ο κόσμος αποτελείται από ιστορίες

1) "ποιον στο διάολο παντρεύτηκα"; 

2) η ιστορία της Μαργαρίτας από το 241020

παρένθεση: αυτό το Σάββατο στην Καθημερινή,

3) πώς να υποστηρίζεις μια πορεία των Ναζί

Πώς αντιμετωπίζεις τους Ναζί, τους τρομοκράτες, τους φανατικούς; Το ένστικτο όλων μας είναι, βέβαια: με αγώνα. Παλεύοντας εναντίον τους. Αλλά τις περισσότερες φορές το αποτέλεσμα είναι το ίδιο με το να ρίχνουν Αμερικάνοι βόμβες στη Μέση Ανατολή: αντιπαραγωγικό. Το βιβλίο λέει μια ενδιαφέρουσα ιστορία από την πόλη Βούνζιντελ της Γερμανίας, όπου το 1980 τάφηκε ο υπαρχηγός του Χίτλερ Ρούντολφ Ες. Το νεκροταφείο της πόλης έγινε τόπος προσκυνήματος από διάφορες νεοναζιστικές οργανώσεις, που συγκεντρώνταν εκεί κάθε καλοκαίρι στην επέτειο του θανάτου του Ες. Βεβαίως, αμέσως αντιφασιστικές οργανώσεις άρχισαν να εμφανίζονται και αυτές, οργανώνοντας αντιδιαδηλώσεις και διαμαρτυρίες κατά των νεοναζί. Σχεδόν κάθε χρόνο προκαλούνταν ταραχές οι οποίες καλύπτονταν από την τηλεόραση, και σχεδόν πάντα αυτές οι ταραχές χρησιμοποιούνταν από τους νεοναζί ως διαφημιστικό υλικό για να προσελκύουν νεοσύλλεκτους. Κουρασμένοι από αυτή την ιστορία, μετά από χρόνια οι πολίτες του Βούνζιντελ αποφάσισαν να δοκιμάσουν κάτι διαφορετικό. Το 2014 αποφάσισαν να μετατρέψουν την ετήσια πορεία των νεοναζί μέσα στην πόλη με κατεύθυνση το νεκροταφείο σε φιλανθρωπική δράση. Η πόλη δεσμεύτηκε να δωρίσει 10 ευρώ για κάθε μέτρο που θα περπατούσαν οι νεοναζί κατά τη διάρκεια της πορείας τους, στην οργάνωση EXIT-Deutschland, που βοηθά ανθρώπους να αποχωρήσουν από ακροδεξιές οργανώσεις. Στόλισαν κατάλληλα τη διαδρομή και τον τερματισμό, και την ημέρα της πορείας πολίτες παρατάχτηκαν κατά μήκους της διαδρομής και χειροκροτούσαν και ζητωκραύγαζαν καθώς οι ναζιστές περπατούσαν απορημένοι. Στο τέλος τους πέταξαν και κονφετί, και τελικά συγκεντρώθηκαν 20.000 ευρώ για το φιλανθρωπικό σκοπό. Γελοιοποίησαν και υπονόμευσαν την ναζιστική διαδήλωση, χωρίς να προκαλέσουν βία ή αντίδραση. Αλλά συνέβη, λέει, και κάτι άλλο μετά από αυτήν και άλλες παρόμοιες δράσεις που άρχισαν να γίνονται στο περιθώριο της ετήσιας νεοναζιστικής διαδήλωσης: τα τηλεφωνήματα στην EXIT-Deutschland από ενδιαφερόμενους νέους αυξήθηκαν κατά 300%. 

