|
|
|
|
31 januari 2014 kwam onze eerste Nieuwsbrief uit. We begonnen met ruim 300 deelnemers. In de loop der jaren is het aantal abonnees tot ongeveer 800 gestegen. En deze maand hebben we de honderste nieuwsbrief!
Een bedankje aan alle redacteuren die al die jaren hebben meegewerkt aan onze Nieuwsbrief.
|
|
|
November 2022
In deze extra 'dikke' nieuwsbrief onder andere:
- Rosa Verheij was in september in IJsland en verwonderde zich over alle geisers die daar te bewonderen zijn. Ze deelt haar verwondering met ons in het College van de Maand. Hoe werkt eigenlijk het mechanisme waardoor geisers steeds weer opnieuw uitbarsten?
- De ledenwerfactie loopt in november door. Word donateur! Voor slechts 35 euro een jaar lang ons tijdschrift de Gea, boordevol interessante artikelen. En u kunt u aanmelden bij een of meer van onze kringen en/of werkgroepen.
- In de 'Earthcache van de maand' gaan we naar Zuid-Limburg. Ten zuiden van Maastricht vinden we daar 'De paleolithische vuursteenmijn van Rijckholt'.
- In de nieuwsbrief van december 2020 stond een artikel over stromatolieten op Kreta. Deze maand het eerste deel van een artikel van Hans Sanders over stromatolieten in Marokko.
- Jacques Feijen neemt ons mee in de wereld van de micromounts in de 'Foto van de maand'. Deze maand het mineraal topaas, een bekende edelsteen. Het groepje kristallen op de foto komt van de Wannenköpfe.
- De agenda. Opnieuw een rijk aanbod aan lezingen, cursussen, excursies enz. Ga eens op bezoek bij een kring of afdeling.
De volgende Nieuwsbrief verschijnt rond 30 november 2022.
Wij wensen u zoals altijd veel leesplezier!
|
|
|
LEDENWERF ACTIE
Wilt u ook een cadeaubon van € 50,- winnen?? Word dan donateur van Stichting GEA voor slechts € 35,- p/jaar. Indien u zich aanmeldt en betaalt voor 1 december 2022 ontvangt u het decembernummer van het tijdschrift Gea gratis en dingt u mee naar de cadeaubon die u kunt besteden bij de Bodemschat.
U kunt zich aanmelden via onze website https://www.gea-geologie.nl/info-gea/aanmelden
Vermeld de actiecode: PROMOGEA23
De actie geldt ook voor jongeren die een donatie van € 19,95 betalen.
Betaling op NL 96 INGB 0002 0692 42
t.n.v. Penningmeester Stichting Geologische Aktiviteiten
|
|
Foto's boven en beneden het artikel: In de paleolithische vuursteenmijn.
Foto's: Rienk Arnoldus, juli 2022.
|
|
De Earthcache van de maand
De paleolithische vuursteenmijn van Rijckholt.
De earthcache van deze maand ligt in de provincie Zuid-Limburg en wel ten zuiden van Maastricht, nabij Rijckholt. Hier vinden we in een heuvel een prehistorische vuursteenmijn.
De mijn ligt in het Savelsbos. Dit bos is eigendom van Staatsbosbeheer (Natuurreservaat Savelsbos). Het terrein grenst aan de oostelijke Maashelling, een gebied dat deel uitmaakt van het Zuid-Limburgse krijtgebied.
In de prehistorie werd in deze mijn al 6000 jaar geleden vuursteen gedolven. Het betreft een Neolithische vuursteenmijn die wordt toegewezen aan de Michelsbergcultuur en de Steingroep (vuursteenmijnen.nl). De vuursteen werd gebruikt voor de vervaardiging van wapens en gereedschappen.
De vuursteenmijnen van Rijckholt zijn een archeologisch monument met internationale bekendheid.
Het is mogelijk de vuursteenmijn te bezichtigen. Er worden excursies georganiseerd waar men onder leiding van een gids naar de vuursteenmijn wandelt en vervolgens kan men de ondergrondse mijn bezichtigen (vuursteenmijnen.nl/rijckholt/excursies).
Zeer de moeite waard.
