Jak wdrożyć zrównoważoną politykę rozwoju miejskiego w praktyce? Jakie są to sposoby URBACT, dzięki którym miasta stają się bardziej zielone? Na te i inne pytania znajdziecie odpowiedź w wakacyjnym Biuletynie Informacyjnym URBACT III/2023.
"Udowodniliśmy, że koncepcja ŚCIEŻKI PSZCZELEJ działa w różnych europejskich miastach. Teraz musimy połączyć odpowiednie kropki, tworząc sieć i umożliwić miejskim pszczołom rojenie się w całej Europie" - mówi Maruška Markovčič z Miasta Lublana (SI).
Logika stojąca za koncepcją BEE PATH jest bardzo prosta - pszczoły żyją w zdrowym środowisku. Jeśli europejskie miasta będą potrafiły zachować lub przywrócić naturalne środowisko w obszarach miejskich, pozwoli to pszczołom i innym dzikim zapylaczom żyć i rozwijać się i będzie to oznaczać, że są na właściwej ścieżce, chroniąc środowisko, zachowując różnorodność biologiczną, zapewniając wysoką jakość życia i utrzymując potencjał samowystarczalności żywnościowej.
Brzmi to logiczne, prawda?! Jednak jak trudno tak naprawdę osiągnąć to w nowoczesnym europejskim mieście ze wszystkimi jego potrzebami i wyzwaniami?
"Nie jest to łatwe, ale też nie niemożliwe!" - mówi Maruška Markovčič, twórczyni dobrej praktyki BEE PATH w Mieście Lublana oraz Koordynatorka Projektu BeePathNet. Kontynuuje: "Najważniejszą rzeczą dla każdego miasta jest przekonanie, że faktycznie chce opracować i wdrożyć swoje zrównoważone polityki miejskie. Wtedy można rozpocząć proces tworzenia bardziej zrównoważonych miast".
W Lublanie, stolicy Słowenii, gdzie 290 000 mieszkańców współistnieje z ponad 180 milionami pszczół i niezliczoną ilością dzikich zapylaczy, ten proces rozpoczął się w 2005 roku poprzez opracowanie nowej strategii zrównoważonego rozwoju miasta "Wizja 2050" i nowego Planu Przestrzennego. W ciągu około 10 lat Lublana zdobyła tytuł "Zielonej Stolicy Europy 2016".
Ktoś mógłby myśleć, że taki sukces stanowi ukoronowanie dzieła. Jednak okazało się, że to tylko trampolina, ponieważ sukces zapewnił korzystne i sprzyjające środowisko dla śmiałych pomysłów i projektów dotyczących zielonego rozwoju miejskiego. W kolejnych latach Miasto Lublana opracowało i wspierało nowe koncepcje miejskie, takie jak ogrodnictwo miejskie, leśnictwo miejskie i pszczelarstwo miejskie.
Doskonałym przykładem tych wysiłków jest pszczela ścieżka BEE PATH, która stała się synonimem wszystkich działań związanych z pszczołami i dzikimi zapylaczami w Lublanie. Przez dwa i pół roku istnienia, BEE PATH przekształciła się w:
SIEĆ partnerów zainteresowanych pszczelarstwem miejskim - zapewniając platformę do dyskusji na temat wyzwań, poszukiwania rozwiązań i rozwoju nowych projektów z zakresu wolontariatu.
ŚCIEŻKĘ TURYSTYCZNO-EDUKACYJNĄ, która ma na celu połączenie pszczelarzy miejskich i innych inicjatyw związanych z pszczołami, prezentując znaczenie pszczół i pszczelarstwa miejskiego wśród odwiedzających.
PROGRAM EDUKACYJNY poświęcony podnoszeniu świadomości wśród grup docelowych.
"THINK-TANK" I "INKUBATOR" dla rozwijania nowych, przedsiębiorczych pomysłów.