4) δίδυμοι, λευκοί, στη Νότια Αφρική

Ο Κόνσταντ και ο Άμπρααμ Φουλγιούν ήταν δίδυμα αδέρφια που γεννήθηκαν το 1933 στη Νότια Αφρική. Λευτοί αφρικάανερ, μεγάλωσαν μαζί, πήγαν στο ίδιο σχολείο, άκουγαν τα ίδια πράγματα για τη φυλετική κατάσταση στη χώρα τους μεγαλώνοντας. Χωρίστηκαν όταν ο Άμπρααμ πήγε να σπουδάσει στο κολέγιο και, επειδή η οικογένεια δεν είχε αρκετά χρήματα για να σπουδάσουν και οι δύο, ο Κόνσταντ κατατάχτηκε στο στρατό. Και η πορεία της ζωής τους άλλαξε εντελώς, και μαζί άλλαξαν τελείως και οι ιδέες τους. Ο Άμπρααμ ταξίδεψε, έμαθε, άκουσε και σταδιακά συνειδητοποίησε το πόσο άδικο και απάνθρωπο ήταν το απαρτχάιντ στη χώρα του. Πολιτεύτηκε με ένα κόμμα που πρέσβευε την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων στη Νότια Αφρική. Ταυτόχρονα, ο Κόνσταντ έφτασε να είναι αρχηγός του στρατού της χώρας, πιστό γρανάζι στη μηχανή του απαρτχάιντ και αργότερα ηγέτης του “Λαϊκού Μετώπου των Αφρικάνερ”, μια πολιτικό-παραστρατιωτική οργάνωση ορκισμένη να προστατεύσει το απαρτχάιντ με τη βία. Οι δυο αδερφοί από ένα σημείο και μετά είχαν σταματήσει να μιλούν μεταξύ τους. Και η κατάσταση το 1993, με τις εκλογές να πλησιάζουν και το κόμμα του Μαντέλα έτοιμο να καταλάβει την εξουσία, οδηγούνταν σε έναν αναπόφευκτο εμφύλιο πόλεμο. 

Και τότε, ο Άμπρααμ πήγε και μίλησε στον αδερφό του, και του ζήτησε να πάει να συναντήσει τον ίδιο το Μαντέλα, για να τα βρουν. Κι ο Κόνσταντ δέχτηκε. Στη συνάντηση ο Μαντέλα κέρδισε την εμπιστοσύνη του, και οι δυο τους άρχισαν να συναντιούνται μυστικά για τέσσερις μήνες, σχεδιάζοντας το πώς η χώρα τους θα αποφύγει τον πόλεμο. Στο τέλος, έγιναν φίλοι. Οι εκλογές έγιναν, η μετάβαση της εξουσίας έγινε, τελικά, αναίμακτα. Και η εθνική συμφιλίωση, που έμοιαζε αδιανόητη μόλις λίγους μήνες νωρίτερα, έγινε, αναπάντεχα, εφικτή. 

Το βιβλίο, παρεμπιπτόντως, αναφέρει ότι εκατοντάδες έρευνες από περιοχές όπου γίνονται εμφύλιοι πόλεμοι ή όπου υπάρχουν συρράξεις ανάμεσα σε πληθυσμούς που μισιούνται έχουν δείξει ότι υπάρχει μία αλάθητη μέθοδος που μπορεί να γεφυρώσει ακόμα και τα μεγαλύτερα χάσματα: η επαφή. Το να βάλεις αυτούς τους πληθυσμούς που μισιούνται μαζί, να δουλέψουν μαζί, να συνυπάρξουν, να μιλήσουν και απλά να γνωριστούν. Αυτό είναι το μοναδικό, σχεδόν αλάθητο αντίδοτο στο ρατσισμό, την ξενοφοβία και τη μισαλλοδοξία. Κάτι που σας έχω ξαναγράψει εδώ. 