Wilt u meer weten over deze earthcache dan kunt u hier klikken.
|
|
|
|
In de vorige Nieuwsbrief stond een artikel over de Staringgroeve in Losser. Het Geologie Museum in Losser heeft een nieuwe website: : www.geologiemuseumlosser.nl
|
|
|
College van de Maand
Geisers op IJsland
Door Rosa Verheij
Afgelopen september ben ik op vakantie geweest naar IJsland en daar ben ik erg onder de indruk geraakt van de geisers die we hebben bezocht, (afb. 1). Ik was onmiddellijk geboeid door dit fenomeen en hoe het ontstaat. Graag zou ik dit verder onderzoeken en het lijkt mij een goed idee om dit via deze weg te doen en mijn verwondering met jullie te delen.
IJsland is één van de zes plaatsen ter wereld waar actieve geisers voorkomen en is ook de plek waar de allereerste geiser is ontdekt. Een geiser is een door aardwarmte verwarmde natuurlijke heetwaterbron, die op min of meer op regelmatige tijden een mengsel van heet water en stoom de lucht in spuit. Het is een vulkanisch verschijnsel en heeft een maximale levensverwachting van rond de 1.000 jaar. De benaming geiser is afgeleid van ‘geysir’, de naam van de geiser die als eerste ontdekt is. Het woord geysir komt weer van het IJslandse werkwoord gjósa, wat ‘spuiten’ betekent. De vorming van een geiser is afhankelijk
De rest van dit college inclusief alle afbeeldingen vindt u via onze site hier.
Foto bij dit artikel: Geiser bij Strokkur. IJsland.
Foto: Hans via Pixabay
|
|
|
|
Stromatolieten in Marokko
Door Hans Sanders
In Marokko zijn prachtige velden met stromatolieten te vinden. Met name zijn deze te vinden in de Anti-Atlas, 20 Km ten zuiden van Ouarzazate, langs de weg die naar Agdez gaat.
Stromatolieten (of Conophyton Collenia sl), wat in feite versteende algen constructies zijn, zijn primitieve organismen, die in vers water leven. Ze zitten meestal in een lagune-achtige omgeving en zijn nu te vinden in een versteende laag, te midden van Ediacarische, vulkanische en vulkaan-clastische uitbarstingen.
De ouderdom van deze stromatolieten bedraagt ongeveer 571 miljoen jaren.
|
|
Foto: fossiele stromatoliet, Ouzarzate, Marokko
Foto Hans Sanders.
|
|
|
Mineraal de Maand
Door Herman van Dennebroek
Elyiet is een tamelijk zeldzaam lood-koper-sulfaat met als chemische formule Pb4Cu(SO4)O2(OH)4 · H2O .
De IMA heeft het mineraal in 1971 erkend als zelfstandig mineraal en geeft als formule CuPb4(SO4)O2(OH)4 · H2O
Elyiet vormt kleine naaldvormige kristallen die soms zijn samengegroeid tot radiaalstralige clusters. De kleur van de kristallen is paars/violet, bleek paars maar soms is er een verloop van paars naar wit. De elyiet naalden hebben een zijdeglans en meestal zijn de kristallen transparant. De kristallen kunnen een lengte bereiken tot 0,4 millimeter, maar zijn gemiddeld niet veel langer dan 0,15 tot 0,2 mm.
Verdere eigenschappen: de hardheid is 2 op de schaal van Mohs, de streepkleur is licht paars tot wit. Maar deze beide eigenschappen kunnen we voor het determineren
De rest van dit college inclusief alle afbeeldingen vindt u via onze site hier.
Foto bij dit artikel: Elyiet. Herkomst: Hettstedt, Lichtloch, Sachsen-Anhalt.
Beeldbreedte 3 mm. Collectie en Foto: Henk Smeets.
|
|
|
|
Topaas Wannenköpfe Ochtendung Germany fov=4 mm
Coll. Piet Hendriks. Foto Jacques Feijen
|
|
Foto van de Maand
Topaas: Al2(SiO4) (F,OH)2
Stel je eens het volgende scenario voor: Het is diep in de nacht en ik slaap als een roosje. Plotseling grijp je mij bij mijn nekvel waardoor ik ruw uit Dromenland word gewekt. ‘Wat is je lievelings edelsteen’ vraag je mij. ‘Niet nadenken maar onmiddellijk antwoorden!’ ‘Topaas’ schreeuw ik!
