Καθώς το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα αναδιατάσσεται πάλι, επιστήμονες χρησιμοποιούν πάλσαρ για να φτιάξουν ένα τηλεσκόπιο στο μέγεθος του γαλαξία για να εντοπίσουν βαρυτικά κύματα, και η Γαλλία φλέγεται πάλι, αυτή τη φορά με αφορμή τη δολοφονία ενός άοπλου 17χρονου από αστυνομικούς, εγώ θέλω να σας πάω για λίγο στην Αμερική. Όπου το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο αποτελείται από 9 δικαστές διορισμένους (όχι εκλεγμένους) δια βίου, εκ των οποίων τους 3 είχε διορίσει ο πλέον υπόδικος και κατηγορούμενος για βαριά εγκλήματα προηγούμενος Πρόεδρος, έδωσε ρέστα τις τελευταίες δύο ημέρες, παρεμβαίνοντας στα πολιτικά πράγματα και εκτροχιάζοντας πολιτικές με συγκεκριμένο ιδεολογικό πρόσημο και συγκεκριμένους ωφελούμενους. Συνήθως, βεβαίως, δεν ενδιαφέρουν πάρα πολύ όσα γίνονται στις ΗΠΑ, οπότε ένα κατεβατό για όσα συμβαίνουν εκεί ίσως να μην είναι και το καλύτερο πράγμα για ένα καλοκαιρινό Σαββατοκύριακο. Αλλά όσα συνέβησαν εκεί μου θύμισαν ένα καταπληκτικό βιβλίο που έχω διαβάσει και το οποίο οφείλω να σας ξαναπροτείνω.
Το λοιπόν, σήμερα το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έκρινε πως η πρόθεση της κυβέρνησης Μπάιντεν να σβήσει μέρος του χρέους που έχουν συσσωρεύσει εκατομμύρια αμερικανοί λόγω των δυσβάσταχτων φοιτητικών δανείων που είχαν πάρει (σε κάποιες περιπτώσεις δεκαετίες πριν) για να σπουδάσουν, είναι αντισυνταγματική. Η κυβέρνηση, βλέπετε, είχε ήδη παγώσει την αποπληρωμή των φοιτητικών δανείων εδώ και τρία χρόνια -μέρος των έκτακτων μέτρων στήριξης της οικονομίας κατά την πανδημία- και τώρα σκόπευε να σβήσει ως και $20.000 από τα χρεωστούμενα περίπου 40 εκατομμυρίων ανθρώπων. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι το πρόβλημα με τα φοιτητικά δάνεια στις ΗΠΑ είναι τεράστιο και σχετίζεται αφενός με τον τρόπο που λειτουργεί η αγορά της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με το ότι παιδιά ηλικίας 18 ετών καλούνται να πάρουν αποφάσεις για το μέλλον τους όχι απλά επιλέγοντας σχολή αλλά αναλαμβάνοντας και οικονομικά χρέη και, βέβαια, με το ότι η ασφαλιστική και η τραπεζική αγορά στις ΗΠΑ ήταν για δεκαετίες πολύ λιγότερο ρυθμισμένη από ό,τι οι αντίστοιχες αγορές της Ευρώπης, με αποτέλεσμα η ασυδοσία και η εκμετάλλευση των (18χρονων) καταναλωτών από τις τράπεζες να αποκτά χαρακτήρα επιδημίας. Πολύς κόσμος δεν μπορεί να σηκώσει κεφάλι κάτω από αυτό το βάρος, ενώ άλλοι πραγματικά καταστρέφονται οικονομικά από την πρώτη αναποδιά. Το Ανώτατο Δικαστήριο σήμερα αποφάσισε ότι η κυβέρνηση δεν έχει δικαίωμα να προχωρήσει με αυτό το τεράστιο, κόστους $400 δισ. πρόγραμμα ελάφρυνσης.
Χτες είχε κάνει κάτι χειρότερο.