5) οι βόμβες δεν μας πτοούν 

Στο 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Χίτλερ, λέει, αποφάσισε να επιτεθεί στην Αγγλία με έναν καταιγισμό αεροπορικών βομβαρδισμών επειδή θεωρούσε ότι έτσι θα πλήξει το φρόνημα των Βρετανών που, μετά, μουδιασμένοι από τις απώλειες, δεν θα μπορούσαν να συνεχίσουν να πολεμούν. Η θεωρία έλεγε ότι μπροστά στον όλεθρο του πολέμου, οι άνθρωποι καταρρέουν ψυχολογικά, νιώθουν ηττημένοι μέσα στις ψυχές τους. Έτσι πίστευαν όλοι οι στρατηγοί και οι ειδικοί τότε: με τους βομβαρδισμούς και την ισοπέδωση, η απόγνωση του πληθυσμού θα ήταν απόλυτη. Αυτή η ιδέα είχε μπει στα μυαλά των τότε ηγετών, υποστηρίζει ο Μπρέγκμαν, από ένα βιβλίο που είχαν διαβάσει όλοι, την "Ψυχολογία των Μαζών" του Γκιστάβ Λε Μπον. Οπότε στο “blitz” που ακολούθησε οι Γερμανοί έριξαν 800.000 βόμβες στους Λονδρέζους μέσα σε εννέα μήνες. Ένα εκατομμύριο κτίρια υπέστησαν ζημιές. Ήταν μια διαρκής, ανυπόφορη ομοβροντία. Τι συνέβη στην πραγματικότητα; Τρομοκρατήθηκε ο κόσμος; Εκκενώθηκε το Λονδίνο; Όχι. Τίποτε δεν έγινε. "Η κρίση δεν έβγαλε ό,τι χειρότερο, αλλά ό,τι καλύτερο υπήρχε στους ανθρώπους", γράφει ο Μπρέγκμαν. Οι άνθρωποι συνέχισαν να ζουν κανονικά, τα μαγαζιά άνοιγαν, οι δουλειές προχωρούσαν, μετ’ εμποδίων, μεν, αλλά χωρίς πανικούς, χωρίς υστερίες, χωρίς ο κόσμος να χάνει το φρόνημά του ή να βουλιάζει σε καμιά απόγνωση. Τα βιβλία και οι θεωρίες των στρατηγών αποδεικνύονταν μπούρδες. 

Και τι έκαναν όταν είδαν αυτό το εκπληκτικό αποτέλεσμα οι Βρετανοί ηγέτες; Τίποτε. Δεν έμαθαν τίποτε. Όταν γύρισε ο πόλεμος, οι Βρετανοί στρατηγοί αποφάσισαν να επιτεθούν στη Γερμανία με ακριβώς τον ίδιο τρόπο: βομβαρδίζοντας τις πόλεις της μέχρι ισοπέδωσης, για να “πλήξουν" αυτοί το φρόνημα εκείνου του πληθυσμού. Μπορείτε να μαντέψετε τι συνέβη: η αποτυχία και εδώ ήταν καθολική. Μάλιστα, από του βομβαρδισμούς των Συμμάχων στη Γερμανία αποδείχτηκε ότι οι βομβαρδισμοί αποτυγχάνουν και στην άλλη αποστολή τους, να πλήξουν τη δυνατότητα του εχθρού να παράγει νέα όπλα δηλαδή. Παρ' όλα αυτά, οι στρατηγοί είναι άνθρωποι, και ως άνθρωποι δύσκολα αλλάζουν γνώμη όταν τα δεδομένα και η πραγματικότητα τους δείχνουν ότι κάνουν λάθος. Εμμένουν και ξανακάνουν τα ίδια λάθη, ξανά και ξανά. 