Inderdaad, geen diamant of saffier of robijn of smaragd. Ik heb mij altijd sterk aangetrokken gevoeld tot topaas, en vraag mij niet waarom. Topaas is een echte edelsteen met een hardheid van 8. Meestal kleurloos, maar ook blauw, geel, groen, oranje, rood en roze komen voor. Volgens de geologische boeken zouden topazen in uitzonderlijke gevallen bijna een meter groot kunnen worden!
In Duitsland vind je de beroemde Schneckenstein waar vele prachtige topazen gewonnen werden om verwerkt te worden in dure juwelen voor de heren en dames van de adellijke klasse. Velen onder ons bezitten nog wel een klein, maar mooi topaasje in de collectie die van deze vindplaats afkomstig is, hoewel de Schneckenstein sedert 1938 als beschermd natuurmonument benoemd is.
Zelfs de paus bezit een mijter die rijkelijk versierd is met topazen.
In Namibië heb ik enkele mooie topazen op de kop kunnen tikken, die gewonnen zijn uit de bekende Spitzkoppe. Als je door dit adembenemend mooie gebied wandelt, zie je vaak openingen in de granietwanden zitten waar lokale mijnwerkers topaas hebben gewonnen. Als je een topaas in de hand houdt, bemerk je onmiddellijk zijn vrij hoge gewicht. Meestal vertoont dit soort stenen een grote helderheid en ze worden dan ook al lang in de geschiedenis vermeld als edelsteen.
Zoals jullie weten zijn voor mij de mooiste mineralen altijd die mineralen die je zelf vindt. Mijn belangrijkste verzamelgebieden zijn de Eifel, de Clara mijn en Lavrion. En het is in de Eifel dat vele groeven ook prachtige topaaskristallen herbergen. De Emmelberg, Nickenicher Sattel, Bellerberg maar vooral de Wannenköpfe leveren buitengewoon mooie kristallen. Zeker, ze zijn meestal zo klein dat je een microscoop moet gebruiken om ze goed te kunnen zien. Maar ze zijn zo mooi! Ik heb in de loop der jaren een mooie collectie topazen bij elkaar verzameld. Die zijn altijd prachtig om rustig onder de microscoop te bestuderen, maar door de hoge glasglans en het feit dat ze vaak in groepjes samengroeien, moeilijk te fotograferen.
Afgelopen maandag hadden wij weer de maandelijkse micromountavond van onze GEA kring in Sittard. Een van onze leden, Piet, liet mij een mooie vondst zien van topaas uit de Wannenköpfe. Hij kan dat altijd zo nonchalant doen, alsof hij van de Prins geen kwaad weet! Toen hij merkte dat ik vergat te ademen, vroeg hij wat er aan de hand was. ‘Maar dat is de grootste topaasgroep die ik ooit uit die groeve heb gezien’, wist ik nog uit te brengen. ‘Die moet ik fotograferen Piet!’ ‘Meen je dat’ vroeg de deugniet mij. ‘Dat is toch niets bijzonders?’ Hij weet altijd precies hoe hij mij op de kast moet krijgen, en na veel argumenteren en bijna smeken stemde hij uiteindelijk toe.
En daarom doet het mij veel plezier dat ik jullie deze fraaie kristallen kan laten zien. Oké, ze zijn veel te klein om verwerkt te worden in een juweel, maar dat hebben ze dan ook echt niet nodig! Dit is wederom een prachtig natuurlijk kunstwerk waarin de perfecte balans aanwezig is tussen Schoonheid, Waarheid en Liefde. Want dat kenmerkt altijd een echt Kunstwerk.
Geniet ervan en tot de volgende keer.
Jacques Feijen © oktober 2022
|
|
|
|
|
Winand Staring van de Boekhorst.
Grondlegger geologie en landbouwkunde.
De NGV geeft af en toe een special uit van Grondboor & Hamer getiteld Staringia. De KNGMG organiseert eenmaal per jaar de Staringlezing, doorgaans rond 5 oktober de geboortedag van Winand Staring, pionier van het geologisch onderzoek in Nederland.
Wie was Winand Staring (1808-1877)? Op welke manier voerde hij zijn pionierend werk uit? Hoe kwam de eerste geologische kaart van Nederland tot stand? Hoe combineerde hij inzichten uit de aardkunde en de landbouwkunde? Op deze en veel meer vragen wordt een antwoord gegeven in een tentoonstelling in het Staringmuseum in Almen.