Εδώ και μερικές δεκαετίες τα περισσότερα πανεπιστήμια στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν ως κριτήριο επιλογής των νεοεισερχόμενων φοιτητών τους το αν αυτοί ανήκουν σε πληθυσμιακές ομάδες που υφίστανται διακρίσεις ή έχουν χαρακτηριστικά που τις καθιστούν ευάλωτες. Καθότι για αιώνες πριν οι μαύροι μαθητές στη χώρα αυτή ήταν πιο φτωχοί, με λιγότερη πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση, με λιγότερο μορφωμένους γονείς και με μικρότερη πρόσβαση σε ποιοτική τροφή, καλές υπηρεσίες υγείας, ευκαιρίες κοινωνικοποίησης και όλα τα αγαθά της σύγχρονης ζωής που είχαν οι περισσότεροι λευκοί μαθητές, έμεναν πίσω. Τα κριτήρια αυτά επέτρεπαν στα πανεπιστήμια να παρακάμπτουν τα σκέτα ακαδημαϊκά κριτήρια και να δίνουν την ευκαιρία και σε παιδιά από πιο φτωχά περιβάλλοντα να αποκτούν πρόσβαση σε ποιοτική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Είναι η ίδια φιλοσοφία που έχει δημιουργήσει προγράμματα ποσοστώσεων κάθε είδους σε διάφορους τομείς -και εκτός της εκπαίδευσης. Ένα γνωστό, δοκιμασμένο εργαλείο για την επιτάχυνση της ανακατανομής των ευκαιριών με πιο δίκαιο τρόπο σε κοινωνίες όπου οι διαχρονικές ανισότητες ανατροφοδοτούνται προς όφελος συγκεκριμένων λίγων. Και σε κάποιο βαθμό, αυτό το μοντέλο δούλευε. Μέχρι χτες. Γιατί εχτές το Δικαστήριο αποφάσισε ότι η χρήση τέτοιων κριτηρίων από τα πανεπιστήμια είναι αντισυνταγματική. Οπότε πρέπει να σταματήσει.
Ξέρετε τι δεν κρίθηκε αντισυνταγματικό και δεν χρειάζεται να σταματήσει; Το ότι οι μισοί από τους λευκούς φοιτητές του Χάρβαρντ δεν έχουν μπει στο πανεπιστήμιο αυτό επειδή έχουν πάρα πολύ καλούς βαθμούς, αλλά επειδή είναι συγγενείς καθηγητών, παλιών φοιτητών, χρηματοδοτών ή υπαλλήλων του πανεπιστημίου, ή επειδή παίρνουν αθλητικές υποτροφίες. Αυτό είναι ΟΚ.
Και στις δύο περιπτώσεις το δικαστήριο αποφάσισε με πλειοψηφία 6-3, όπου 6 οι δικαστές που είναι διορισμένοι από Ρεπουμπλικανούς Προέδρους, και 3 οι διορισμένοι από Δημοκρατικούς. Ωραία πράγματα.
Αλλά γιατί σας τα λέω όλα αυτά. Και οι δύο αποφάσεις σχετίζονται με την πρόσβαση των πολιτών στην ανώτατη εκπαίδευση και με την έννοια της αξιοκρατίας. Την παραδοσιακή αξία σε πολλές -κυρίως δυτικές- κοινωνίες που λέει πως αυτοί που πετυχαίνουν τα καταφέρνουν χάρη στη δουλειά τους και την προσπάθειά τους, την καπατσοσύνη και το ταλέντο τους. Τα 18χρονα που χρεώνονται για δεκαετίες ώστε να μπορέσουν να πληρώσουν για μια αξιοπρεπή κατάρτιση που θα τους επιτρέψει να διεκδικήσουν μια καλή δουλειά το έχουν πιστέψει στα αλήθεια. Τα προνομιούχα παιδιά πλούσιων γονέων που μπαίνουν στο Χάρβαρντ (με οποιονδήποτε τρόπο) το πιστεύουν απόλυτα, επίσης. Ήθελα να σας τα γράψω αυτά σήμερα για να σας προτρέψω να αγοράσετε και να διαβάσετε το βιβλίο "The Tyranny of Merit". Το έχει γράψει ο καθηγητής φιλοσοφίας στο Χάρβαρντ (ναι, στο Χάρβαρντ) Μάικλ Σάντελ (για άλλο βιβλίο του οποίου σας έχω ξαναγράψει διθυραμβικά).
Ο Σάντελ τινάζει αυτή την ιδέα, που πολλές και πολλοί από εμάς την έχουμε εγκυστώσει στον πυρήνα του αξιακού μας συστήματος, στον αέρα. Την κάνει με τα κομματάκια.