Jego sukces został uznany na europejskim poziomie przez program URBACT jako Dobra Praktyka. Maruška Markovčič wyjaśnia: "Dzięki temu Miasto Lublana mogło nawiązać kontakt z innymi europejskimi miastami i opracować projekt BeePathNet, który ma jeden jasny cel - powielać sukces Lublany i przenieść dobrą praktykę BEE PATH do innych miast".
Partnerstwo BeePathNet połączyło sześć miast UE - Lublanę (Słowenia) jako głównego partnera, Cesenę (Włochy), Bydgoszcz (Polska), Amarante (Portugalia), XII Dzielnica Budapesztu (Węgry) i Nea Propontida (Grecja), w ramach pierwszej grupy partnerów w ramach sieci transferu URBACT. Takie partnerstwo pozwoliło projektowi BeePathNet objąć swoim zakresem większość stref klimatycznych ważnych dla pszczelarstwa w UE (klimat atlantycki, kontynentalny, śródziemnomorski i alpejski) oraz uwzględnić różnice kulturowe i społeczne między miastami UE podczas procesu transferu.
"Poprzez to udowodniliśmy nie tylko, że koncepcję BEE PATH można dostosować i przenieść do innych europejskich miast, ale także że sama dobra praktyka może być dalej rozwijana na podstawie wiedzy i doświadczenia nabytego od miast transferu (miasta do których transferowano Dobrą Praktykę URBACT)" - mówi Maruška Markovčič i dodaje: "Projekt BeePathNet pozwolił nam również zrozumieć znaczenie elastyczności w procesie transferu. Innymi słowy, jak dostosować modalności i zawartości pszczelej ścieżki do rzeczywistych potrzeb miast transferu, jak połączyć historię pszczelej ścieżki z już istniejącymi dobrymi praktykami w miastach transferu i jak zagwarantować, że wszystkie sześć pszczelich ścieżek pozostanie połączonych na poziomie międzynarodowym".
Opis dobrej praktyki, metodyka transferu, wiedza i własne dobre praktyki miast transferu, a także wszystkie wnioski wyniesione z procesu transferu, zostały zebrane w dokumencie zatytułowanym "Etapy ewolucji ku miastu przyjaznemu pszczołom - kompleksowy przewodnik", z którego łatwo może korzystać każde miasto zainteresowane podążaniem za przykładem partnerstwa BeePathNet.
"To była naprawdę intensywna nauka dla nas wszystkich... I zdajemy sobie z tego sprawę, poświęcając dużo czasu na przeglądanie tych wszystkich fantastycznych rezultatów, które wspólnie wypracowaliśmy. Jestem tak dumna z wszystkich partnerów projektu - nie dlatego, że stworzyli pszczele ścieżki w miastach transferu, ale dlatego, że uczynili je wyjątkowymi!" - podsumowuje Maruška Markovčič swoje doświadczenia z pierwszego partnerstwa. "To dzięki nim i ich wysiłkom proces transferu można uznać za udany. A wiesz, sukces otwiera nowe drzwi..."
Zainspirowany sukcesem przeniesienia dobrej praktyki do miast transferu w pierwszej grupie, Program URBACT dał możliwość Miastu Lublana jako głównemu partnerowi poszerzenia sieci i ponowienie procesu transferu w czterech dodatkowych miastach europejskich. Osijek (Chorwacja), Bergamo (Włochy), Bansko (Bułgaria) i Sosnowiec (Polska). Miasta przyjęły wyzwanie i stały się partnerami w drugim cyklu projektu BeePathNet - Reloaded.
Miasto Lublana rozumie drugi cykl jako bardzo unikalną szansę. Z jednej strony jest to doskonała okazja do rozszerzenia sieci miast przyjaznych pszczołom, a z drugiej strony jest to również możliwość podniesienia kwestii, którymi partnerstwo nie mogło się zająć w pierwszej fali.