6) ποτέ οι στέγες των ανθρώπων δεν ήταν τόσο κοντά

Ναι, κύριε Μπρέγκμαν, θα πει κάποιος, αλλά οι σύγχρονες αστικές κοινωνίες δεν είναι σκληρές και αποξενωμένες; Ειδικά σε χώρες όπως η δική μας, όπου το κοινωνικό κεφάλαιο είναι ιδιαίτερα ασθενές, οι άνθρωποι δεν είναι κλεισμένοι στο καβούκι τους, αδιάφοροι για το τι ζουν ή πώς περνάνε οι άλλοι; Όχι, λέει. Σύμφωνα με τον Μπρέγκμαν, η θεωρία ότι η ζωή στις πόλεις είναι σκληρή και οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για το διπλανό τους στηρίζονται σε ανεκδοτολογικά στοιχεία ή, στη χειρότερη των περιπτώσεων, σε παραπλανητικές ειδήσεις. Αναφέρει ως χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Κίτι Τζενοβέζε, μιας 28χρονης γυναίκας από τη Νέα Υόρκη που δολοφονήθηκε το 1964 σε μια γειτονιά στην οποία κανένας δεν ενδιαφέρθηκε για τις φωνές της, κάτοικοι την κοιτούσαν να ψυχορραγεί στο πεζοδρόμιο από τα παράθυρά τους, και η αστυνομία εκλήθη με μισή ώρα καθυστέρηση, όταν η γυναίκα είχε ήδη πεθάνει. Η είδηση, όπως μεταφέρθηκε από τα ΜΜΕ της εποχής, σόκαρε τον κόσμο και θεωρήθηκε απόδειξη του πόσο απρόσωπη και αποκτηνωμένη είχε γίνει η κοινωνία της μεγαλούπολης. Ήταν μια δολοφονία με 38 αυτόπτες μάρτυρες, είπαν, κανένας εκ των οποίων δεν παρενέβη και κανένας δεν κάλεσε, καν, την αστυνομία. Κι αυτή η ιστορία μεταφέρθηκε μέσα από το διάσημο “The Tipping Point” του Μάλκολμ Γκλάντγουελ (το οποίο από ό,τι αποδεικνύεται είχε μέσα πάρα πολλές μπαρούφες και ανακρίβειες) και αναπαράχθηκε πολυάριθμες φορές έκτοτε. 

Φυσικά, στην πραγματικότητα επρόκειτο για fake news. Πρώτα απ’ όλα, οι “38 μάρτυρες” της δολοφονίας δεν αντέδρασαν όχι επειδή ήταν αδιάφοροι, αλλά επειδή πίστευαν ακριβώς ότι κανένας δεν είναι αδιάφορος, και ήταν σίγουροι ότι ήδη πολλοί έχουν σπεύσει να καλέσουν την αστυνομία. Επίσης, δεν ήταν “38” -δεν είχαν δει όλοι οι γείτονες τι είχε συμβεί, οι περισσότεροι απλά άκουσαν φωνές που νόμιζαν ότι ανήκουν σε κάποιο μεθυσμένο. Κι επίσης το ότι κανείς δεν αντέδρασε ήταν ψέμα. Κάποιοι αντέδρασαν και μια από τις γειτόνισσες, μάλιστα, που γνώριζε την Κίτι, κατέβηκε και τη βρήκε αμέσως μόλις ο δράστης είχε φύγει. Τα πράγματα έγιναν τελείως διαφορετικά από ό,τι μετέδωσαν οι ειδήσεις και οι εφημερίδες, οι δημοσιογράφοι από ένα σημείο και μετά αρνούνταν να γράψουν διορθώσειες ή διευκρινήσεις που πήγαιναν κόντρα στο αφήγημα που στήθηκε τις πρώτες ώρες, και όλη αυτή η ιστορία έγινε διάσημη χωρίς κανείς να γνωρίζει ότι ήταν, ουσιαστικά, ψέμα. Η Κίτι Τζενοβέζε δεν πέθανε μόνη της, αβοήθητη σε μια άπονη πόλη -πέθανε στα χέρια της φίλης της.  

Λίγες ημέρες μετά τη δολοφονία, δε, ένας διαρρήκτης συνελήφθη στο Κουίνς, χάρη στην παρέμβαση δύο γειτόνων που παρατήρησαν έναν μεταφορέα να μπαίνει στο σπίτι γειτόνων που γνώριζαν ότι δεν μετακομίζουν. Ο διαρρήκτης ομολόγησε και για τη δολοφονία της Κίτι Τζενοβέζε. Συνελήφθη επειδή δυο άνθρωποι νοιάστηκαν για την περιουσία των άλλων, και δεν έμειναν αμέτοχοι. 

7) τα δωράκια του δικαστή