|
|
Η πίστη στην αξιοκρατία, λέει ο Σάντελ, είναι ένα χαστούκι στους "αποτυχημένους" της κοινωνίας. Η επιμονή των ελίτ για την αξία της "σκληρής δουλειάς" που μπορεί να σώσει οποιονδήποτε, είναι μια έμμεση προσβολή όσων δεν έχουν σωθεί. Είναι σα να τους λένε ότι δεν τα κατάφεραν επειδή δεν προσπάθησαν αρκετά, δεν "δούλεψαν σκληρά", επειδή είναι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κατώτεροι. Αυτό το πράγμα είναι διαβρωτικό για τις κοινωνίες μας. Με μια τεχνητή κρησάρα, χωρίζει την κοινωνία σε κερδισμένους και χαμένους, σε άξιους και άχρηστους. Σ' αυτό το διαχωρισμό πατάνε λαϊκιστές και γοητεύουν όσους νιώθουν "χαμένοι". Τους λένε αυτό που οι αλαζονικές ελίτ αρνούνται: ότι δεν φταίνε, στ' αλήθεια, για την δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Δεδομένου μάλιστα του ότι, όπως περιγράφει το βιβλίο πολύ χαρακτηριστικά, πραγματική αξιοκρατία στις κοινωνίες σαν τη δικιά μας δεν υπάρχει. Πάντα ή σχεδόν πάντα αυτοί που κερδίζουν ξεκινούν με ένα ή περισσότερα προνόμια και ευκολίες, αυτοί που τελικά χάνουν με ένα ή περισσότερα μικρά η μεγάλα επιπλέον εμπόδια.
Μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, λέει ο Σάντελ, τα μεγάλα πανεπιστήμια των ΗΠΑ γέμισαν με λευκούς χριστιανούς νέους γόνους πλούσιων οικογενειών, ανθρώπους συνηθισμένους να έχουν υπηρέτες, να μην κάνουν καμία προσπάθεια για τίποτε, να ασχολούνται μόνο με τα πάρτι και τον αθλητισμό -αυτοί ως απόφοιτοι είναι που έφτιαξαν την κουλτούρα της Γουόλ Στριτ και των τραπεζών, της πολιτικής και, βεβαίως, των ίδιων των πανεπιστημίων. Τη δεκαετία του '40 ο Τζέιμς Μπράιαντ Κόναντ, πρόεδρος του Χάρβαρντ, εισήγαγε την ιδέα της αξιοκρατίας, ότι δηλαδή στο πανεπιστήμιο θα έπρεπε να έμπαιναν οι καλύτεροι, όχι μόνο οι πλουσιότεροι.
Ο αγώνας της αξιοκρατίας στα πανεπιστήμια, όμως, οδήγησε σε τέρατα. Από το 1976 μέχρι το 2012 ο χρόνος που αφιερώνουν οι αμερικανοί γονείς για να βοηθάνε τα παιδιά τους στα μαθήματα πενταπλασιάστηκε. Σε ένα πλούσιο προάστιο του Κονέκτικατ, 18% των μαθητών δήλωναν ότι πάσχουν από κάποιες αναπηρίες, για να αποκτήσουν πρόσβαση στις πιο εύκολες εξετάσεις (εξαπλάσιο ποσοστό του εθνικού μέσου όρου -και ένα φαινόμενο γνώριμο και στα δικά μας μέρη). Άλλο αποτέλεσμα; Οι αμερικανοί πολίτες σήμερα χρωστάνε όλοι μαζί $1,5 τρις σε φοιτητικά δάνεια.
Τι προτείνει ο Σάντελ; Κλήρωση. Αυτό προτείνει. Στην πράξη διαπίστωσε με τα μάτια του ότι οι μικροδιαφορές σε βαθμολογίες κατατακτήριων ή άλλων εξετάσεων δεν έχουν απολύτως καμία αξία και δεν δίνουν απολύτως καμία ένδειξη για το αν ο ένας υποψήφιος είναι καλύτερος από τον άλλο. Από τους 40.000 μαθητές που κάνουν αίτηση στο Χάρβαρντ, λέει ο Σάντελ, οι περισσότεροι είναι μια χαρά. Προτείνει να γίνεται μια πρώτη επιλογή με βάση κάποια υποτυπώδη κριτήρια και ανάμεσα σε όσες και όσους απομένουν (30.000; 20.000;) να γίνεται κλήρωση για να επιλεγούν οι 2.000 πρωτοετείς. Από τη στιγμή που πληρούν κάποια βασικά κριτήρια, που περνούν, ας πούμε, μια "βάση", οι πιθανότητες να τα πάνε καλά είναι πάνω κάτω παρόμοιες για όλες και όλους ή, έστω, εντελώς αδύνατο να προβλεφθούν αντικειμενικά. Οπότε γιατί να μη γίνεται κλήρωση;
Πολλά από αυτά πηγαίνουν κόντρα με όσα πίστευα για την αξιοκρατία, την αξία της σκληρής δουλειάς, την αξία των πανελληνίων εξετάσεων και του διαχωρισμού μαθητών, φοιτητών και πολιτών με παραδοσιακά αξιολογικά κριτήρια. Το βιβλίο του Μάικλ Σάντελ ήταν κάτι που μου προκάλεσε κάτι σπάνιο, συναρπαστικό και θαυμάσιο: μου άλλαξε τη γνώμη.