Maruška Markovčič wyjaśnia: "Nagle przestaliśmy być jednym z 23 Sieci Transferowych w ramach programu URBACT, a staliśmy się jednym z tylko 7 Sieci Transferu, które mogły kontynuować swoje cele. Zaczynasz myśleć - o rety! ktoś inny wierzy, że robimy coś dobrze! I to niesie ze sobą pewną presję... Nie dlatego, że nie byliśmy pewni potencjału transferu dobrej praktyki BEE PATH w miastach drugiej fali, ale dlatego, że zmusiło nas to do ponownego przemyślenia naszych długoterminowych celów i strategii ich osiągnięcia".
Projekt BeePathNet pokazał, jak wdrożyć zrównoważoną politykę rozwoju miejskiego w praktyce - nie w jednym, ale w sześciu miastach europejskich. Dzięki projektowi BeePathNet - Reloaded zrobimy to samo w kolejnych czterech miastach. To już znaczący rezultat, który powinien być promowany i udostępniany szerszej publiczności!
Dlatego dla Maruški Markovčič ambicje projektu BeePathNet – Reloaded są oczywiste: "Chcemy rozszerzyć sieć za pomocą projektu BeePathNet - Reloaded i rozwinąć nasze kluczowe przesłanie. Nie tylko w naszych miastach docelowych w drugim cyklu sieci URBACT, ale przede wszystkim wśród decydentów na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim".
Ponieważ koncepcja BEE PATH opierała się na podejściu oddolnemu i skutecznie mobilizowała obywateli do jej wdrażania, udało nam się to z ograniczonym, ale dobrze zarządzanymi zasobami. Jest to ważniejsze niż by się mogło wydawać, ponieważ projekty o niewielkim budżecie często są uważane za mniej istotne przez decydentów. Maruška Markovčič tłumaczy: "Podobnie jak crowdsourcing udowodnił, że obywatele mogą znacząco wpływać na innowacje i rozwój, musimy podnieść świadomość decydentów - inicjatywy podejmowane przez obywateli mogą skutecznie służyć wdrażaniu zrównoważonej polityki miejskiej - skutecznie, efektywnie i z dużym wpływem na społeczność. Po prostu potrzebujemy ich politycznego i operacyjnego wsparcia".
Następnie Maruška Markovčič zwraca uwagę na kolejną kwestię - negatywne podejście decydentów podczas dyskusji nad wdrażaniem nowej polityki. "Ciągłe podkreślanie wszystkich wyzwań związanych z wdrażaniem zrównoważonej polityki miejskiej, gdy można po prostu zmienić retorykę i szukać partnerów zainteresowanych wykorzystaniem wynikających z polityk i nowych możliwości, nie ma dla mnie dużego sensu". Kontynuuje: "Ponieważ polegaliśmy na naszych obywatelach przy realizacji polityki w praktyce i pozwoliliśmy im wykorzystać synergię efektów dla lepszego rezultatu i rozwoju nowych możliwości dla małych przedsiębiorstw, stworzyliśmy sytuację, w której wszyscy zyskują. Dzięki wdrażaniu polityki poprawiliśmy warunki życia w naszym mieście, umożliwiliśmy zrównoważony rozwój, podnieśliśmy świadomość, wykreowaliśmy zaangażowanie obywatelskie i zapewniliśmy długotrwałość dla tej polityki".
Potwierdzenie tych słów można znaleźć w miastach docelowych pierwszego cyklu transferu, ponieważ wszystkie z nich opracowały Długoterminowe Plany Rozwoju Miejskiego Pszczelarstwa, a także utrzymały dynamiczność regularnych spotkań grupy ULG po zakończeniu projektu BeePathNet. Maruška kontynuuje: "Tak ważne jest, abyśmy zaangażowali miasta pierwszego cyklu transferu i wykorzystali je jako centra wiedzy i ośrodki szkoleniowe dla miast drugiego cyklu transferu. Jeśli pozostaniemy połączeni i utrzymamy tempo, nasze kluczowe przesłanie stanie się o wiele silniejsze".