Van 6 november 2022 tot 26 maart 2023 is er in museum STAAL in Almen een tentoonstelling over leven en werk van Winand Staring.
( https://www.museumstaal.nl/nu-te-zien/grondlegger-winand-staring/ ).
Afbeelding. Ter gelegenheid van de tentoonstelling nieuw gegoten exemplaar van het medaillon op het graf van Winand Staring.
|
|
|
Het kan zijn dat op het laatste moment een activiteit wordt verplaatst of niet doorgaat. Controleer dus altijd via de website of deze plaatsvindt op het gemelde tijdstip en plaats.
|
|
|
|
1 november: Kringavond Amstelland.
Lezing door Dick Mol: 'De wieg van de mammoeten'.
Van 20.00 tot 22.00 uur.
Locatie: Ontmoetingscentrum De Meent, Orion 3, Amstelveen.
Meer informatie vindt u hier.
2 november: Kringavond Westbrabant.
Lezing door Anthonie Hellemond: ' Fossiele landplanten uit de Condroz '.
Van 19.15 - 22.00 uur.
Locatie: Wolfslaardreef 95, Breda.
Meer informatie vindt u hier.
5 november: NGV
4 daagse cursus Gesteenten determineren 2022 – Dag 2.
Van 11.00 tot 16.00 uur.
Locatie: Wijkcentrum Bestevaer, Trompstraat 10/B, Zwolle
Meer informatie vindt u hier.
8 november: Kringavond Arnhem / Nijmegen
Lezing door Theo Spek: “Landschapsgeschiedenis in Nederland".
Van 20.00 tot 22.00 uur.
Locatie: Parochiehuis Antonius van Paduakerk, van Slichtenhorststraat 81, Nijmegen.
Meer informatie vindt u hier.
10 november: Kringavond Rijnland.
Werkgroep mineralogie.
Van 20.00 - 22.30 uur.
Locatie: bij Rob Hekkenberg thuis.
Meer informatie vindt u hier.
12 november: NGV
4 daagse cursus Gesteenten determineren 2022 – Dag 3.
Van 11.00 tot 16.00 uur.
Locatie: Wijkcentrum Bestevaer, Trompstraat 10/B, Zwolle
Meer informatie vindt u hier.
13 november: Leidse winterlezingen
Lezing door Wouter Pieter Schellart : ' Het ontstaan van de allergrootste gebergten: de Andes en de Himalaya '.
Van 13.00 - 14.30 uur.
Locatie: Rijksmuseum van Oudheden, Rapenburg 28, Leiden
Meer informatie vindt u hier.
14 november: Kringavond Zuidoost Nederland.
Lezing door Jack en Jake over hun geologische reis naar Washington en Oregon.
Van 20.00 - 22.00 uur.
Locatie: Het Karwei, Kastelenweg 1-3, Sittard.
18 november: Kring Drenthe.
Lezing: door Sander van Deure: 'Triceratops opgraving'.
Van 20.00 - 22.00 uur.
Locatie: Hunebedcentrum,Bronnegerstraat 12, , Borger.
Meer informatie vindt u hier.
19 november: Kringmiddag Rijnland.
Werkgroep algemene geologie.
Van 14.00 - 16.30 uur.
Meer informatie vindt u hier.
26 november: NGV
4 daagse cursus Gesteenten determineren 2022 – Dag 4.
Van 11.00 tot 16.00 uur.
Locatie: Wijkcentrum Bestevaer, Trompstraat 10/B, Zwolle
Meer informatie vindt u hier.
26 november: Paleobiologische kring KNGMG
Symposium: “Jurassic Giants .
Van 10.00 tot 18.00 uur.
Locatie: Oertijdmuseum, Bosscheweg 80, Boxtel .
Meer informatie vindt u hier
26 november: NGV
Themadag Permafrost, gevolgd door ALV.
Locatie: Universiteit Utrecht – Koningsbergergebouw, Budapestlaan 4b, Utrecht
Meer informatie vindt u hier.
28 november: Kringavond Zuidoost Nederland.
Werkgroep micromineralen: Clara..
Vanaf 19.30 uur.
Locatie: Het Karwei, Kastelenweg 1-3, Sittard. .
Kijk hier voor de agenda's van Stichting GEA, GEMMA en NGV.
|
|
|
|
|
|
|
|