Εύχομαι να το πάρετε, να το διαβάσετε και να πάθετε κι εσείς παρόμοια πράγματα.
|
|
αύριο στην Σαββατιάτικη Καθημερινή
|
|
|
γράφω για την άνοδο της ακροδεξιάς, που είναι πανευρωπαϊκό φαινόμενο, μεν, και που πλέον συζητιέται περισσότερο μετά τα αποτελέσματα των δικών μας εκλογών. Εγώ λέω, όμως, ότι είμαστε σε καλύτερη μοίρα από πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ως προς αυτό το θέμα, τουλάχιστο. Το κείμενο θα ανέβει, όπως πάντα, εκεί το Σαββατόβραδο.
|
|
Μια ενδιαφέρουσα 40λεπτη ομιλία του Γιουβάλ Χαράρι για τις τεχνητές νοημοσύνες.
Πώς η Ισπανία, μια χώρα που είχε στρατιωτική χούντα μέχρι τη δεκαετία του '70 (όπως εμείς!) έκανε κοινωνικά άλματα και είναι πλέον μια από τις πιο προοδευτικές χώρες του κόσμου. Για να φανταστείτε, έχουν νομιμοποιήσει το γάμο και την παιδοθεσία ομόφυλων ζευγαριών από το 2005. Τώρα όμως, λέει, όλες αυτές οι κοινωνικές κατακτήσεις κινδυνεύουν.
Δυο εμπειρίες ελληνικού καλοκαιριού από τη Μύκονο: στο Reddit και στο TikTok. "Αλλά κατά τα άλλα όλα ήταν τέλεια!" λένε σε κάθε περίπτωση. Να κι άλλο ένα ΤικΤοκ από τη Σαντορίνη.
Σύμφωνα με έρευνα του Pew, το 7% των αμερικανών αυτοπροσδιορίζονται ως γκέι, λεσβίες ή bi. Το ποσοστό όσων δηλώνουν τρανς είναι περίπου 0,6%, ενώ τα μη-δυαδικά άτομα είναι το 1%. Ενδιαφέρουσες είναι και οι μεγάλες διαφορές που εμφανίζονται στις διαφορετικές ηλικίες (και εύκολη και η ερμηνεία τους).
Η απίστευτη ιστορία μιας αρχαίας κορινθιακής περικεφαλαίας που βρέθηκε στο εθνικό μουσείο της Σεούλ και, μάλιστα, θεωρείται ένας από τους 904 "εθνικούς θησαυρούς" της χώρας -ο μοναδικός που προέρχεται από "δυτική" χώρα.
Όχι, ΔΕΝ προκαλεί καρκίνο η ασπαρτάμη.
|
|
Tα παρακάτω λινξ είναι από Μέσα που έχουν soft ή hard paywall. Αν δεν έχετε πιάσει ήδη το όριο στα soft, θα σας ανοίξουν κι ας μην είστε συνδρομητές.
Μια τρομακτική έρευνα από τη Δανία, που αποτυπώνει ένα φαινόμενο γνωστό και τραγικό: τα τρανς άτομα κάνουν 7,7 φορές περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας από το γενικό πληθυσμό. (NYT)
Πώς τα μικροπλαστικά, έχουν διεισδύσει παντού (ακόμα και στον πάτο της Δρακολίμνης), σε βαθμό που να είναι πλέον εντελώς αδύνατο να τα ξεφορτωθούμε ή, έστω, να τα περιορίσουμε. (New Yorker)
|
|
τέλος, θελω να σας δείξω ένα από τα καλύτερα πράγματα που έχετε δει ποτέ
|
|
|
Το καλοκαίρι του 2017 εξήντα πέντε χιλιάδες άνθρωποι είχαν συγκεντρωθεί στο Χάιντ Παρκ του Λονδίνου για ένα μουσικό φεστιβάλ. Καθώς περίμεναν τη συναυλία των Green Day, άκουγαν ηχογραφημένη μουσική να παίζει στα ηχεία, όπως γίνεται συνήθως σε αυτά τα πράγματα. Και όλα κυλούσαν όπως συνήθως σε αυτά τα πράγματα. Μέχρι που τα ηχεία άρχισαν να παίζουν το Bohemian Rhapsody των Queen. Οπότε συνέβη το εξής.
|
|
Και εδώ μια λήψη του ίδιου από μέσα από το κοινό.
Είναι, νομίζω, μια από τις ωραιότερες στιγμές στην ιστορία της μουσικής.
|
|
|
|