Ponieważ koncepcja BEE PATH opierała się na koncepcji zrównoważonego rozwoju miejskiego i została opracowana w celu przezwyciężenia nieufności między administracją miejską a obywatelami, może być łatwo wykorzystana do rozwiązywania innych wyzwań miejskich. Maruška dodaje: "Im więcej o tym myślę, tym bardziej zdaję sobie sprawę, że udało nam się stworzyć model zaangażowania obywateli w niemal każdy proces wdrażania polityki".
"Jeśli decydenci są poważnie zainteresowani wdrażaniem Zielonego Ładu i innych polityk zrównoważonego rozwoju, powinni zrozumieć wartość gotowych do wykorzystania modeli implementacji polityk, takich jak BEE PATH, i nas wspierać" - podsumowuje Maruška.
Następnie nasza dyskusja skupiła się na dalszej wizji przyszłości. Po pomyślnym wdrożeniu projektu BeePathNet – Reloaded, koncepcja BEE PATH staje się dobrze znanym i wykorzystywanym podejściem, a Sieć Miast Przyjaznych Pszczołom staje się ważnym mechanizmem współpracy między miastami. Dzięki temu jesteśmy w stanie współpracować z miastami w całej UE przy wdrażaniu ich zrównoważonych polityk miejskich, przyczyniając się tym samym do zwiększenia zrównoważenia i rezyliencji europejskich miast.
To wyzwanie, wiemy o tym! Jednak, jak mówią: "Ziemia zaczyna osuwać się od pierwszego kamienia!" No cóż, posunęliśmy przynajmniej dziesięć takich kamieni i udowodniliśmy, że jest to możliwe. Dlatego odważnie zachęcamy wszystkie europejskie miasta do przyłączenia się do Sieci Miast Przyjaznych Pszczołom i uczestnictwa w tej lawinie zrównoważonego rozwoju miejskiego.
Przez lata URBACT przodowało w czynieniu miast bardziej rezylientnymi. Dzisiaj przyszłość ma kolor zielony i jest to kolor bardziej wyrazisty niż kiedykolwiek wcześniej.
Tegoroczny Zielony Tydzień UE (3-11 czerwiec) był okazją do dyskusji, zapoznania się lub nawet świętowania polityki środowiskowej UE. Mając to na uwadze, przyjrzyjmy się bliżej niektórym osiągnięciom URBACT, temu, w co program wierzy i przede wszystkim temu, co nas czeka. Zapraszamy do zapoznania się z tym, jak URBACT promuje przyjazny dla środowiska, zrównoważony rozwój miejski.
Współtworzenie bardziej zielonej UE
Polityka spójności na lata 2021-2027 dąży między innymi do "przejścia na bardziej ekologiczną nisko emisyjną gospodarkę, dążąc w kierunku zero-emisyjnej gospodarki i bardziej rezylientnej Europy". Nic dziwnego, że wiele miast URBACT podjęło się tego wyzwania: zdecydowana większość niedawno zatwierdzonych Sieci Planowania Działań będzie działać wokół tego tematu. Od lokalnej gospodarki cyrkularnej, zielonych przestrzeni w strefach przemysłowych i opuszczonych terenach, po związki między obszarami wiejskimi i miejskimi, zielony wzrost w małych miastach i rozwiązania zorientowane terytorialnie i oparte na przyrodzie, 84 partnerów będzie współtworzyć swoje własne plany działań na rzecz ochrony środowiska. Sieci BiodiverCITY, COPE, EcoCore, Econnecting, GreenPlace, In4Green, Let's Go Circular, PUMA i SCHOOLHOODS skorzystają z działań URBACT dotyczących budowania potencjału, działalności w zakresie zdobywania wiedzy, ekspertyzy i metod, które pomogą im osiągnąć swoje cele w ciągu najbliższych 2,5 lat. Zespół URBACT z niecierpliwością oczekuje, jakie rozwiązania i pomysły zostaną przez te miasta zaprezentowane.
