε πάρα πολλούς ανθρώπους”.

Τα 'λεγε κι ο Μπίσμαρκ αυτά, πολύ παλιότερα, βεβαίως.

στην Καθημερινή του Σαββάτου

γράφω για ένα ερώτημα που έχω εδώ και καιρό: γιατί δεν γίνονται τρομοκρατικές επιθέσεις για την κλιματική κρίση; Θέλω να πω, οι σουφραζέτες βάζαν φωτιά σε κτίρια, πετούσαν βόμβες για το δικαίωμα της ψήφου, ενάμιση αιώνα πριν. Τόσες "δυναμικές" διαμαρτυρίες γίνονται σε όλο τον κόσμο για κάθε είδους θέματα -πώς και δεν γίνονται και γι' αυτό, το σημαντικότερο; Με αφορμή ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2021, γράφω γι' αυτό το θέμα.

Θα το βρείτε στα περίπτερα και θα ανέβει και εκεί, όπως πάντα, το Σαββατόβραδο.

μόνο τέσσερα λινξ θέλω να σας βάλω σήμερα

πρώτον, μια ιστορία. Πριν από οκτώ χρόνια μια γιαγιά από την Αριζόνα (αμερικανίδα γιαγιά -58 χρονών ήταν η γυναίκα) έστειλε ένα μήνυμα για να επιβεβαιώσει ότι ο εγγονός της θα έρθει στο γεύμα των ευχαριστιών που ετοίμαζε για όλη την οικογένεια. Μόνο που το έστειλε σε λάθος νούμερο. Το άνοιξε ένας μαύρος πιτσιρικάς, που απάντησε "δεν είσαι η γιαγιά μου -να 'ρθω να φάω παρόλα αυτά;" Και η γιαγιά του είπε: ναι. Και ο πιτσιρικάς πήγε, και ανέβασε και φωτογραφία που έγινε viral στα σόσιαλ. Και οι δυο τους κράτησαν επαφή. Και την επόμενη χρονιά, ξαναπέρασαν τη μέρα των ευχαριστιών μαζί. Για να μη σας τα πολυλογώ, έχουν περάσει οκτώ χρόνια. Έχουν γίνει φίλοι, και περνάνε κάθε χρόνο αυτή τη μέρα παρέα, και επίσης συναντιούνται και με άλλες αφορμές, όπως για παράδειγμα όταν πέθανε ο παππούς.

τα άλλα τρία λινξ είναι εκείνη η συγκλονιστική έκρηξη που είχε γίνει στο λιμάνι της Βηρυτού το 2020, από μια γωνία που δεν είχα ξαναδεί, ένας δίκαιος ύμνος στο καλύτερο αυτοκίνητο του κόσμου, και αυτή η εκτέλεση του "Purple Rain" του Πρινς από τη Ντόλι Πάρτον.

τέλος, πώς πάει το βιβλίο;

μένει άλλη μία εβδομάδα για το φετινό NaNoWriMo! Πώς πήγε η συναρμολόγηση; Θα τις πιάσουμε τις 50.000 λέξεις; Υποτίθεται ότι μέχρι τώρα έπρεπε να είμαστε στις 40.008. Πού είμαστε; Στις 44.848. Αλλά είναι λέξεις ελαφρώς σκόρπιες και ανάκατες. Χρειάζονται τακτοποίηση, αναδιάταξη, αναδιαμόρφωση, ίσως και αντικατάσταση. Θα προλάβουμε να το κάνουμε αυτό σε μια εβδομάδα;

¯\_(ツ)_/¯