Wykorzystanie zamówień publicznych
Zielone zamówienia publiczne to od dawna gorący temat dla gmin i innych organów publicznych. W tym kontekście URBACT jest pionierem, jeśli chodzi o myślenie nad sposobami produkcji, dystrybucji i konsumpcji żywności w miastach UE. Oprócz wielu inspiracji, jakie program przez lata dostarczył praktykom miejskim, URBACT opracował również swoje Strategiczne Kursy Online w zakresie Zamówień Publicznych, aby pomóc miastom poradzić sobie z ramami prawno-ustrojowymi. Rok 2023 jest szczególnie ważny pod tym względem, z planowanym uruchomieniem Partnerstwa na rzecz Żywności w ramach Agendy Miejskiej dla UE (planowane uruchomienie na wrzesień) oraz ogłoszeniem Ram UE dotyczących Zrównoważonej Żywności (przewidzianych na koniec roku). Aby ułatwić miastom dostęp do nowości, URBACT stworzy moduł dotyczący zamówień publicznych w zakresie żywności, spodziewajcie się więc więcej informacji!
Kierowanie transformacją energetyczną
Zakończenie działań ostatniej sieci URBACT VILAWATT stało się okazją do wdrożenia na szeroką skalę zdobytych doświadczeń, zaleceń politycznych i innych praktyk w miastach całej Europy. Opierając się na projekcie Urban Innovative Action (UIA), który polegał na budowie konsorcjum podmiotów publicznych i prywatnych w celu wspólnego zakupu energii, modernizacji budynków i ogólnego podnoszenia świadomości w tym temacie. Ta pilotażowa sieć dzieliła się praktyką z miasta Viladecans (ES) z partnerami z Belgii, Węgier i Grecji.
W ramach tego doświadczenia podjęto wyzwanie współtworzenia planów energetycznych dla całego miasta, aby zachęcić mieszkańców i rozwiązywać różne problemy, np. takie jak ubóstwo energetyczne. Więcej informacji na temat sposobu, w jaki program będzie dalej dzielił się tą wiedzą z zakresu zarządzania energią, pojawi się w nadchodzących miesiącach.
Dążenie do miękkiej mobilności
Od czasu ogłoszenia naboru na Sieci Planowania Działań (styczeń - marzec 2023) wiele miast wyraziło zainteresowanie pracą nad kwestiami związanymi z mobilnością. Ten trend był szczególnie zauważalny w licznych pomysłach projektowych opublikowanych w Wyszukiwarce Partnerów URBACT, ale także w niektórych zatwierdzonych sieciach. Ogółem pięć partnerstw będzie pracować w obszarze mobilności, koncepcji miasta 15-minutowego, transportu publicznego i ogólniej poprawy korzystania z przestrzeni publicznych. Takie cele są zgodne z celem polityki spójności dla stworzenia bardziej zintegrowanej komunikacyjnie UE. To nie pierwszy raz, kiedy miasta URBACT łączą siły, aby czerpać inspirację, wprowadzać praktyczne rozwiązania i długoterminowe programy w tym obszarze. Aby poznać niektóre pomysły i wskazówki, koniecznie sprawdźcie przewodnik URBACT „Walk'n Roll”. Opracowanie składa się z trzech części i zawiera różne historie, narzędzia dopasowane dosłownie do miast każdej wielkości.
Wspieranie Europejskiej Inicjatywy Miejskiej
Jak wynika z Programu Współpracy URBACT IV, wśród swoich priorytetów tematycznych program zawiera wspieranie zielonej transformacji miejskiej. Ponadto, zgodnie z tym dokumentem, URBACT będzie wspierać i koordynować odpowiednie działania z głównym partnerem - Europejską Inicjatywą Miejską (EUI). Oprócz prowadzenia prac realizowanych przez partnerstwa w ramach Agendy Miejskiej dla UE, w szczególności w obszarze żywności (zostanie uruchomione we wrześniu) i zielonych miast (zostało już uruchomione w tym roku) EUI właśnie ogłosiła drugi nabór, tym razem dotyczący działań innowacyjnych. Nie ma co zwlekać, to wezwanie może być idealne dla zazielenienia Waszego miasta.
Interesują Was któreś z tych tematów?
Zarezerwujcie termin na Europejski Tydzień Regionów i Miast (EWRC) 2023 w Brukseli! W dniach 9-12 października URBACT będzie uczestniczyć w dwóch sesjach:
Laboratorium uczestniczące (Participatory Lab) „Jak regiony i miasta mogą prowadzić sprawiedliwą transformację energetyczną z udziałem i dla swoich obywateli?”, współorganizowane przez URBACT, ESPON, Interreg Europe i Interact
Laboratorium uczestniczące (Participatory Lab) „Wykorzystanie technologii do przyspieszenia zielonej transformacji w Waszym regionie lub mieście”, w tym projekt „Knowing” w ramach programu Horizon Europe
Rejestracje na ETRM zostaną otwarte w okresie letnim.
Jak dziewczynki i kobiety mogą czuć się swobodnie poruszając się po ulicach i spędzając czas na placach i w parkach, bez uczucia dyskomfortu czy strachu? Jak planowanie miasta wpływa na równość płci i integrację społeczną?
Jak dziewczynki i kobiety mogą czuć się swobodnie poruszając się po ulicach i spędzając czas na placach i w parkach, bez uczucia dyskomfortu czy strachu? Jak planowanie miasta wpływa na równość płci i integrację społeczną?
Zapraszamy do lektury artykułu w języku angielskim.
Tylko silne i spójne społeczności lokalne mogą skutecznie dostosowywać się do ciągłych zmian w naszym społeczeństwie. Oddolne i lokalne inicjatywy odgrywają w tym wielką rolę.
Organizacje pozarządowe i inicjatywy obywatelskie okazują się kluczowym ogniwem w przezwyciężaniu rosnącego braku zaufania między administracją publiczną a obywatelami. W miastach w całej Europie różne formy współpracy między miastami a społeczeństwem obywatelskim zyskują coraz większe znaczenie dla jakości życia i usług w miastach, wzmacniają spójność społeczną i zbliżają lokalne społeczności.
Miasta również mają swoją rolę do odegrania. Władze lokalne i administracje miejskie mogą wspierać te lokalne sieci, oferując dostęp do przestrzeni, materiałów, wiedzy i finansowania, a także umożliwiając współpracę. Jeśli zostają uwzględnione, niektóre czynniki i warunki mogą przyczynić się do rozwoju kwitnących, zapewniających równe szanse, społeczności i miast. Poniżej przedstawione są niektóre z tych czynników sukcesu.
Zapraszamy do lektury artykułu w języku angielskim.
Tłumaczenie i redakcja biuletynu:
Aldo Vargas-Tetmajer – koordynacja
Karol Bury
URBACT to europejski program wymiany doświadczeń i wyników badań, promujący zrównoważony rozwój miast.
URBACT umożliwia miastom współpracę na rzecz opracowywania rozwiązań głównych problemów miast, podkreślając rolę, jaką odgrywają miasta w stawianiu czoła coraz bardziej kompleksowym problemom społecznym. Program pomaga miastom w szukaniu rozwiązań pragmatycznych, nowych i zrównoważonych oraz integrujących aspekty gospodarcze, społeczne i środowiskowe.
URBACT umożliwia miastom wymianę przykładów dobrej praktyki i wniosków z wdrażania projektów w środowiskach wszelkiego rodzaju fachowców, zaangażowanych do realizacji polityki miejskiej w całej Europie.
W programie URBACT uczestniczy 550 miast, 29 krajów i 7.000 aktywistów.
